Συμβουλές Sheshinski: Μέρος Β

Τη Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2012, ο καθηγητής Eytan Sheshinski (από τον Απρίλιο 2010 μέχρι τον Ιανουάριο 2011 πρόεδρος επιτροπής διορισμένης από την κυβέρνηση του Ισραήλ για να δώσει εισηγήσεις για την πολιτική του Ισραήλ σε σχέση με υδρογονάνθρακες), έδωσε δημόσια διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.  Η ομιλία ήταν σημαντική καθώς στις 30 Μαρτίου 2011 οι τελικές εισηγήσεις του καθηγητή Sheshinski πέρασαν από τη Βουλή του Ισραήλ με 78 ψήφους υπέρ και 2 εναντίον και ο νέος νόμος διαχείρισης υδρογονανθράκων ονομάζεται στην καθομιλουμένη Νόμος Sheshinski, ενώ ο καθηγητής είναι παγκόσμια αυθεντία σε θέματα δημόσιων οικονομικών, έχοντας διδάξει για πολλά χρόνια στο Harvard, Stanford και στα τελευταία 13 χρόνια στο Princeton (μοιράζοντας το χρόνο του με το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ). Υπήρχαν (τουλάχιστον) τρεις συμβουλές που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στη διαχείριση του κυπριακού φυσικού πλούτου που ανήκει σε ολόκληρο τον κυπριακό λαό.  Πρώτον, δεν είναι σωστό απλώς να μιλάμε για το ποσοστό που θα πάρει η εταιρεία ή το κράτος από την εξόρυξη.  Εκείνο που έχει σημασία είναι η αναμενόμενη εσωτερική απόδοση (internal rate of return) από την επένδυση.  Η εσωτερική απόδοση ορίζεται σαν εκείνη η απόδοση που κάνει την παρούσα αξία μιας επένδυσης (συνυπολογίζοντας και το κόστος) να ισούται με μηδέν.  Μία πραγματική εσωτερική απόδοση μεταξύ 15-18 τοις εκατό είναι αρκετή για κάποια εταιρεία να ενδιαφερθεί να κάνει την εξόρυξη.  Aυτή είναι μια χρήσιμη (αν και περίπλοκη) πράξη που πρέπει να γίνει, πριν γίνουν οι τελικές διαπραγματεύσεις με τις διάφορες ενδιαφερόμενες εταιρείες.  Οι εταιρείες κάνουν αυτές τις πράξεις και το ίδιο πρέπει να κάνει και η κυβέρνηση όταν διαπραγματεύεται.  Αυτή την πράξη έπρεπε να είχε ήδη κάνει η κυπριακή κυβέρνηση για την πρώτη άδεια που έχει δώσει και σίγουρα αυτό πρέπει να γίνει και πριν δοθούν οι επόμενες άδειες.  Για παράδειγμα ο καθηγητής Sheshinski είχε βρει στους δημοσιευμένους λογαριασμούς της Noble ότι περίμεναν 26% εσωτερική απόδοση από την επένδυση στο Ισραήλ, ενώ τελικά ο φόρος στα υπερκέρδη που επιβλήθηκε στην εταιρεία από το νόμο Sheshinski κατέβασε αυτή την απόδοση στο 18% (που ακόμη και εκεί παραμένει μία καλή απόδοση σύμφωνα με τη μελέτη που έγινε για την επιτροπή από τον καθηγητή Pindyck στο MIT). Δεύτερον, θα πρέπει να γίνει ένας νόμος για τη φορολογία ολόκληρου του πλούτου εξαντλήσιμων πόρων(exhaustiblere sources).  Οι εξαντλήσιμοι πόροι ανήκουν σε ολόκληρο το λαό της Κύπρου και άρα δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται οι εταιρείες εκμετάλλευσης αυτών των πόρων με τον ίδιο τρόπο όπως μια άλλη εταιρεία.  Για παράδειγμα, έχουμε εταιρείες εμφιάλωσης νερού στην Κύπρο.  Πώς πρέπει να φορολογούνται όταν το προϊόν που εμπορεύονται ανήκει στον Κυπριακό λαό; Πόσο μεγάλο πρέπει να είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώνουν για αυτό το δικαίωμα; Η ιδέα ότι η αναμενόμενη εσωτερική αξία είναι ένα συστατικό στοιχείο που μπορεί να βοηθήσει στη δικαιότερη φορολόγηση αυτών των εταιρειών είναι πάλι δυνητικά βοηθητική. Τρίτον, ο σχεδιασμός του ταμείου επενδύσεων φυσικού αερίου πρέπει να αρχίσει τώρα.  Όταν πέρσι τέτοιο καιρό έγραψα για το συγκεκριμένο θέμα πολλοί μου είπαν ότι είναι γρήγορα να ανησυχούμε αφού τα χρήματα δεν θα αρχίσουν να εισρέουν στα κρατικά ταμεία πριν περάσουν 7-10 χρόνια.  Ο καθηγητής Sheshinksi ήταν απόλυτα πειστικός (τουλάχιστον για μένα) ότι αυτή η λογική είναι λανθασμένη για ένα πολύ απλό λόγο.  Όταν δεν υπάρχουν τα χρήματα στο τραπέζι είναι πολύ πιο εύκολο να παρθούν ορθολογιστικές αποφάσεις από πολιτικούς που θα ξέρουν ότι δεν θα είναι άμεσα επηρεαζόμενοι από αυτές τις αποφάσεις.  Αν προτιμάτε, τα μάτια οποιουδήποτε μπορεί να θολώσουν όταν αντιληφθεί την ποσότητα του χρήματος που θα υπάρχει στο τραπέζι.  Αν προτιμάτε, πρέπει να αποφευχθεί η εμπειρία της Ανόρθωσης στη διαχείριση των εσόδων από το Champions League to 2008-2009.  Για αυτό το λόγο ο σχεδιασμός θεσμικού πλαισίου για αντιμετώπιση όλων των μελλοντικών πειρασμών, πρέπει να αρχίσει άμεσα.  Στην προκειμένη περίπτωση μόνο ο διαφανής καθορισμός των στόχων και επιλογών του ταμείου μπορεί να έχει ελπίδα να επιλύσει τα προβλήματα πολιτικής οικονομίας και εταιρικής διακυβέρνησης που αναπόφευκτα υπάρχουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα.  Οι λύσεις σε αυτά τα προβλήματα πριν να υπάρχουν χρήματα στο τραπέζι είναι, πιστεύω, επιτακτικές, και χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Ο καθηγητής Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι Διευθυντής της Μονάδας Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Μελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου.