Περί Συνεργατισμού

Τον Απρίλιο του 2011 είχα γράψει ένα άρθρο για τους κινδύνους και το πιθανό κόστος που υπάρχει από τον τρόπο λειτουργίας και εποπτείας των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων (ΣΠΙ). Αντιγράφω: «Τα ΣΠΙ αναζωογονούν τον ανταγωνισμό στην τοπική αγορά αλλά αυτή η αναζωογόνηση δυστυχώς μπορεί να έρχεται με κάποιο κόστος.  Οι μέτοχοι των ΣΠΙ είναι οι ίδιοι οι καταθέτες τους.  Άρα ο ηθικός κίνδυνος από την κρατική ασφάλεια των καταθέσεων είναι ακόμη μεγαλύτερος απ’ ότι στις τράπεζες.  Οι μέτοχοι των τραπεζών έχουν μεγάλη πιθανότητα να χάσουν τα χρήματα τους από επικίνδυνες τραπεζικές αποφάσεις, και άρα έχουν κάποιο κίνητρο να προσέχουν τι κάνουν οι διοικήσεις των τραπεζών με τις καταθέσεις που παίρνουν.  Αντίθετα, στα ΣΠΙ δεν υπάρχει αυτή η ασφαλιστική δικλείδα, διότι καταθέτης και μέτοχος είναι το ίδιο άτομο.  Άρα, ο ηθικός κίνδυνος για λήψη επικίνδυνων αποφάσεων βασισμένων στη (δικαιολογημένη) προσδοκία ότι το κράτος δεν μπορεί να αφήσει καταθέτες ξεκρέμαστους είναι ακόμη μεγαλύτερος απ’ ότι στο υπόλοιπο τραπεζικό σύστημα».

Μετά την κρατική ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατισμού το 2013 θα περίμενε κανείς ότι η διπλή ιδιότητα καταθέτη και μέτοχου δεν θα επέστρεφε, εκτός αν οι καταθέσεις δεν θα ήταν εγγυημένες από το κράτος. Ποιό το κίνητρο του εγγυημένου καταθέτη να προσέχει που δίνει δάνεια ο Συνεργατισμός; Θεωρητικά ίσως να μπορείτε να πείτε ότι θα νοιώθουν τον Συνεργατισμό διπλά δικό τους (και σαν μέτοχοι και σαν καταθέτες). Εμπειρικά όμως γνωρίζουμε ότι τέτοιες διπλές ιδιότητες δεν δούλεψαν στην Κύπρο, αλλά ούτε και σε άλλες χώρες. Η ιδέα της προστασίας του καταθέτη προέρχεται από την ανάγκη να προστατευθεί ο μη εξιδεικευμένος γνώστης των οικονομικών καταστάσεων μιας τράπεζας από τον περισσότερο ενημερωμένο μέτοχο ή/και διοίκηση. Μπορείτε να αντιτάξετε ότι ο Συνεργατισμός δεν είναι τράπεζα. Σε εκείνη την περίπτωση όμως δεν θα πρέπει το κράτος να προστατεύει τις καταθέσεις. Απλά, έχουμε την περίπτωση ενός οργανισμού όπου το κράτος (δηλαδή οι φορολογούμενοι πολίτες) εγγυώνται τους μετόχους του. Ποια η εγγύηση ότι οι μέτοχοι θα «προσέχουν» και γιατί να μην εγγυείται το κράτος απευθείας αυτούς που παίρνουν δάνεια από τον Συνεργατισμό παρά να το κάνει μέσω του Συνεργατισμού; Εφ’ όσον οι περισσότεροι φορολογούμενοι δεν δέχονται να εγγυώνται δάνεια ιδιωτικών εταιρειών, γιατί αυτό να γίνεται με τον Συνεργατισμό;

Τα προβλήματα με την προτεινόμενη δωρεάν παροχή μετοχών στους καταθέτες/δανειολήπτες του Συνεργατισμού δεν σταματούν όμως εκεί. Η προτεινόμενη λύση δεν είναι ούτε δίκαιη αλλά ούτε και λύση που θα βοηθήσει στην ολοκληρωτική μετοχοποίηση του Συνεργατισμού αλλά και διόρθωση των προβλημάτων (που θα έπρεπε να είναι το κύριο μέλημα όλων). Δεν είναι δίκαιη επειδή οι καταθέτες του Συνεργατισμού δεν επηρεάστηκαν καθόλου το 2013 σε αντίθεση με τους καταθέτες των άλλων δύο τραπεζών, αλλά και σε σχέση με τους κατόχους αξιογράφων. Δεν είναι δίκαιο τώρα να έχουν και επιπλέον όφελος στην πλάτη των υπόλοιπων φορολογουμένων που σε δύο φάσεις μετά το 2013 ανακεφαλαιοποίησαν τον Συνεργατισμό με συνολικό ποσό κοντά στα 12% του ΑΕΠ. Και δεν θα βοηθήσει στη μελλοντική προσέλκυση στρατηγικού επενδυτή επειδή θα πρέπει αυτός ο επενδυτής να ξέρει πως θα αντιμετωπισθεί από τους ήδη υφιστάμενους μετόχους. Όταν αυτοί είναι καταθέτες (με εγγυήσεις από κυβέρνηση) ή δανειολήπτες (με δυνητικά στρατηγικά συμφέροντα λόγω δανείων), τότε αντιλαμβάνεστε ότι κάποιος στρατηγικός επενδυτής θα είναι ολίγον δύσκολο να βρεθεί, εκτός αν υπάρχουν περαιτέρω κίνητρα από την κυβέρνηση (δηλαδή τον φορολογούμενο).

Αν θέλει η κυβέρνηση να μετοχοποιήσει τον Συνεργατισμό ας δώσει μετοχές σε όλους τους κύπριους φορολογουμένους (αυτούς δηλαδή που πλήρωσαν για την ανακεφαλαιοποίηση του). Όλοι όσοι θα έχουν φορολογική δήλωση μέχρι μια συγκεκριμένη ημερομηνία θα δικαιούνται να αγοράσουν (για ένα μικρό συμβολικό ποσό αν θέλει να δώσει τις μετοχές δωρεάν η κυβέρνηση). Με αυτό τον τρόπο τουλάχιστον θα υπάρξει κίνητρο να μειωθεί η φοροδιαφυγή καθώς περισσότεροι πολίτες θα έχουν κίνητρο να συμπληρώσουν φορολογική δήλωση. Και θα υπάρχει το κίνητρο σε μερικούς μετόχους να μεγαλώσουν το μερίδιο τους για να διορθώσουν σαν ιδιοκτήτες τον Συνεργατισμό.

Έστω και σε αυτή την περίπτωση όμως η κυβέρνηση ακόμη θα πρέπει να πείσει ότι η προτεινόμενη λύση θα διασφαλίζει τη σταθερότητα του Συνεργατισμού, δεδομένου ότι τρεις τουλάχιστον φορές μετά το 1976 οι φορολογούμενοι έχουν ανακεφαλαιοποιήσει τον Συνεργατισμό.  Στο τέλος της ημέρας, τα προβλήματα που έφεραν τον Συνεργατισμό στην κατάρρευση είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν και αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους. Σπασμωδικές κινήσεις για διάφορους σκοπούς δεν βοηθούν. Χρειάζεται περισσότερη δουλειά, όραμα και απόσταση από πολιτικά συμφέροντα για να μην ξαναχρειαστεί χρήματα από τον φορολογούμενο ο Συνεργατισμός στο μέλλον.

Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Imperial College Business School.