Ψηφιακή επανάσταση και Κυπριακή οικονομία

H τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που βιώνει ο πλανήτης είναι η ψηφιακή επανάσταση. Οι αλλαγές που γίνονται είναι πολύ γρήγορες και επηρεάζουν τον τρόπο που κυβερνήσεις και διάφοροι οργανισμοί και εταιρείες αλλάζουν. Η ψηφιακή επανάσταση βασίζεται στην τρίτη βιομηχανική επανάσταση: την τεχνολογία της πληροφόρησης. Γρήγοροι υπολογιστές χρειάζονται και για την τρίτη και για την τέταρτη επανάσταση και ψηφιακές δεξιότητες χρειάζονται και για τις δύο. Η ερώτηση κρίσεως είναι που βρίσκεται η Κυπριακή οικονομία και αν η πιθανώς αργή προσαρμογή στα νέα δεδομένα θα έχει αρνητικά αποτελέσματα.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο (https://voxeu.org/article/it-revolution-and-southern-europes-two-lost-decades#.XZRA2X6QKWY.twitter) οι καθηγητές Schivardi και Schmitz ανάλυσαν δεδομένα για να εξηγήσουν γιατί ορισμένες χώρες στην Ευρώπη έχουν τόσο χαμηλότερη παραγωγικότητα (πραγματικό ΑΕΠ για κάθε ώρα εργασίας) από την Αμερική. Η εξήγηση που δίνουν είναι ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, η εισαγωγή πληροφοριακών δεξιοτήτων ήταν, συγκριτικά με άλλες χώρες, ανύπαρκτη. Κάτι που εξηγεί γιατί το ΑΕΠ για κάθε ώρα εργασίας στην Αμερική έχει αυξηθεί περίπου 30 τοις εκατό από το 1995, αλλά έχει παραμείνει στάσιμο στην Ιταλία και Ισπανία.

Η Κύπρος είναι περισσότερο κοντά στην Ιταλία παρά στην Αμερική, και αυτό φαίνεται περισσότερο σε κυβερνητικές υπηρεσίες. Θα έδινα συγκεκριμένα παραδείγματα αλλά θεωρώ ότι όσοι έχουν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσουν κυβερνητικές υπηρεσίες όπως η έκδοση διαβατηρίου θα αντιλαμβάνονται τι εννοώ. Το θέμα είναι σημαντικό και χειρότερο από ότι νομίζετε. Οι προηγούμενες δύο δεκαετίες έχουν να κάνουν με συστήματα πληροφορικής (την τρίτη βιομηχανική επανάσταση). Το πρόβλημα είναι ότι για να πραγματοποιηθεί η τέταρτη επανάσταση η χώρα χρειάζεται να κτίσει πάνω στις δεξιότητες της τρίτης. Αν όντως η Κύπρος προσομοιάζει με την Ιταλία, τότε θα υπάρξει και θέμα με την ψηφιακή επανάσταση.

Πολλές κυβερνήσεις στον κόσμο βλέπουν αυτό το τσουνάμι αλλαγών να έρχεται. Πολλές μεγάλες εταιρείες το βλέπουν, από επενδυτικές τράπεζες μέχρι ελεγκτικά αλλά και δικηγορικά γραφεία. Το βλέπουμε στα πανεπιστήμια που πρέπει να αλλάζουμε την ύλη και τα προγράμματα για να ανταποκριθούμε στις δεξιότητες με μεγαλύτερη ζήτηση. Οι αλλαγές είναι γρήγορες και οι επιτυχημένες χώρες στο μέλλον θα είναι αυτές που γρήγορα και αποτελεσματικά μπορούν να υπερβούν τα προβλήματα που σταματούν την εισαγωγή καινούργιων ιδεών και δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας.

Ποιά είναι τέτοια πιθανά προβλήματα; Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει κάπως να γίνει περισσότερο δεκτικό στην κριτική σκέψη αλλά και στην αλλαγή. Σίγουρα είναι θετικό που υπάρχουν καλά πανεπιστήμια στην Κύπρο που παράγουν διεθνή έρευνα. Η ερώτηση είναι πως μπορεί ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα να ανταποκριθεί και να αναπτύξει κριτικό πνεύμα σε μικρότερες ηλικίες (πχ όπως στη Φιλλανδία), πως μπορεί ο ιδιωτικός τομέας να επενδύσει στα νέα εργαλεία και πως γενικότερα μπορεί το κράτος να βοηθήσει στην όσο πιο γρήγορη ψηφιακή μεταμόρφωση. Είτε αυτό θα σημαίνει γρηγορότερες ταχύτητες στο διαδίκτυο για να μπορούν να γίνουν ψηφιακές αλλαγές, είτε αυτό θα σημαίνει ευρεία διάχυση τεχνογνωσίας που πρέπει να έλθει και να μείνει στη χώρα. Οι δυσκολίες μεγάλες από τέτοιες αλλαγές, αλλά αυτή η επανάσταση θα πρέπει να γίνει για να μπορέσει η χώρα να κρατήσει επαφή σε επίπεδο ανάπτυξης με χώρες, για παράδειγμα, όπως το γειτονικό Ισραήλ.

Θεωρώ ότι σε αυτή την προσπάθεια η κάθε κυβέρνηση έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει και ότι θα είναι απραγματοποίητος ευσεβοποθισμός ότι από μόνος του ο ιδιωτικός τομέας θα φέρει την ψηφιακή επανάσταση στην Κύπρο. Ευτυχώς η χώρα ακόμη έχει καλό ανθρώπινο κεφάλαιο που μπορεί να είναι ευέλικτο αλλά χρειάζεται μεγαλύτερη συζήτηση πως το κράτος θα πρέπει αποτελεσματικά να βελτιώσει τη δική του οργάνωση και να βοηθά, παρά να δυσχεραίνει, τη διάδοση ψηφιακών δεξιοτήτων.

Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Imperial College Business School.