Ολοκληρωμένος ενεργειακός σχεδιασμός και άλλα συνθήματα

 Μετά την καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού δυναμικού του Βασιλικού στις 11/7/2011, οι πλείστοι γνώστες και αναλυτές των ενεργειακών θεμάτων θεώρησαν ότι ήρθε η ώρα της δικαίωσής τους.  Όλοι φωνάζουν «εμείς σας τα λέγαμε».  Οι υπέρμαχοι των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) διακηρύσσουν ότι ήρθε η ώρα για τολμηρές μεγάλες επενδύσεις αιολικών ή/και ηλιακών συστημάτων.  Οι περιβαλλοντιστές υπογραμμίζουν ότι απαιτείται συνολικός επανασχεδιασμός όχι μόνο του ενεργειακού συστήματος, αλλά και ολόκληρης της δημόσιας πολιτικής (στην πολεοδομία, τις μεταφορές, τη δόμηση κλπ) προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης.  Οι υπέρμαχοι κάθε είδους απελευθερωμένης αγοράς ξεσπάθωσαν κατά του εξακολουθούμενου μονοπωλίου της ΑΗΚ στην ηλεκτροπαραγωγή.  Οι πανεπιστημιακοί, ερεθισμένοι από το συνδυασμό οικονομικής και ενεργειακής κρίσης (και με ενθουσιασμό που θυμίζει εκείνον των σεισμολόγων όταν γίνεται μεγάλος σεισμός) βγήκαμε στα χαρακώματα των ΜΜΕ, παραπονούμαστε ότι η πολιτεία δεν μας ακούει και νουθετούμε την κοινωνία αφ’ υψηλού.  (Οι συνάδελφοι των ιδιωτικών πανεπιστημίων αποδοκιμάζουν μάλιστα εμάς τους «κρατικοδίαιτους»).  Με μια φράση: Έκαστος και οι έμμονες ιδέες του.  Φυσικά, όλοι οι παραπάνω έχουν κάποιο δίκιο με το μέρος τους.  Όπως όμως είπε –νομίζω– ο θείος Κέυνς, «όταν αλλάζουν τα δεδομένα, αλλάζω κι εγώ τις απόψεις μου».  Τα δεδομένα άλλαξαν ριζικά στις 11/7/2011, πώς γίνεται να εμμένουμε όλοι πεισματικά στις απόψεις μας; Με βάση τα σχόλια αναγνωστών στο σχόλιό μου της περασμένης εβδομάδας σε τούτο το φιλόξενο ιστολόγιο, αλλά και κρίνοντας από αυτά που διαβάζω και ακούω σε δημόσιες τοποθετήσεις, θα προσπαθήσω να συμμαζέψω αυτά τουλάχιστον που τυχαίνει να γνωρίζω σε κάποιο βαθμό. 1. Σχετικά με το κόστος των ΑΠΕ.  Οι πληροφορίες από τη Wikipedia που έθεσε υπόψη μας κάποιος αναγνώστης είναι πολύ χρήσιμες.  Υπάρχουν πολλοί συγκριτικοί πίνακες αναφορικά με το συνολικό κόστος των διάφορων τεχνολογιών ηλεκτροπαραγωγής (συμβατικών, πυρηνικών και ανανεώσιμων).  Η σύγκριση οδηγεί σε διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε χώρας.  Επίσης, τα δεδομένα αλλάζουν γρήγορα λόγω τεχνολογικής προόδου και λόγω της αναμενόμενης υψηλής τιμής των πετρελαιοειδών και του φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια.  Η πιο ευρεία και έγκυρη επισκόπηση των θεμάτων αυτών είναι η πρόσφατη έκθεση «Special Report on Renewable Energy Sources and Climate Change Mitigation» της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC).  Όποιος κάνει τον κόπο να διαβάσει τα σχετικά διαγράμματα, θα διαπιστώσει ότι αναμφίβολα ακόμα και σήμερα οι ΑΠΕ είναι ακριβότερες – άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο – από μια σύγχρονη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, ακόμα και αν λάβουμε υπόψη και το περιβαλλοντικό κόστος από την καύση φυσικού αερίου.  Όμως υπάρχει έντονη δυναμική υπέρ των ΑΠΕ και εφόσον έχουν παρατηρηθεί μεγάλες μειώσεις κόστους τα τελευταία 30 χρόνια, δεν αποκλείεται κάποιες ΑΠΕ να είναι εντελώς ανταγωνιστικές σε μερικά χρόνια.  Γι’ αυτό και έγραψα την περασμένη φορά ότι δεν πρέπει να βλέπουμε τη σύγκριση μεταξύ διάφορων τεχνολογιών με στατική λογιστική προσέγγιση.  Ωστόσο το ερώτημα παραμένει: Σε μια χώρα ηλεκτρικά απομονωμένη και σε εποχές όπως η σημερινή όπου τα δανειακά κεφάλαια είναι δυσεύρετα και ακριβά για την Κύπρο, πώς δικαιολογείται μια μεγάλη επένδυση ΑΠΕ που θα έχει μεγαλύτερο κόστος από τη μερική ανακατασκευή του Βασιλικού; 2. Για την ανυπαρξία διείσδυσης ΑΠΕ στην Κύπρο.  Να θυμίσω ότι υπάρχει Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΑΠΕ, που υποβλήθηκε τον Ιούνιο του 2010 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή λόγω υποχρέωσης που προκύπτει από σχετική Οδηγία.  Σύμφωνα με αυτό, μέχρι το 2020 θα υπάρχουν 300 MW εγκατεστημένης αιολικής ισχύος, 192 MW φωτοβολταϊκά και 75 MW ηλιοθερμικά.  Συνολικά θα παράγεται το 16% του ηλεκτρισμού στην Κύπρο από ΑΠΕ.  Για να επιτευχθεί αυτό, η τιμή του ρεύματος θα πρέπει να αυξηθεί κατά 5-12% μεταξύ 2013 και 2020, ώστε να καλύψει το επιπρόσθετο κόστος επιχορήγησης των ΑΠΕ και τα δικαιώματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα συμβατικά ηλεκτροπαραγωγά εργοστάσια.  Για τα δεδομένα του παρελθόντος, δεν είναι και λίγη αυτή η συνεισφορά των ΑΠΕ – διασφαλίζει ότι έως το 2020 θα χτιστεί μία λιγότερη συμβατική μονάδα από όσες θα χτίζονταν χωρίς ΑΠΕ.  Βεβαίως μπορούν κάποιοι να πουν ότι το Σχέδιο Δράσης δεν είναι επαρκώς τολμηρό, ότι δεν δίνει αρκετή σημασία στις ηλιακές τεχνολογίες κλπ.  Τουλάχιστον, όμως, έχει βασιστεί σε λεπτομερή μοντελοποίηση του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου.  Όσοι λοιπόν φωνάζουν για την έλλειψη ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού, ας προτείνουν κάτι εξίσου ολοκληρωμένο ή ας κριτικάρουν συγκεκριμένες παραδοχές του Σχεδίου Δράσης – διαφορετικά πλέουμε στον απέραντο ωκεανό των υποθετικών εναλλακτικών σεναρίων.  Ας μας πουν επίσης αν θα ήθελαν, μαζί με τη μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ, και τους αναπόφευκτα πιο αυξημένους λογαριασμούς ρεύματος.  [Διευκρίνιση: Συμμετείχα στην κατάρτιση αυτού του Σχεδίου Δράσης, όμως όχι στο κομμάτι της ηλεκτροπαραγωγής, συνεπώς δεν έχω ίδιο συμφέρον να υπερασπιστώ αυτό το μέρος της μελέτης]. 3. Για την ανάγκη ανακατασκευής των μονάδων του Βασιλικού.  Τα πράγματα θα ήταν ευκολότερα αν είχαν καταστραφεί οι παλιάς τεχνολογίας μονάδες της Δεκέλειας και της Μονής.  Οι σύγχρονες μονάδες του Βασιλικού, όμως, είναι πολύ πιο αποδοτικές.  Ρίξτε μια ματιά στην ετήσια έκθεση της ΑΗΚ του 2009.  Βαθμός απόδοσης των ατμοστροβίλων: 25% στη Μονή, 30% στη Δεκέλεια, πάνω από 40% στο Βασιλικό.  Με καύσιμο το φυσικό αέριο, οι νέες μονάδες του Βασιλικού (αυτές που θα επισκευαστούν σχετικά σύντομα) φτάνουν σε απόδοση έως 52%.  Όσοι υπενθυμίζουν – και σωστά – την ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας σε όλους τους τομείς της οικονομίας, ας μην ξεχνούν και την εξοικονόμηση καυσίμων για ηλεκτροπαραγωγή. Επίσης, ρωτήστε στο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας να σας πουν για τις εκπομπές ρύπων (δεν μιλώ εδώ για διοξείδιο του άνθρακα αλλά για τοπικούς ρύπους): με την εντατική χρήση των μονάδων της Δεκέλειας, οι εκπομπές οξειδίων του αζώτου έχουν εκτοξευτεί στα ύψη και η Κύπρος παραβιάζει σχετική διεθνή συνθήκη που έχει υπογράψει.  Επίσης έχουν αυξηθεί και οι εκπομπές διοξειδίου του θείου και αιωρούμενων σωματιδίων.  Συνεπώς, η παρούσα κατάσταση (με την εντατική χρήση της Δεκέλειας και της Μονής) δεν είναι βιώσιμη, άρα είναι απαραίτητη η ανακατασκευή – έστω όχι κατά 100% αλλά σε πολύ μεγάλο βαθμό – των μονάδων του Βασιλικού. 4. Για την ανάγκη μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού.  Τέτοιος σχεδιασμός δεν υπήρχε έως πρόσφατα στην Κύπρο.  Αναθέτονταν απλώς κάποιες μελέτες σε εξωτερικούς συμβούλους, οι οποίοι παρέδιδαν τις εκθέσεις τους, τα συμβόλαιά τους τελείωναν και συνέχεια δεν υπήρχε.  Χάρη στις ευρωπαϊκές Οδηγίες για τις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας, που απαιτούν την εκπόνηση και αναθεώρηση σε τακτά διαστήματα ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις ΑΠΕ και ενός Σχεδίου Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση, μπήκαν κάποιες βάσεις για μακροχρόνιο σχεδιασμό.  Όμως ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι συστηματικός και δεν έχει ακόμα συνοχή, γιατί εμπλέκονται πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες, καθεμιά με μια διαφορετική αρμοδιότητα σχετική με την ενέργεια.  Θα ήταν ευκαιρία να τεθούν τώρα οι σωστές βάσεις.  Πρότεινα στις συναρμόδιες υπηρεσίες να αναλάβουμε ως Πανεπιστήμιο την εργασία αυτή, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει διάθεση χρηματοδότησης από πουθενά – έτσι όμως δεν μπορεί να γίνει σοβαρή δουλειά. 5. Για το οιονεί μονοπώλιο της ΑΗΚ στην ηλεκτροπαραγωγή και τις προοπτικές φιλελευθεροποίησης.  Δεν γνωρίζω το θέμα. Επιστρέφω εκεί από όπου άρχισα.  Οι συνθήκες σήμερα είναι διαφορετικές, διότι έχουμε επείγουσα ανάγκη κάλυψης των αναγκών μας σε ηλεκτρισμό, σε μια περίοδο όπου δεν υπάρχουν διαθέσιμα φτηνά κεφάλαια για δανεισμό.  Παρόλο που η κρίση είναι μια ευκαιρία για αναθεώρηση κάποιων συντηρητικών αντιλήψεων περί τα ενεργειακά και για μερικό εκσυγχρονισμό των ενεργειακών υποδομών και για σταδιακή ενσωμάτωση μιας «ολοκληρωμένης» προσέγγισης όπως αυτή που εισηγείται ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι οι «ριζοσπαστικές» λύσεις είναι κατάλληλες αυτήν ακριβώς τη στιγμή που «το σπίτι μας καίγεται».  Όποιος έχει έτοιμη μια τέτοια λύση, ας μας την εξηγήσει αναλυτικά, τεχνικά και οικονομικά.  Και τότε τα ξαναλέμε.  Θ. Ζαχαριάδης Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου