Ένα «πράσινο» φορολογικό σύστημα μπορεί να ωφελήσει και την οικονομία;

Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος η 5η Ιουνίου.  Ειδικά σε καιρούς οικονομικής κρίσης, πρέπει να σκεφτούμε πιο αποφασιστικά πώς θα συμφιλιώσουμε την προστασία του περιβάλλοντος με την οικονομική ανάπτυξη. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναζητούν έσοδα ή περικόπτουν δαπάνες για να διατηρήσουν τα δημόσια οικονομικά τους σε βιώσιμα επίπεδα.  Πολλά όμως από τα μέτρα που παίρνουν για αυτό το σκοπό, αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη των ήδη αναιμικών ευρωπαϊκών οικονομιών. Οι περιβαλλοντικοί φόροι μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην αποτελεσματική δημοσιονομική εξυγίανση.  Μέχρι σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων εσόδων των ευρωπαϊκών κρατών προέρχεται από τη φορολόγηση της εργασίας και του εισοδήματος.  Δραστηριότητες που ρυπαίνουν το περιβάλλον ή ξοδεύουν σπάνιους φυσικούς πόρους (όπως η κατανάλωση ενέργειας και νερού ή η παραγωγή αποβλήτων) δεν συνεισφέρουν ιδιαίτερα στα έσοδα των κυβερνήσεων.  Αυτή η κατάσταση θέτει σε κίνδυνο την απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη, ενώ έμμεσα επιβραβεύει την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Μια «πράσινη» (δηλαδή φιλο-περιβαλλοντική) φορολογική μεταρρύθμιση μπορεί να ανατρέψει αυτή την εικόνα.  Μετατοπίζοντας το βάρος της φορολογίας προς περιβαλλοντικά ζημιογόνες δραστηριότητες, μπορούμε να διατηρήσουμε ή και να αυξήσουμε τα έσοδα του κράτους, χωρίς να καταφύγουμε σε «συμβατικά» μέτρα όπως η αύξηση στους φόρους εισοδήματος και κατανάλωσης, το ΦΠΑ ή τις ασφαλιστικές εισφορές.  Τέτοια μέτρα θέτουν σε κίνδυνο την απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη.  Αντίθετα, οι περιβαλλοντικοί φόροι στρεβλώνουν λιγότερο την οικονομική δραστηριότητα και ταυτόχρονα μειώνουν τη χρήση ενέργειας και φυσικών πόρων. Πολλών ειδών μέτρα μπορούν να ληφθούν προς αυτή την κατεύθυνση: Φόροι στις εκπομπές άνθρακα, χρεώσεις στη χρήση νερού ανάλογα με τη σπανιότητα υδατικών πόρων, επιβαρύνσεις ανάλογες με την ποσότητα παραγόμενων απορριμμάτων, διόδια στις πόλεις σε ώρες κυκλοφοριακής αιχμής κλπ.  Άλλη πιθανή μεταρρύθμιση αφορά την κατάργηση έμμεσων επιδοτήσεων προς καύσιμα ή ρυπογόνες δραστηριότητες. Μια «πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση» είναι ιδιαίτερα επίκαιρη στην Κύπρο στην τωρινή οικονομική συγκυρία.  Σήμερα χρειαζόμαστε μέτρα που θα τονώνουν την οικονομική ανάπτυξη, χωρίς να διακινδυνεύσουμε να μειωθούν τα δημόσια έσοδα και να αυξηθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα.  Χρειαζόμαστε επίσης πολιτικές που θα βοηθήσουν στη συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις ευρωπαϊκές ενεργειακές και περιβαλλοντικές της υποχρεώσεις.  Οι «πράσινοι φόροι» μπορούν να συμβάλουν και στους δύο αυτούς στόχους.  Αν μάλιστα αυξήσουν τα δημόσια έσοδα, μπορούν να συνοδευτούν από μείωση στη φορολόγηση της εργασίας και του εισοδήματος.  Μέρος των εσόδων από τέτοιους φόρους μπορεί επίσης να επιστρέφεται στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά που πλήττονται ιδιαίτερα από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.  Αυτά δεν είναι ακαδημαϊκές θεωρίες - το έχουν κάνει πολλές χώρες στην Ευρώπη. Αυτές τις προοπτικές θα συζητήσουμε σε ημερίδα που διεξάγεται την Παρασκευή 6 Ιουνίου στα γραφεία της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη Λευκωσία, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής «Πράσινης Εβδομάδας».  Eιδικοί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ευρωπαϊκές χώρες μεταφέρουν τις εμπειρίες τους από τέτοιες μεταρρυθμίσεις και συζητούν με το κοινό τη δυνατότητα υιοθέτησης ενός πιο φιλο-περιβαλλοντικού φορολογικού συστήματος στις κυπριακές συνθήκες σε καιρό μνημονίου. Μεταξύ των ομιλητών θα είναι ο κ. Χανς Άιχελ, ομοσπονδιακός Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας κατά την περίοδο 1999-2005, που πρωτοστάτησε στις πράσινες φορολογικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα του.  Ο επικεφαλής του τμήματος ενεργειακών φόρων στο υπουργείο Οικονομικών (Treasury) του Ηνωμένου Βασιλείου θα αναφερθεί στις προκλήσεις που αντιμετώπισε η βρετανική κυβέρνηση για την υιοθέτηση πράσινων φορολογιών.  Ερευνήτρια από το Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου θα μιλήσει για τις εμπειρίες από την εφαρμογή ενός «φόρου άνθρακα» στην Ιρλανδία σε καιρό μνημονίου.  Επίσης, κύπριοι ομιλητές θα αναφερθούν στις δυνατότητες και τις πρακτικές δυσκολίες εφαρμογής τέτοιων μεταρρυθμίσεων στην Κύπρο. Δηλώσεις συμμετοχής στο [email protected] ή στα τηλ. 99671066, 99646922. Θεόδωρος Ζαχαριάδης, Επίκουρος Καθηγητής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου