Ένα όμικρον και ένα βήτα

Οι τελευταίοι μήνες, ομολογουμένως, ήταν πλούσιοι από ενεργειακή θεματολογία.  Ξεκινήσαμε, εν μέσω ενεργειακής «φτώχειας», από τις συζητήσεις για το τι πρέπει να γίνει μετά την τραγωδία στο Μαρί, και καταλήξαμε, εν μέσω ενεργειακής αφθονίας, να αναρωτιώμαστε πώς πρέπει να αξιοποιηθούν τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που αρκούν, λέει, για να καλύψουν τις ανάγκες της Κύπρου για μερικές εκατοντάδες χρόνια.  Ο όρος «υδρογονάνθρακες» είναι της μόδας.  Εμπεδώσαμε τη διαπίστωση ότι στην οικονομική διαχείριση των φυσικών πόρων πρέπει να μας καθοδηγεί το παράδειγμα της Νορβηγίας.  Και, φυσικά, όλοι υπογραμμίζουμε την ανάγκη για «μακρόπνοο στρατηγικό ενεργειακό σχεδιασμό» – σωστό βεβαίως: Ποιός θα επιχειρηματολογούσε υπέρ του αντιθέτου; Όπως λένε και στο χωριό μου, καλύτερα πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και άρρωστος... Χωρίς να θέλω να χαλάσω το όμορφο κλίμα ενεργειακής ευφορίας, θα ήθελα να επισημάνω δύο τεχνικές λεπτομέρειες που σχετίζονται με τον ενεργειακό σχεδιασμό στην Κύπρο.  Μπροστά στον πακτωλό των αεριούχων κοιτασμάτων με τα τρισεκατομμύρια κυβικών ποδιών, αποτελούν πράγματι λεπτομέρειες, ίσως όμως όχι εντελώς ασήμαντες.  Όπως επίσης λένε στο χωριό μου, «εξ όνυχος τον λέοντα». Λεπτομέρεια πρώτη: Οι ενεργειακές στατιστικές της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι – για τα δεδομένα ευρωπαϊκής χώρας – αξιοσημείωτα ελλιπείς.  Το επίσημο «ενεργειακό ισοζύγιο» της χώρας (όπως ονομάζεται ο λεπτομερής ισολογισμός ετήσιας παραγωγής, εισαγωγών και κατανάλωσης ενέργειας ανά καύσιμο και ανά τομέα της οικονομίας) έχει απροσδόκητα κενά: Πόσο πετρέλαιο καταναλώθηκε στη βιομηχανία τροφίμων και πόσο στα τουβλοποιεία; Πόσο υγραέριο κατανάλωσε ο τομέας ξενοδοχείων και εστιατορίων και πόσο τα δημόσια κτήρια; Παρόλο που υπάρχουν διάσπαρτες τέτοιες πληροφορίες (και πρόσφατα η Στατιστική Υπηρεσία άρχισε να συλλέγει λεπτομερέστερα ενεργειακά δεδομένα για τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά), το επίσημο ενεργειακό ισοζύγιο δεν τις αξιοποιεί. Ίσως γι΄ αυτό το λόγο δεν θα βρείτε το ισοζύγιο αυτό δημοσιευμένο στις ιστοσελίδες του Υπουργείου Εμπορίου – μάλλον δεν θα το βρείτε πουθενά, εκτός αν το ζητήσετε μόνοι σας. Λεπτομέρεια δεύτερη: Ο μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός απαιτεί προβλέψεις για το πώς θα εξελιχθεί στο μέλλον η παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα της οικονομίας εάν συμβεί η μία ή η άλλη εξέλιξη αναφορικά με τα μακροοικονομικά μεγέθη, τις τιμές των καυσίμων, την τεχνολογική πρόοδο, τις κλιματικές συνθήκες ή τις ενεργειακές και περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της χώρας.  Με τη σειρά τους, οι ενεργειακές προβλέψεις οδηγούν σε προβλέψεις του κόστους παραγωγής και εισαγωγών ενέργειας, καθώς και σε εκτιμήσεις της εξέλιξης των εκπομπών ρύπων και του κόστους αντιρρύπανσης ή συμμόρφωσης με αυστηρότερους περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Η Κυπριακή Δημοκρατία, όπως και οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει αναλάβει δεσμεύσεις για μελλοντικά έτη αναφορικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τη μείωση των εκπομπών άλλων αερίων ρύπων, τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή, στα κτήρια και στις μεταφορές.  Για άλλες από αυτές τις δεσμεύσεις είναι αρμόδια η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, για άλλες η Υπηρεσία Ενέργειας, για άλλες το Τμήμα Περιβάλλοντος, για άλλες το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας – και πιθανώς να εμπλέκονται επιπλέον φορείς όπως το Τμήμα Οδικών Μεταφορών και το Τμήμα Δημοσίων Έργων. Σε άλλες χώρες, ο σχεδιασμός αυτός γίνεται με συνεννόηση μεταξύ των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, χρησιμοποιώντας κατάλληλα τεχνικο-οικονομικά μαθηματικά μοντέλα, με κοινώς αποδεκτή μεθοδολογία και δεδομένα.  Στην Κύπρο ο αντίστοιχος σχεδιασμός γίνεται συνήθως ad hoc: Μόλις παρουσιαστεί η ανάγκη συμμόρφωσης με μια Οδηγία ή μια Απόφαση της ΕΕ, η αρμόδια υπηρεσία κάνει τους δικούς της υπολογισμούς.  Δεν συνεργάζονται μεταξύ τους τα κυβερνητικά τμήματα; Βεβαίως – αρκεί οι λειτουργοί των Τμημάτων να έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους, αλλιώς ο καθένας πορεύεται μόνος του, μέσα στο δικό του χωράφι των αρμοδιοτήτων του. Ερωτήσεις: Χωρίς να έχουμε τα αναγκαία ποσοτικά ενεργειακά δεδομένα και χωρίς να έχουμε συμφωνήσει σε κοινές ενεργειακές προβλέψεις: -          Πώς θα παρακολουθούμε την πορεία υλοποίησης των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει για τα μελλοντικά χρόνια η Κυπριακή Δημοκρατία; -          Πώς θα σχεδιάσουμε πολιτικές προσαρμογής στις μελλοντικές προκλήσεις και πώς θα αξιολογήσουμε το κόστος καθεμιάς εναλλακτικής πολιτικής; -          Πώς θα ξέρουμε πού να δώσουμε προτεραιότητα: Στην εξοικονόμηση ενέργειας ή στις ανανεώσιμες πηγές; Στον τομέα των μεταφορών ή στον τομέα των κτηρίων; Στη φορολόγηση των καυσίμων ή στην παροχή χορηγιών; Όπως είναι φανερό, τα παραπάνω δεν έχουν άμεση σχέση με τη διαχείριση των αποθεμάτων φυσικού αερίου, και μάλλον αποτελούν πολύ μικρότερο πρόβλημα από τον πονοκέφαλο περί εκμετάλλευσης των αεριούχων οικοπέδων, μεταφοράς του αερίου κλπ.  Μας θυμίζουν ωστόσο ότι, εκτός από ωραία λόγια περί μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού, χρειάζεται και λίγη συντεταγμένη δουλειά.  Θυμηθείτε ότι, από τη «Νορβηγία» στη «Νιγηρία» η απόσταση είναι μόνο ένα όμικρον και ένα βήτα.  Θεόδωρος Ζαχαριάδης Επίκουρος Καθηγητής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου