Για το Ταμείο Επενδύσεων Φυσικού Αερίου

Το πρόσφατο σχόλιο του κ. Αλέξανδρου Μιχαηλίδη, σχετικά με τη διαχείριση των πιθανών μελλοντικών εσόδων της Κύπρου από την εξόρυξη και εξαγωγή φυσικού αερίου, θέτει το πιο καίριο ερώτημα σχετικά με το θέμα του αερίου, ακριβώς τη στιγμή που πρέπει να τεθεί.  Όσοι νομίζουν πως είναι πολύ νωρίς για τέτοιες σκέψεις, ας θυμηθούν ότι την άνοιξη του 2008 ξυπνήσαμε και διαπιστώσαμε πως δεν είχαμε αρκετό νερό για να βγάλουμε τη χρονιά – σε μια χώρα με παράδοση στη λειψυδρία.  Λίγο πιο μακροχρόνιος σχεδιασμός μάλλον δεν βλάπτει… (Αφήνω κατά μέρος άλλα θέματα όπως λ.χ. το συνταξιοδοτικό).  Είχαμε κάνει πριν από 2-3 χρόνια μια βιβλιογραφική έρευνα και μια σύντομη εμπειρική ανάλυση για το θέμα, με τη Leonor Coutinho και τον Ζήνωνα Κοντολαίμη, για λογαριασμό του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Eθνών (UN FAO).  (Δεν παραπέμπω στο κείμενο της μελέτης γιατί νομίζω πως δεν έχει δημοσιευτεί ακόμα από τον FAO).  Ανέτρεξα στη μελέτη και ξαναβρήκα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο των Macartan Humphreys και Martin E. Sandbu με τίτλο «The Political Economy of Natural Resource Funds», που περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο «Escaping the Resource Curse» (επιμ. M. Humphreys, J. Sachs & J. Stiglitz, Columbia University Press, 2007).  Σχετικά με το παράδειγμα της Νορβηγίας, οι πιο πάνω συγγραφείς διατυπώνουν την άποψη ότι το σύστημα που αναφέρει ο κ. Μιχαηλίδης δουλεύει εξαιρετικά λόγω του θεσμικού πλαισίου στη χώρα εκείνη, και ότι αντίστοιχα ταμεία (Natural Resource Funds - NRFs) σε άλλες χώρες δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικά.  Τα NRFs, για να κάνουν συνετή διαχείριση των εσόδων της χώρας από τις εξαγωγές φυσικών πόρων, δεν αρκεί να ακολουθούν τη βέλτιστη χρηματοοικονομικά προσέγγιση, γιατί αυτή μπορεί απλώς να αγνοηθεί στην πράξη από τους διαχειριστές των ταμείων και τους πολιτικούς προϊσταμένους τους.  Ο σχεδιασμός των NRFs πρέπει να παίρνει υπόψη θέματα πολιτικής οικονομίας της συγκεκριμένης χώρας: Πολιτική σταθερότητα, ένταση κομματικού ανταγωνισμού, συγκέντρωση εξουσιών σε λίγα ή πολλά πρόσωπα, σταθερότητα του ευρύτερου θεσμικού πλαισίου που διέπει τις οικονομικές και νομοθετικές εξουσίες, διαφάνεια στη διαχείριση των δημόσιων εσόδων κλπ, ώστε όλοι οι «παίκτες» του πολιτικού παιχνιδιού να έχουν κίνητρο να συμβάλουν στη χρηστή διαχείριση των χρημάτων αυτών και στη μακροχρόνια βιωσιμότητα ενός τέτοιου ταμείου.  Βεβαίως η Κύπρος πολιτικο-θεσμικά δεν είναι Νορβηγία.  Από την άλλη πλευρά, είναι μάλλον πιο κοντά στη Νορβηγία παρά λ.χ. στο Τσαντ (μια άλλη χώρα που έχει NRF αλλά είναι από τις πιο διεφθαρμένες και αυταρχικές της υφηλίου).  Συνεπώς, πρέπει να δώσουμε σημασία και στα δύο θέματα με τα οποία κατέληξε στο σχόλιό του ο κ. Μιχαηλίδης: Επενδυτική πολιτική και χρηστή διοίκηση.  Αναμένω με πολύ ενδιαφέρον τη συνέχεια των κειμένων του.  Θεόδωρος Ζαχαριάδης Επίκουρος Καθηγητής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου