Όχι σε Έξοδο από Ευρωζώνη

Έχει αρχίσει για τα καλά, μετά και τη δημοσιοποίηση της μελέτης του ΑΚΕΛ, η συζήτηση για παραμονή ή όχι στη ζώνη του ευρώ.  Ο Νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Πωλ Κρούγκμαν επίσης πρόσφατα υποστήριξε ότι η έξοδος, μαζί με τη μαζική υποτίμηση, θα ήταν ένας τρόπος να αποφευχθεί μεγάλη ύφεση και ανεργία.  Η υποτίμηση θα έκανε τη χώρα περισσότερο ανταγωνιστική, με χαμηλότερες τιμές στα κυπριακά προϊόντα (για τους έχοντες ξένο συνάλλαγμα). Διαφωνώ με αυτή τη λογική όπως θα μπορεί να υλοποιηθεί στην Κύπρο λόγω των σοβαρών κινδύνων στην επιτυχή πραγματοποίηση της αλλαγής, και επίσης διαφωνώ με την ιδέα ότι έχει η κυπριακή οικονομία την πολυτέλεια να εισαγάγει, μέσω αυτής της συζήτησης, και αυτή την αβεβαιότητα στα μυαλά επίδοξων επενδυτών, καταθετών, τουριστών, καταναλωτών και επιχειρηματιών.  Η Ελλάδα, για παράδειγμα, έχασε (τουλάχιστον) μια ολόκληρη τουριστική περίοδο το 2012 με αυτή τη συζήτηση, και η μαζική εκροή καταθέσεων τότε ήταν ένας από τους λόγους αύξησης του ELA (έκτακτη παροχή ρευστότητας) στη Λαϊκή Τράπεζα. Αλλά πέστε ότι κοιμήσαμε τους πάντες και ξαφνικά, επιτυχώς, καταφέρνουμε να εισαγάγουμε νέο νόμισμα.  Θα αντιμετωπίσουμε αμέσως δύο ταυτόχρονα οικονομικά προβλήματα από το γεγονός ότι έξοδος σημαίνει μηδέν δανειοδότηση από το εξωτερικό καθώς δεν θα μπορούμε να πληρώσουμε τους υφιστάμενους δανειστές μας και άρα δεν θα μας δανείζει κανένας για ορισμένα χρόνια (ναι, ούτε η τρόικα).  Έχουμε πρωτογενές έλλειμμα 3.1% στο δημόσιο προϋπολογισμό για το 2012.  Με μηδέν δανειοδότηση από το εξωτερικό, η κυβέρνηση θα πρέπει να βρει άμεσα αυτά τα χρήματα (περίπου €580 εκ.) για να δουλέψουν οι δημόσιες υπηρεσίες και να πληρωθούν μισθοί.  Είτε αυτές οι δαπάνες κόβονται αυτόματα, είτε η κυβέρνηση τυπώνει χρήμα για αυτές τις ανάγκες.  Αυτό απλώς θα αυξάνει τον πληθωρισμό όμως και θα είχε τα ίδια κακά αποτελέσματα στο βιοτικό επίπεδο με τη μείωση δαπανών, απλώς με διαφορετικό τρόπο (αύξηση στο κόστος ζωής).  Ταυτόχρονα, θα πρέπει να βρεθεί ξένο συνάλλαγμα για να εισαχθούν ήδη πρώτης ανάγκης (φάρμακα και πετρέλαιο).  Άρα αμέσως αρχίζουμε με μείωση δαπανών €580 εκ., εξαιρετικά αυστηρών συναλλαγματικών περιορισμών και ελλείψεων πρώτων υλών. Έξοδος σημαίνει επίσης σημαντική υποτίμηση.  Προσέξτε ότι η Κύπρος ποτέ στην ιστορία της (αντίθετα με την Ελλάδα) δεν χρησιμοποίησε την υποτίμηση για να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική.  Ακόμη και μετά την τουρκική εισβολή η ανταγωνιστικότητα ήρθε εν μέρει με περίπου 25% μείωση μισθών των δημοσίων υπαλλήλων.  Υπάρχει λόγος για αυτό.  Αν εισάγεις πετρέλαιο και εξαρτώνται τα πάντα από αυτό και πουλάς τουρισμό, μια υποτίμηση πχ στο 50%, θα διπλασιάσει το κόστος σου αλλά δυσκολεύομαι να δω πως θα διπλασιάσει τους τουρίστες σου για να έρθεις στα ίσια.  Γιατί πρέπει να καταστρέψουμε τελείως και τις αποταμιεύσεις του λαού μέσω υποτίμησης (πληθωρισμού) είναι κάτι που μου διαφεύγει (οι πραγματικοί μισθοί θα μειωθούν είτε μείνουμε, είτε φύγουμε, από το ευρώ). Αυτό το τελευταίο σημείο πρέπει να τονισθεί από διαφορετικές σκοπιές.  Για να γίνει ανταγωνιστική η οικονομία θα πρέπει είτε να γίνουμε περισσότερο παραγωγικοί, είτε να αποδεχθούμε κάποιες μειώσεις πραγματικών μισθών, είτε με κάποιο συνδυασμό των δύο.  Αυτή την επίπονη αλλαγή είμαστε αναγκασμένοι να την κάνουμε.  Η ερώτηση τότε είναι αν αυτή η αλλαγή έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, και λιγότερο πόνο για τη μάζα του λαού, εντός ή εκτός ευρωζώνης.  Αν φύγουμε από το ευρώ, οι μειώσεις μισθών θα έρθουν από την αύξηση των τιμών (βενζίνης, ηλεκτρισμού και φαρμάκων) και θα επηρεάσουν περισσότερο τους φτωχότερους στην οικονομία που δεν έχουν λογαριασμούς σε ξένο συνάλλαγμα αλλά βασίζονται στο ντόπιο μισθό και μικρές καταθέσεις τους.  Αντίθετα, αυτοί που είτε έχουν ξένο συνάλλαγμα (σε καταθέσεις ή μετοχές), είτε έχουν τη δυνατότητα να κερδίζουν ξένο συνάλλαγμα, θα βρίσκουν την Κύπρο φθηνότερη, όσο το ποσοστό υποτίμησης.  Για αυτό το λόγο η έξοδος από το ευρώ μπορεί να είναι η μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου από φτωχούς προς πλουσίους που θα έχει γίνει ποτέ στην Κύπρο.  Αν μείνουμε στο ευρώ, ο πόνος θα προέλθει από τις αλλαγές που θα περιλαμβάνουν είτε μια μείωση μισθών, είτε μια αύξηση της παραγωγικότητας, είτε ένα συνδυασμό των δύο (για να καταπολεμηθεί η ανεργία).  Στο δικό μου το μυαλό, το γεγονός ότι πληρώνουμε τον ψηλότερο ηλεκτρισμό στην ευρωζώνη δεν έχει απολύτως τίποτα να κάνει με το νόμισμα.  Δεν βελτιώνεται μακροπρόθεσμα η πραγματική παραγωγικότητα με αλλαγή νομίσματος, οι υποτιμήσεις της δραχμής το 1985 και 1998 θα έπρεπε να μας είχαν διδάξει αυτό το μάθημα. Υπάρχει επίσης η γεωστρατηγική όψη.  Μπορούμε να αποχωρήσουμε από το ευρώ και να μείνουμε στην ΕΕ; Από πολιτική άποψη, μπορούμε να πάρουμε βελούδινο διαζύγιο όταν χρωστάμε μέσω του ELA περίπου €10 δισ. και έχουμε εξωτερικό χρέος περίπου ακόμη €7 δισ. το οποίο δεν θα πληρώσουμε; Τα ποσά είναι μικρά, αλλά τεράστια σαν ποσοστό του ΑΕΠ (100%).  Όπως είχα γράψει και τον Αύγουστο του 2011 για το επερχόμενο μνημόνιο, μάλλον η μικρή Κύπρος θα χρησιμοποιηθεί για παραδειγματισμό, για να μην επαναληφθεί σε μεγαλύτερο επίπεδο (Ελλάδας, Ισπανίας ή Ιταλίας) το ίδιο σενάριο.  Στη μελέτη ΑΚΕΛ υπάρχει η νομική ανάλυση αυτού του θέματος και συμφωνώ ότι δεν είναι καθόλου ξεκάθαρη η νομική διαδικασία εξόδου από την ευρωζώνη.  Στο τέλος της ημέρας όμως πιστεύω ότι η απόφαση θα είναι πολιτική, και θα έπρεπε να είχαμε ήδη μάθει τη σημασία συμμαχιών εντός της ΕΕ, για να μην ξαναβρεθούμε και πάλι μόνοι.  Άρα δε βλέπω πως πολιτικά θα είναι βελούδινο αυτό το διαζύγιο.  Άποψη μου είναι ότι θα είμαστε στο τέλος της ημέρας όχι μόνο εκτός ευρώ, αλλά και εκτός ΕΕ και σίγουρα με εκνευρισμένους πρώην συμμάχους σε μια επικίνδυνη περιοχή.  Και χωρίς αξιόπιστους συμμάχους σε αυτή την περιοχή δεν ξέρω αν θα μπορούμε να εκμεταλλευτούμε το φυσικό αέριο και να διασφαλίσουμε μακροπρόθεσμα την εθνική μας ασφάλεια.  Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Οικονομίας.  Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές.