Οι οριζόντιες αυξήσεις και μειώσεις μισθών είναι λανθασμένες

Όταν έπρεπε να επιβληθούν μέτρα για μείωση των δημόσιων εξόδων το 2013, η οριζόντια μείωση ήταν η λύση που ευκολότερα μπορούσε να επιβληθεί. Η οριζόντια μείωση είναι η μείωση σε όλους τους μισθούς με ένα συγκεκριμένο ποσοστό (πχ 10%). Μερικές φορές υπάρχει λιγότερη μείωση για τους χαμηλότερα αμειβόμενους υπαλλήλους για θεμιτούς λόγους ανακατανομής εισοδήματος.  Σαν μέτρο άμεσο για την αντιμετώπιση της πιθανής χρεωκοπίας του κράτους, η οριζόντια μείωση μισθών δεν είναι κακό μέτρο από την άποψη ότι όταν το κράτος φθάσει στο χείλος του γκρεμού δεν υπάρχει η πολυτέλεια για συζητήσεις.  Γίνεται όμως κακό μέτρο όταν η ίδια πολιτική ακολουθείται εκτός κρίσης, όταν υπάρχει η πολυτέλεια συζήτησης, για αύξηση (αλλά κα για μείωση) των μισθών του δημοσίου.

Ας αρχίσουμε με μερικές συγκρίσεις με τον ιδιωτικό τομέα. Τουλάχιστον από τον Δεκέμβριο του 2011 ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Πάνος Πασιαρδής είχε δημοσιεύσει σχόλιο οικονομικής πολιτικής για τις σκληρές αλήθειες και διλήμματα στο κρατικό μισθολόγιο.  Ο πίνακας 1 στη συγκεκριμένη ανάλυση έδινε για το 2009 την ποσοστιαία διαφορά μισθού μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αν αφαιρεθεί το ποσοστό διαφοράς που οφείλεται στη μόρφωση και ηλικία, οι ανώτεροι λειτουργοί στον δημόσιο τομέα αμείβονταν λιγότερο από τον ιδιωτικό αλλά το ανειδίκευτο προσωπικό αμειβόταν περισσότερο. Αυτό το στοιχείο, αν η έρευνα επαναληφθεί με σημερινά δεδομένα, θεωρώ θα ισχύει και σήμερα. Αλλά δεν χρειάζεται να πάρουμε θέση ποιών οι μισθοί έχουν μιεωθεί περισσότερο με την κρίση.

Το σημαντικό σημείο είναι ότι δεν αντιμετωπίζονται τα προβλήματα με οριζόντιες («ισότιμες») αλλαγές.  Είναι λανθασμένη οικονομική πολιτική να μειώνεις οριζόντια τους μισθούς επειδή εκείνοι και εκείνες που μπορούν, και δεν αντέχουν να δουλεύουν περισσότερο και να αμείβονται το ίδιο με άλλους, θα φύγουν (είτε στον ιδιωτικό τομέα, είτε σε άλλες χώρες) και οι αδυναμίες στο δημόσιο (νοσοκομεία, νομική υπηρεσία, πανεπιστήμια, Κεντρική Τράπεζα, σχολεία) θα γίνουν χειρότερες. Αυτό φαίνεται να έχει όντως συμβεί με τη φυγή ικανών γιατρών (πχ) από το δημόσιο. Η λύση που έχει δοθεί από την κυβέρνηση επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος. Δεν είναι η οριζόντια αύξηση μισθών που θα κρατήσει τους ικανούς γιατρούς στο δημόσιο, αλλά η σωστή αξιολόγηση και αύξηση στον μισθό σε αυτούς που έχουν προσφορές να εργαστούν στον ιδιωτικό τομέα. Να αμείβονται όλοι και όλες το ίδιο, τη στιγμή που υπάρχει η τοπική γνώση για την πραγματική προσφορά του καθενός απλώς δημιουργεί άλλα προβλήματα και δεν αντιμετωπίζει το κυρίως πρόβλημα. Ο ιδιωτικός τομέας στο τέλος της ημέρας θα διαλέξει, όταν μπορεί, αυτούς που παράγουν περισσότερο, και αυτό είναι μια ισχυρή ένδειξη της παραγωγικότητας.

Ας συνεχίσουμε τον συλλογισμό και ας πάρουμε επίσης ως δεδομένο ότι σε κάποιο βαθμό οι εργαζόμενοι ανταποκρίνονται σε κίνητρα και προτιμούν να εργάζονται με μεγαλύτερους αντί χαμηλότερους μισθούς. Πόσες φορές ακούσατε για εταιρεία στον ιδιωτικό τομέα να δίνει αυξήσεις οριζόντιες (πχ 10% για όλους); Δεν είναι όλοι οι εργαζόμενοι σε μια ιδιωτική εταιρεία το ίδιο παραγωγικοί, και συνήθως δεν παίρνουν όλοι και όλες ίσες αυξήσεις. Γιατί πρέπει να αναμένουμε ότι αυτό πρέπει να λειτουργήσει στον δημόσιο τομέα;

Η απάντηση λογικά είναι να δίνονται μεγαλύτερες αυξήσεις στους περισσότερο παραγωγικούς δημόσιους υπαλλήλους. Για να γίνει αυτό όμως επιβάλλεται να υπάρχει σωστή και αντικειμενική αξιολόγηση. Μεγαλύτερες αυξήσεις να παίρνουν όσοι έχουν αξιόπιστες εναλλακτικές επιλογές (ο κ. Πισσαρίδης μπορεί να εξηγήσει καλύτερα στην κυβέρνηση γιατί πήρε το νόμπελ οικονομικών). Αντιλαμβάνομαι ότι η αξιολόγηση είναι δύσκολη από πολιτική και πρακτική άποψη. Αλλά ξέρω επίσης ότι οριζόντιες αυξήσεις απλώς μεγεθύνουν τις στρεβλώσεις. Και ότι αδυναμία στην αξιολόγηση και υποσχόμενη μεταρρύθμιση δεν λύεται με τις ακολουθούμενες πρακτικές. Αντικειμενική αξιολόγηση φυσικά δεν μπορεί να προέλθει από διορισμούς στην Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας βασισμένους σε πολιτικά, αντί αξιοκρατικά, κριτήρια. Οι πολίτες, μετά την αποφυγή του τελειωτικού καταγκρεμισμού το 2013, ελπίζουν και αναμένουν τα αυτονόητα.

ΥΓ. Κάθε Μάρτιο ο ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ κ. Κώστας Μαυρίδης θυμάται να διαστρεβλώνει τα γραφόμενα μου και σκοπίμως να προσπαθεί να παραπλανεί, ένα κλασσικό παράδειγμα “fake news”. Αφήνοντας την κυβέρνηση χωρίς εναλλακτικές επιλογές, η βουλή μετά το πρώτο Eurogroup το 2013 έκανε ένα από τα μεγαλύτερα λάθη στην ιστορία της. Περισσότερα εδώ και εδώ.

Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Imperial College Business School.