Διορισμός Διοικητή Κεντρικής Τράπεζας

Στις 30 Απριλίου 2012 λήγει η πενταετής θητεία του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου (ΚΤΚ) κ. Αθανάσιου Ορφανίδη.  Η θέση αυτή, με την είσοδο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ευρωζώνη, είναι πολύ σημαντική για την κυπριακή οικονομία καθώς η Κεντρική Τράπεζα είναι ίσως ο περισσότερο ανεξάρτητος οργανισμός στην Κύπρο διότι έχει χρηματοδοτική αυτονομία από το κράτος.  Υπάγεται επίσης απ’ ευθείας στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) η οποία ελέγχει τις πράξεις της ΚΤΚ και οι Ευρωπαϊκές οδηγίες υπερισχύουν των εθνικών νόμων. Η κυβέρνηση θα πρέπει να διορίσει διοικητή έγκαιρα και να αποφευχθούν τα περσινά λάθη όπου είχε μείνει ακέφαλη και η Επιτροπή Ανταγωνισμού και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για αρκετούς μήνες.  Αυτή η απόφαση όμως πρέπει επίσης να παρθεί και να ανακοινωθεί άμεσα, είτε αυτή θα είναι ο επαναδιορισμός του κ. Ορφανίδη, είτε ο διορισμός κάποιου άλλου προσώπου.  Πρέπει όσο πιο σύντομα γίνεται να ανακοινωθεί η απόφαση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (που έχει το προνόμιο να διορίζει σε αυτή τη θέση) για (τουλάχιστον) τρεις λόγους.  Πρώτον, πρέπει να ελαχιστοποιηθεί η αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές και στο ντόπιο τραπεζικό σύστημα ότι άμεσα κάποιος θα υπάρχει να αναλάβει την 1^η Μαϊου.  Με αυτό τον τρόπο θα έχουν το χρόνο οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (αγορές και τράπεζες) να αντιληφθούν πως, και αν, θα αλλάξει η οικονομική πολιτική της ΚΤΚ.  Όσο πιο γρήγορα εκλείψει αυτή η αχρείαστη αβεβαιότητα από ένα τραπεζικό σύστημα που γυρεύει κεφάλαια και ρευστότητα εν μέσω ύφεσης, τόσο το καλύτερο για την οικονομία της χώρας.  Δεύτερον, θα πρέπει να ξέρει και ο κ. Ορφανίδης αν θα συνεχίσει ή όχι.  Ο κ. Ορφανίδης ήρθε στην Κύπρο το 2007 μετά από 26 χρόνια στην Αμερική (9 χρόνια σπουδές για πτυχίο και διδακτορικό στα οικονομικά στο MIT και 17 χρόνια εργαζόμενος στην Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής) και είναι δίκαιο να ξέρει πριν τις 30 Απριλίου 2012 αν θα πρέπει να κάνει ενέργειες για την επαγγελματική του αποκατάσταση σε μία άλλη χώρα.  Τρίτον, αν δε θα επαναδιοριστεί ο κ. Ορφανίδης, θα ήταν χρήσιμο για τον επόμενο διοικητή/διοικήτρια να έχει κάποιο χρόνο ενημέρωσης από τον κ. Ορφανίδη για τις δυσκολίες που έρχονται, αλλά και ίσως να βοηθηθεί μέσω των δικών του τελευταίων επαφών με γνωριμίες στα ενδότερα (και ανώτερα) στρώματα της ΕΚΤ. Το άλλο μεγάλο ερώτημα είναι αν πρέπει να επαναδιοριστεί ο κ. Ορφανίδης.  Θεωρώ ότι ο κ. Ορφανίδης πρέπει να επαναδιοριστεί.  Ο κ. Ορφανίδης έχει μία εξαιρετική διεθνή αξιοπιστία και απήχηση στα εξειδικευμένα θέματα νομισματικής πολιτικής και η επαγγελματική εμπειρία του για τη συγκεκριμένη δουλειά είναι ακαταμάχητη όχι μόνο στο τοπικό αλλά και στο παγκόσμιο επίπεδο. Σαν ένδειξη της διεθνούς αξιοπιστίας του (από την οποία επωφελείται το όνομα της Κύπρου και πολιτικά αλλά και σαν διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο) αναφέρω ότι στο συνέδριο οικονομολόγων Αμερικής (που είναι πλέον διεθνές συνέδριο) στις 6-8 Ιανουαρίου 2012 είχε προσκληθεί να μιλήσει σε μία συζήτηση πέντε ατόμων για το μέλλον του ευρώ.  Οι άλλοι συμμετέχοντες ήταν ο κ. Αxel Webber (πρώην πρόεδρος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας (2004-2011) και μελλοντικός (από το Μάϊο 2012) πρόεδρος της Ελβετικής UBS), ο καθ. Olivier Blanchard (από το MIT και τώρα επικεφαλής οικονομολόγος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), και δύο άλλοι διάσημοι καθηγητές (καθ. Jordi Galiαπό Βαρκελώνη και ο καθ. Markus Brunnermeier από το Princeton).  Ο κ. Ορφανίδης δεν προσκαλείται σε αυτά τα παγκόσμιας εμβέλειας συνέδρια διότι είναι διοικητής της ΚΤΚ, προσκαλείται λόγω της διεθνούς αξιοπιστίας του.  Θα πρέπει να αναρωτηθείτε, για παράδειγμα, γιατί σε αυτά τα συνέδρια δεν προσκαλούνται άλλοι διοικητές (όπως της Ελλάδας, Ιταλίας ή της Ισπανίας,για παράδειγμα, που λογικά τα προβλήματα των χωρών τους επηρεάζουν (λόγω μεγέθους) αμεσότερα το μέλλον του ευρώ (δηλαδή το θέμα της συζήτησης) παρά τα προβλήματα της κυπριακής οικονομίας). Η επαγγελματική του εμπειρία είναι επίσης αξιοζήλευτη.  Είναι ίσως ο μόνος παγκόσμια που έχει δει από τόσο ψηλά πως δουλεύει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής.  Στην Αμερική ο κ. Ορφανίδης έχει δει από κοντά πως δουλεύει ίσως η καλύτερη Κεντρική Τράπεζα στον κόσμο και ερχόταν σε καθημερινή επαφή με τον κ. Bernanke (για τον οποίο έγραφε και πολλές ομιλίες σύμφωνα με οικονομολόγους στην Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής).  Αυτή η επαγγελματική πείρα είναι, θεωρώ, μοναδική στον κόσμο.  Απλώς έτυχε ο κ. Ορφανίδης να είναι Κύπριος.  Ο συνδυασμός εμπειρίας και αξιοπιστίας στο συγκεκριμένο τομέα των νομισματικών οικονομικών είναι σπάνιο φαινόμενο και ίσως ποτέ να μην ξαναβρεθεί διοικητής της ΚΤΚ με αυτό το συνδυασμό. Στα πέντε χρόνια της θητείας του ο κ. Ορφανίδης ορθά προέβλεψε τα προβλήματα του δημόσιου χρέους και πως αυτά μπορούν να επηρεάσουν το τραπεζικό σύστημα: Το αξιόχρεο των κυπριακών τραπεζών δεν θα μπορούσε να ήταν ποτέ καλύτερο από το αξιόχρεο του κυπριακού κράτους.  Το τραπεζικό σύστημα ήταν ήδη μεγάλο όταν ανάλαβε και προσπάθησε να μειώσει τη μόχλευση στο σύστημα, κάτω από ισχυρές πιέσεις στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο να πράξει το αντίθετο.  Μπορεί να κριθεί στο γεγονός ότι δεν ήταν περισσότερο αυστηρός με τα δάνεια των τραπεζών, αλλά αυτό είναι εύκολο να γίνεται μετά τα γεγονότα, και εν μέσω της χειροτέρευσης της Ευρωπαϊκής κρίσης.  Θεωρώ ότι οι περισσότεροι που τον κριτικάρουν τώρα, τον κριτίκαραν ακόμη περισσότερο όταν δυσκόλεψε τους όρους δανεισμού στην οικονομία για να προστατέψει το σύστημα (δέστε τα γραφόμενα υποψήφιων βουλευτών για το θέμα ακόμη και χρονικά τόσο αργά όσο οι πρόσφατες εκλογές του Μαΐου 2011).  Περισσότερη ανάλυση (πχ για τα ελληνικά ομόλογα) μπορείτε να βρείτε στην Κατρακύλα προς Διαβάθμιση: Το σημαντικό σημείο είναι ότι συσχέτιση («τώρα έχουμε προβλήματα στις τράπεζες, άρα φταίει ο διοικητής της ΚΤΚ») δεν σημαίνει αιτιότητα («ο διοικητής της ΚΤΚ προκάλεσε τα προβλήματα στις τράπεζες»).  Με τον ίδιο τρόπο που περισσότεροι γιατροί στην Αφρική των πολλών θανάτων από μαλάρια, δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι οι γιατροί που προκαλούν τους θανάτους. Ίσως θα πρέπει να σταθώ και στην κριτική από το βιβλίο του κ. Σταυράκη, ότι ο κ. Ορφανίδης άφησε τις τράπεζες (σελ. 187) να κάνουν δυσανάλογα μεγάλα ανοίγματα στην Ελλάδα.  Είναι εύκολο να γίνεται αυτή η κριτική τώρα, από κάποιον που ισχυρίζεται στο βιβλίο του ότι «στην περίοδο 2008-2010 … το δημόσιο μας χρέος αυξήθηκε μόνο κατά 3 μονάδες» (σελ. 220), ενώ ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα μπορεί το δημόσιο χρέος προς ΑΕΠ να ήταν 58% στο τέλος του 2007, αλλά επίσης ήταν 48% στο τέλος του 2008, 61% το 2010 και 68% μέχρι το τρίτο τρίμηνο του 2011, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat.  Δηλαδή 20 μονάδες πάνω (και όχι τρεις) από τους προϋπολογισμούς που κατέθεσε ο κ. Σταυράκης (αυτοί ήταν όντως τρεις).  Θα ήταν επίσης περισσότερο αξιόπιστος ο κ. Σταυράκης αν έκανε αυτή την κριτική (των μεγάλων ανοιγμάτων στην Ελλάδα) το 2008 όταν ήδη τα τραπεζικά ανοίγματα βρίσκονταν στους ισολογισμούς του τραπεζικού τομέα από τον οποίο ο κ. Σταυράκης προερχόταν, ή έστω, σε κάποιο στάδιο στα επόμενα τριάμισι χρόνια της θητείας του.  Αντίθετα, δεν βρήκα κάποια υποστήριξη στον κ. Ορφανίδη όταν είχε σφίξει τους δανειστικούς περιορισμούς το 2008.  Ούτε κάποια υποστήριξη όταν ο εποπτευόμενος κ. Βγενόπουλος αποκάλεσε (με την περισσή ανοχή του πολιτικού και δημοσιογραφικού κόσμου) το διοικητή της ΚΤΚ «Δικτάτορα», κυρίως διότι δεν επιτράπηκε στον κ. Βγενόπουλο να κάνει ακόμη μεγαλύτερα ανοίγματα μέσω μείωσης της κεφαλαιακής επάρκειας για «μεγαλύτερη ευελιξία».  Τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα η Λαϊκή έχουν αποδείξει ότι αν δινόταν ακόμη μεγαλύτερη ευελιξία από την ΚΤΚ στον κ. Βγενόπουλο, η κυπριακή οικονομία ίσως να ήταν πλέον σε μη ανατρέψιμη πορεία βαθύτατης ύφεσης. Συνολικά, χωρίς να είναι κανένας αλάνθαστος, η θητεία του κ. Ορφανίδη κρίνεται (από μένα τουλάχιστον) σαν καλή, στο δυσκολότερο διεθνές περιβάλλον από το 1930, και στο δυσκολότερο ντόπιο οικονομικό περιβάλλον από το 1974 (με τα χειρότερα δυστυχώς να μην έχουν ακόμη περάσει).  Αν προτιμάτε, δεν νομίζω κάποιος άλλος να τα πήγαινε καλύτερα δεδομένης της επιδείνωσης στην ελληνική οικονομία τα τελευταία δύο χρόνια και της δημοσιονομικής χειροτέρευσης τα τελευταία τέσσερα.  Και κανένας αξιόπιστος κριτής δεν έχει αμφισβητήσει την ηθικότητα, τη σκληρή δουλειά, τη διεθνή αξιοπιστία, την εμπειρία, και τα προσόντα του.  Και σίγουρα δεν νομίζω κάποιος άλλος να μπορούσε να αντισταθεί καλύτερα στις επιθέσεις του κ. Βγενόπουλου, επιθέσεις που αποσκοπούσαν στην ακόμη μεγαλύτερη «ανάπτυξη» της Μαρφίν. Εν κατακλείδι, ο μη επαναδιορισμός του κ. Ορφανίδη μόνο την κυπριακή οικονομία και μακροπρόθεσμα το κυβερνών κόμμα, θα βλάψει.  Σωστή ή λανθασμένη άποψη, αυτό ίσως το δείξει η ιστορία (η σύγκριση μεταξύ γενόμενων και μη γενόμενων γεγονότων είναι δύσκολη υπόθεση).  Αυτή τη στιγμή όμως προέχει, όποια και αν θα είναι η τελική απόφαση, αυτή άμεσα να παρθεί και να ανακοινωθεί.  Η αβεβαιότητα αυτού του διορισμού είναι κάτι που δε χρειάζεται η κυπριακή οικονομία αυτή τη στιγμή, ενώ η διεθνής αξιοπιστία του διορισμένου ατόμου είναι αναγκαία για την αποφυγή ακόμη χειρότερων οικονομικών εξελίξεων στην Κύπρο. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.