Δυναμική Ασυνέπεια και Κυπριακές Κρίσεις

Θεωρώ ότι ένας από τους λόγους που υπάρχουν συχνές κρίσεις σε διάφορα επίπεδα στην Κύπρο είναι η αδυναμία λύσης του προβλήματος της «δυναμικής ασυνέπειας». Τι είναι αυτή η θεωρητική ιδέα; Είναι η ιδέα βασικά ότι ο «λόος του αθρώπου» παύει να είναι σημαντικός όταν ο άνθρωπος φθάσει στο σημείο να κάνει πράξη την υπόσχεση του. Το καλύτερο παράδειγμα προέρχεται από τους πολιτικούς: υπόσχονται κάτι αλλά όταν φθάσουν στο μελλοντικό σημείο να κάνουν πράξη ότι έχουν πει, θεωρούν ότι είναι καλύτερα να μην το πράξουν. Δυναμικά (στο χρόνο) είναι ασυνεπείς. Όταν αυτό γίνεται πολλές φορές, κανένας δεν τους πιστεύει και άρα όταν θα πρέπει να κάνουν κάτι σημαντικό, δεν έχουν την αξιοπιστία να πείσουν την πλειοψηφία να τους ακολουθήσει. Θα δώσω τρία συγκεκριμένα παραδείγματα για να καταδείξω τη σημασία αυτού του προβλήματος. Όταν δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το Πανεπιστήμιο Κύπρου, η εξαιρετική πρώτη Διοικούσα Επιτροπή είχε ορίσει τους νόμους και για την αντιπροσώπευση των φοιτητών στα διάφορα σώματα και εκλογικές διαδικασίες. Τότε, το 1989, είχαν πολύ μικρό ποσοστό οι φοιτητές του Πανεπιστημίου. Με τον καιρό όμως, η βουλή (και μερικοί υποψήφιοι πρυτάνεις) υποσχέθηκαν καινούργια «δικαιώματα» και αύξησαν σημαντικά την αντιπροσώπευση των φοιτητών, έστω και αν αυτή η πρακτική δεν ακολουθείται από άλλα γνωστά Πανεπιστήμια διεθνώς. Η παραίτηση του αξιοσέβαστου πρύτανη Παπαμιχαήλ το 2002 δεν έκανε καμμία διαφορά στις αποφάσεις της τότε βουλής. Οι τωρινές διαδικασίες λίγο μοιάζουν με τον αρχικό νόμο και είναι από καθαρή τύχη (κατά τη δική μου άποψη) που το Πανεπιστήμιο Κύπρου δεν έχει καταστεί μέχρι τώρα κομματικό φέουδο. Ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι οι αλλαγές για τους δημόσιους υπαλλήλους. Η δημόσια υπηρεσία μιας χώρας πρέπει να είναι αντικειμενική και απελευθερωμένη από κομματικές εξαρτήσεις. Ακούμε όμως τώρα ότι σχεδόν ομόφωνα τα κόμματα θέλουν να λύσουν «το πρόβλημα της υποκρισίας από το γεγονός ότι δημόσιοι υπάλληλοι είναι παράλληλα κομματικοί αξιωματούχοι». Σύμφωνα με αυτή τη λογική, «θα πρέπει να αλλάξει ο νόμος που απαγορεύει σε δημόσιους υπαλλήλους να είναι παράλληλα κομματικοί αξιωματούχοι». Ακόμη ένα παράδειγμα όπου υπάρχει ασυνέπεια επειδή πρόσκαιρα κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι θέλουν να έχουν πολιτικές καριέρες αλλά δεν θέλουν ταυτόχρονα να χάσουν τη σιγουριά του δημόσιου τομέα. Και πάλι κερδίζει η δυναμική ασυνέπεια. Χάνει όμως η κοινωνία (και η οικονομία). Εδώ το παράδειγμα είναι περισσότερο τραγικό από το προηγούμενο επειδή οι νομοθέτες δημόσια παραδέχονται ότι δεν μπορούν να τηρούν τους νόμους εδώ και πολλά χρόνια. Και άρα η λύση είναι να πάμε σε χειρότερους νόμους, ούτως ώστε να μην παραβιάζονται οι νόμοι που δεν τηρούνται! Μπορεί να λειτουργήσει μια οικονομία με μετακινούμενους νόμους που αλλάζουν συνεχώς με τέτοιο τρόπο και με βάση τη δύναμη που μπορεί να έχει πρόσκαιρα αποκομίσει κάποιος δημόσιος υπάλληλος ή κάποιο πολιτικό πρόσωπο ή κάποιος κομματικός σχηματισμός; Μπορεί να εμπιστευθεί κάποιος επενδυτής τις οικονομίες του μακροπρόθεσμα σε τέτοιο περιβάλλον; Το τρίτο παράδειγμα δυναμικής ασυνέπειας είναι η πρόσφατη ψήφιση του νόμου περί εκποιήσεων από τη βουλή. Μας έδωσε η Τρόικα την αναγκαία δόση, και άρα τώρα (που προσωρινά) δεν τους χρειαζόμαστε, ας αλλάξουμε το νόμο. Κλασσικό παράδειγμα δυναμικής ασυνέπειας που εξευτελίζει την αξιοπιστία της χώρας. Χωρίς αξιοπιστία μην περιμένετε αντιμετώπιση με κατανόηση στην επόμενη κρίση που δεν είναι μακρυά δεδομένων των εξελίξεων στην Ελλάδα και στη Ρωσσία. Πρέπει η πολιτεία να γίνει δυναμικά συνεπής αν θέλει να αντιμετωπίσει επιτυχημένα κάποιες από τις μελλοντικές κρίσεις που θα την κτυπήσουν. Μέχρι τώρα, θεωρώ ότι ο στόχος της δυναμικής συνέπειας δεν έχει επιτευχθεί από καμμία κυβέρνηση στην Κύπρο. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Imperial College Business School.