Διαφθορά, Μιντιακοί Κύκλοι και ΜΜΕ

Πριν 2 εβδομάδες ασχολήθηκα με την αρνητική σχέση μεταξύ διαφθοράς (γραφειοκρατίας) και επιχειρηματικότητας.  Σήμερα θα ασχοληθώ με τη σχέση μεταξύ διαφθοράς και αντικειμενικότητας των ΜΜΕ.  Το θέμα έχει αναδειχθεί σε εξαιρετικά σημαντικό τα τελευταία χρόνια (σκάνδαλα στην Αγγλία) και έχουν επίσης κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ακαδημαϊκών. Οι ερωτήσεις που αναφύονται από τη μετάδοση και ανάλυση ειδήσεων είναι πάμπολλες.  Με ποιο φακό πρέπει να διαβάζουμε τις διάφορες αναλύσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας; Πως εμπεδώνεται η αμερόληπτη, ακριβής και η όσο το λιγότερο διαπλεκόμενη, πληροφόρηση σε μία οικονομία/κοινωνία; Για παράδειγμα, σε αυτό το πολύ πρόσφατο άρθρο οι di Tella & Franceschelli (2011) βρίσκουν εμπειρικά ότι το μέγεθος της διαφήμισης από το κράτος στην Αργεντινή είναι αρνητικά συσχετισμένο με τις αναφορές σε σκάνδαλα διαπλοκής της κυβέρνησης.  Όσο περισσότερα χρήματα δίνονται στα ΜΜΕ από την κυβέρνηση, σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης, τόσο λιγότερες οι δυσμενείς αναφορές σε κυβερνητικά έργα.  Δεν έχω βρει μελέτη με τα κατάλληλα δεδομένα ακόμη αλλά σε περιόδους κρίσης, όπου οι χρηματοδοτήσεις είναι ακόμη περισσότερο δύσκολες, αυτό το πρόβλημα μάλλον θα πρέπει να οξύνεται δραματικά.  Πόσο αντικειμενικά μπορούν να είναι τα ΜΜΕ σε τέτοιο περιβάλλον; Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτοί οι «μιντιακοί» κύκλοι αντικειμενικότητας ως απότοκο των οικονομικών κύκλων; Πως μπορεί να διασφαλιστεί η αντίληψη αντικειμενικότητας(perception of objectivity) κάποιου αρθρογράφου χωρίς να περιορίζεται η ελευθερία του λόγου; Είναι δύσκολο το εγχείρημα αλλά μπορεί να αρχίσουμε από τα πολύ βασικά που ζητούμε για τα κυπριακά πολιτικά κόμματα (και αυτά αρνούνται να πράξουν).  Για τα κόμματα, πρέπει να υπάρχουν ελεγμένες καταστάσεις εισφορών και εξόδων και πληρωμές μόνο μέσω τραπεζικών λογαριασμών (πλήρης διαφάνεια).  Παρόμοια, τα ΜΜΕ θα πρέπει να δηλώνουν τους μετόχους τους (και τους ελεγμένους λογαριασμούς τους) για να υπάρχει η πληροφόρηση προς τα έξω στο πως πρέπει να διαβάζονται ορισμένα άρθρα.  Αν οι πηγές χρηματοδότησης των κομμάτων είναι μέγα θέμα, δεν έπρεπε μέγα θέμα να είναι και οι πηγές χρηματοδότησης των ΜΜΕ; Αν ξένες κυβερνήσεις δεν πρέπει να επιτρέπεται να χρηματοδοτούν πολιτικά κόμματα, δεν πρέπει να απαγορεύεται ταυτόχρονα η χρηματοδότηση από ξένες κυβερνήσεις ντόπιων ΜΜΕ; Δεν θα έπρεπε να δηλώνονταν επίσης οι πρώτοι 10 (πχ) διαφημιστές-χορηγοί στα διάφορα ΜΜΕ; Παρόμοια, οι δημοσιογράφοι πρέπει να λένε σε μια υποσημείωση, όταν παίρνουν θέση, αν έχουν δυνητικά κάποια σύγκρουση συμφερόντων.  Ακόμη και σε ακαδημαϊκά συγγράμματα πρέπει πλέον κάποιος καθηγητής να δηλώνει αν έχει κάποια ιδιάζουσα σχέση (χρηματική ή άλλη σύγκρουση συμφέροντος) με το αντικείμενο.  Για παράδειγμα, αν γράφει κάποιος για τον τομέα των τραπεζών, θα πρέπει να λέει αν έχει έρευνα που χρηματοδοτήθηκε ή ακόμη χρηματοδοτείται από το Σύνδεσμο Τραπεζών.  Όταν βγαίνει κάποιος στα ΜΜΕ, είτε τηλεοπτικά είτε έντυπα, δεν πρέπει να γίνεται δεκτή η γενικόλογη περιγραφή «οικονομολόγος» ή ακόμη χειρότερα το «ανεξάρτητος οικονομολόγος» (δε νομίζω να υπάρχει τέτοιο άτομο πουθενά δεδομένων των μικρών ή μεγάλων προκαταλήψεων που όλοι έχουμε).  Μερικοί εργάζονται σε πανεπιστήμια, άλλοι έχουν συμβουλευτικές εταιρείες και άλλοι εργάζονται σε δικηγορικά ή λογιστικά γραφεία ή τράπεζες κλπ.  Αυτή είναι η πληροφόρηση που πρέπει να δίνεται και ο θεατής ή αναγνώστης μπορεί να κάνει τις δικές του υποθέσεις για την αντικειμενικότητα (και γνώση) του ομιλητή/γράφοντα σε σχέση με το θέμα που αναπτύσσει, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη «πληροφόρηση προέλευσης». Η διαφάνεια στα πιο πάνω θέματα θα πρέπει να έρθει και στην Κύπρο, και όσο πιο γρήγορα έρθει, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουν να ανασυγκροτηθούν οι θεσμοί και να επανέλθει η εμπιστοσύνη στο σύστημα.  Προς το παρόν, θα ήταν καλά να περιοριζόμαστε στα απαραιτήτως αυτονόητα: Μακριά από ανυπόστατα κουτσομπολιά… Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και μέλος του ΔΣ της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου από το Μάϊο του 2013.  Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές.