Τραπεζικές μεταρρυθμίσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο

 Η τελική έκθεση της Ανεξάρτητης Επιτροπής για το Τραπεζικό Σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, περιλαμβάνει μαθήματα σύγχρονης οικονομικής πολιτικής για καυτά τραπεζικά θέματα που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα της χώρας.   Η πενταμελής επιτροπή, της οποίας ηγήθηκε ο διάσημος καθηγητής της Οξφόρδης Sir John Vickers, είχε ως στόχο να προτείνει μεταρρυθμίσεις που θα δημιουργήσουν ένα πιο σταθερό και ανταγωνιστικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο θα μπορεί να αντιμετωπίσει μελλοντικές χρηματοοικονομικές κρίσεις χωρίς να μεταφέρει τους κινδύνους από τις τράπεζες στα δημόσια οικονομικά.  Ένα τραπεζικό σύστημα το οποίο θα είναι αποτελεσματικό και αποδοτικό όσον αφορά την παροχή βασικών τραπεζικών υπηρεσιών, όπως η προστασία των καταθέσεων, η ομαλή λειτουργία του συστήματος πληρωμών, η αποδοτική διοχέτευση των αποταμιεύσεων σε παραγωγικές επενδύσεις και η διαχείριση των χρηματοοικονομικών κινδύνων.  Η έκθεση τονίζει τη σημασία λήψης μέτρων στο εθνικό επίπεδο τα οποία στηρίζουν και ενισχύουν τις διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως π.χ. η Βασιλεία ΙΙΙ και διάφορες πρωτοβουλίες της ΕΕ.  Αναγνωρίζει επίσης ότι οι διεθνείς πρωτοβουλίες, από μόνες τους, δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν τη σταθερότητα ενός μεγάλου τραπεζικού συστήματος με διεθνή χαρακτήρα, όπως αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου.  Τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή Vickers έχουν σκοπό να αυξήσουν τη δυνατότητα των τραπεζών να απορροφούν ζημιές, να διευκολύνουν την επίλυση τραπεζικών προβλημάτων όταν παρουσιαστούν και να περιορίσουν τα κίνητρα των τραπεζών για ανάληψη υπερβολικών κινδύνων.  Το πρώτο συμπέρασμα που εξαγάγει η έκθεση είναι ότι δεν είναι ορθό ο φορολογούμενος πολίτης να επωμίζεται τους κινδύνους που απορρέουν από το τραπεζικό σύστημα.  Στην ίδια θέση βρίσκονται και οι μικροκαταθέτες, οι οποίοι δεν έχουν τα κίνητρα αλλά ούτε και τη δυνατότητα για να παρακολουθούν και να αναγνωρίζουν τους τραπεζικούς κινδύνους.  Τους κίνδυνους αυτούς πρέπει να επωμίζονται οι ιδιοκτήτες της τράπεζας των οποίων τα κεφάλαια πρέπει να είναι σε θέση να απορροφούν τυχόν ζημιές.  Η έκθεση θεωρεί ως σημαντικά βήματα τις διεθνείς προτάσεις για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου σε 7% ως και 10.5% για τράπεζες με διεθνή συστημικό, αλλά ταυτόχρονα τις κρίνει ως μη επαρκείς.  Η πλέον σημαντική εισήγηση της έκθεσης είναι η δημιουργία ενός δακτυλίου ασφαλείας (ring fence) μεταξύ δραστηριοτήτων που έχουν λιανικό χαρακτήρα και αυτών που έχουν χοντρικό ή επενδυτικό.  Οι δραστηριότητες που θα ενταχθούν μέσα στο δακτύλιο θα είναι εκείνες οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας και σαν τέτοιες χρήζουν προστασίας από το κράτος, όπως π.χ. οι βασικές τραπεζικές υπηρεσίες σε νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (δηλαδή η αποδοχή καταθέσεων, η παροχή δανείων και άλλων χορηγήσεων) και οι υπηρεσίες πληρωμής ή εκείνες που διευκολύνουν τη διαμεσολάβηση μεταξύ αποταμιευτών και δανειζομένων σε πελάτες εκτός του χρηματοοικονομικού συστήματος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης.  Άλλες δραστηριότητες, όπως η χρηματοδότηση μεγάλων επιχειρήσεων, θα επιτρέπεται να ενταχθούν μέχρι ενός ορίου.  Το μέγεθος του τραπεζικού συστήματος του Ηνωμένου Βασιλείου ανέρχεται σε £6 τρισ., δηλαδή περίπου 4 φορές  το ΑΕΠ της χώρας.  Η έκθεση εισηγείται ότι ένα έκτο έως ένα τρίτο αυτού του μεγέθους θα μπορούσε να ενταχθεί στον προστατευμένο δακτύλιο.  Δηλαδή εισηγείται ότι το μέγεθος του συστήματος που θα απολαμβάνει κρατική κάλυψη πρέπει να περιορισθεί σε 67%-133% του ΑΕΠ.  Η έκθεση κάνει εισηγήσεις οι οποίες θα εξασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα του προστατευτικού δακτυλίου, όπως η ανεξάρτητη διοίκηση των λιανικών δραστηριοτήτων με στελέχωση των ΔΣ με ανεξάρτητα μέλη, η επάρκεια κεφαλαίων, ρευστότητας κλπ.  Συγκεκριμένα εισηγείται ότι το μετοχικό κεφάλαιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 10% των προσαρμοσμένων για κίνδυνο στοιχείων ενεργητικού  (risk weighted assets), ποσοστό που υπερβαίνει κατά 0.5% τις ελάχιστες απαιτήσεις της Βασιλείας ΙΙΙ.  Πέραν των αυξημένου ποσοστού μετοχικού κεφαλαίου, η έκθεση εισηγείται ότι οι συστημικά μεγάλες τράπεζες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν ζημίες τουλάχιστον 17-20% των λιανικών τους δραστηριοτήτων.   Η κυβέρνηση Κάμερον έχει ήδη ανακοινώσει ότι οι εισηγήσεις της Επιτροπής Vickers είναι αποδεκτές και ότι θα επιδιώξει να κάνει τις απαραίτητες ρυθμίσεις της νομοθεσίας πριν τελειώσει η θητεία του σημερινού κοινοβουλίου.  Η Αχίλλειος πτέρνα της έκθεσης, κατά την άποψη αρκετών σχολιαστών, είναι το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων το οποίο, λόγω των αρνητικών οικονομικών συνθηκών που επικρατούν σήμερα στην Ευρώπη, δίνει οκτώ χρόνια στις τράπεζες για να προσαρμοσθούν.  Μέχρι το 2019 πολλά μπορεί να συμβούν, τα οποία πιθανό να εκτροχιάσουν την πορεία των μεταρρυθμίσεων.  Πανίκος Δημητριάδης Καθηγητής Οικονομικών Πανεπιστήμιο του Leicester Μέλος της Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών του Ηνωμένου Βασιλείου