Το ισχυρό χαρτί της Ελλάδας

 Αυτό σίγουρα ακούγεται πολύ περίεργο: Οι δραματικές εξελίξεις του τελευταίου δεκαπενθήμερου έχουν ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας.  Και αυτό γιατί, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η ευρωζώνη έχει να χάσει πολύ περισσότερα από την Ελλάδα αν η τελευταία αποφασίσει να αποχωρήσει από τη νομισματική ένωση. Ας κάνουμε μερικούς πρόχειρους υπολογισμούς για να δούμε ποια είναι τα θετικά και τα αρνητικά για την Ελλάδα από την παραμονή της στην ευρωζώνη. Τα επιπρόσθετα μέτρα λιτότητας τα οποία απαιτεί η ευρωζώνη για να παραχωρήσει το νέο δάνειο για να συνεχίσει η Ελλάδα να εξυπηρετεί το χρέος της προϋποθέτει ακόμη αυστηρότερα μέτρα λιτότητας και νέες φορολογίες.  Τα νέα αυτά μέτρα θα βυθίσουν τη χώρα σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, κάτι που μπορεί να ανεβάσει το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.  Το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας σε καιρό ύφεσης θα μειώσει περισσότερο την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας παρά το χρέος.   Ας προσθέσουμε στα πιο πάνω τα υψηλά επιτόκια που πληρώνει η Ελλάδα για να εξυπηρετήσει το χρέος της.  Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του καθηγητή του πανεπιστημίου Leicester, Stephen Hall και συνεργατών από την Τράπεζα της Ελλάδας, η χώρα ουσιαστικά πληρώνει 400 μονάδες βάσης υψηλότερο επιτόκιο – σχεδόν 6.0% του ΑΕΠ της – από ότι δικαιολογούν τα ουσιώδη μεγέθη της οικονομίας της. (Παρόμοια αποτελέσματα έχει βρει με διαφορετικό τρόπο και ο Paul De Grauwe στην περίπτωση της Ισπανίας, για την οποία υπολογίζει το κόστος συμμετοχής στην ευρωζώνη σε 200 μονάδες βάσης).  Ποιά τα οφέλη της Ελλάδας από τη συμμετοχή της στη νομισματική ένωση;  Μήπως η χρήση του ευρώ - ενός υπερτιμημένου νομίσματος για όλες τις χώρες της περιφέρειας - οδηγεί σε αύξηση του εμπορίου της; Μήπως κερδίζει από την ενιαία νομισματική πολιτική, η οποία δίνει μεγαλύτερη σημασία σε μικρή απόκλιση του πληθωρισμού από το στόχο παρά στην ανεργία, στην ύφεση και στις τραπεζικές κρίσεις;  Ή μήπως την ωφελεί η αδυναμία να χρησιμοποιήσει αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική, η οποία πηγάζει από τις πρόνοιες του Σύμφωνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης; Τι απομένει από τα οφέλη; Σύγκλιση της οικονομίας με αυτές του κέντρου; Σε μια δεκαετία το μόνο που έχει επιτευχθεί είναι η ενίσχυση των οικονομιών του κέντρου και η αποδυνάμωση αυτών της περιφέρειας.  Χαμηλότερα κόστος συναλλαγών με άλλες χώρες που ανήκουν στην ευρωζώνη;  Στην καλύτερη περίπτωση αυτό δεν υπερβαίνει το 1% του ΑΕΠ. Συμπεραίνω ότι σήμερα το κόστος για την Ελλάδα να συνεχίσει να είναι μέλος στην ευρωζώνη είναι μάλλον πολύ μεγαλύτερο από το όφελος.  Και όλα αυτά θα ισχύουν τουλάχιστον για την επόμενη πενταετία, αν όχι και δεκαετία.   Με άλλα λόγια, η Ελλάδα έχει να χάσει πολύ λίγα αν αποχωρήσει από τη νομισματική ένωση.  Σε αντίθεση, το κόστος για την ευρωζώνη από αποχώρηση της Ελλάδας είναι τεράστιο.   Αν η Ελλάδα αποχωρήσει, είναι πολύ πιθανό να αποχωρήσει πολύ σύντομα και η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Ιταλία, το Βέλγιο και η Μάλτα.  Όχι κατ’ ανάγκη με αυτή τη σειρά.  Ούτε και η Γαλλία μπορεί να αποκλεισθεί αλλά ούτε και η ίδια η Γερμανία.  Κάποιοι πιστεύουν ότι μπορεί να χτίσουν αντιπυρική ζώνη γύρω από την Ελλάδα και την Πορτογαλία, ώστε να προστατευθεί η υπόλοιπη ευρωζώνη.  Αυτό σίγουρα είναι παιχνίδι με τη φωτιά.  Διότι κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθεί η αντίδραση των αγορών όταν αποχωρήσει η Ελλάδα και η Πορτογαλία.  Η αξιοπιστία της ευρωζώνης και των θεσμών της είναι τόσο ελλειμματική που πολύ λίγοι επενδυτές θα πεισθούν ότι οι ευρωκράτες έχουν την ικανότητα να περιορίσουν τη μετάδοση της φωτιάς σε άλλες χώρες.   Η διασύνδεση μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι τέτοια που το πιο πιθανό είναι να υπάρξει φυγή καταθέσεων από όλη την ευρωζώνη.  Με λίγα λόγια αν πέσει το πρώτο ντόμινο, τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν πολύ γρήγορα. Οι τραπεζικές ζημιές από τυχόν αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα είναι πολύ μεγάλες αρχικά στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Κύπρο.  Αν η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει τα ομόλογά της σε δραχμές κατά την αποχώρησή της, είναι προς όφελός της να το κάνει.  Σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρξει καν χρεοκοπία της Ελλάδας και έτσι οι Ελληνικές τράπεζες δεν χρεοκοπούν.  Αντίθετα οι τράπεζες σε χώρες που συνεχίζουν να διατηρούν το ευρώ θα υποστούν μεγάλες συναλλαγματικές ζημιές όταν η δραχμή αρχίσει να κατρακυλά (σε τέτοια περίπτωση η Κύπρος θα βρεθεί μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα, με μεγάλες οικονομικές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις). Αν η Ελλάδα δεν μπορεί να μετατρέψει τα ομόλογα σε δραχμές τότε η χρεοκοπία της χώρας θα είναι αναπόφευκτη.  Δεν βλέπω το λόγο τότε γιατί το κούρεμα των πιστωτών θα περιορισθεί στο 50%.  Γιατί όχι 80% ή και 90%;  Εφόσον θα αποκλεισθεί από τις ξένες αγορές για μερικά χρόνια, δεν έχει νόημα να ξεκινήσει με μεγάλο εξωτερικό χρέος.  Και στις δύο περιπτώσεις οι τραπεζικές ζημιές δεν θα περιορισθούν στις χώρες που έχουν μεγάλη έκθεση στην Ελλάδα, λόγω των διασυνδέσεων μεταξύ τραπεζών. Οι διασώσεις τραπεζών που υποχρεωτικά θα ακολουθήσουν θα δημιουργήσουν νέους κλυδωνισμούς καθώς το δημόσιο χρέος άλλων χωρών, όπως η Πορτογαλία, η Κύπρος, η Ιρλανδία, το Βέλγιο και η Ισπανία θα αρχίσει να φαίνεται ως μη διαχειρίσιμο.  Η ικανότητα της ευρωζώνης με τους σημερινούς θεσμούς της να χειριστεί μια τέτοια κρίση είναι αμφίβολη.  Γι’ αυτό και οι καταθέτες και άλλοι επενδυτές πολύ πιθανό να προσπαθήσουν να μεταφέρουν τα χρήματα τους σε πιο ασφαλή καταφύγια, όπως η Ελβετία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ.  Σε ενδεχόμενη κρίση ρευστότητας δεν είναι καθόλου απίθανο η ΕΚΤ να συνεχίσει να κρύβεται πίσω από το προβληματικό της ένταλμα που δίνει πρώτιστη προτεραιότητα στη σταθερότητα των τιμών, με συνεπακόλουθο να παγώσουν οι πιστώσεις και η εκροή καταθέσεων να γονατίσει ακόμη και υγιείς τράπεζες.    Τυχόν αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα κάνει την κατάρρευση της Lehman να φαίνεται ως παιδικό παιχνίδι. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει ένα πολύ ισχυρό χαρτί. Πανίκος Δημητριάδης Καθηγητής Οικονομικών Πανεπιστήμιο του Leicester