Το παιχνίδι με τη δημοκρατία

Αν αναζητήσει κάποιος την επιστημονική βιβλιογραφία για αναβολή εκλογών σε σταθερά δημοκρατικά κράτη, δεν θα βρει σχεδόν τίποτε. Οι εκλογές είναι τόσο βασικό στοιχείο της σύγχρονης δημοκρατίας, που ακόμα και σε απολυταρχικά κράτη, οι ηγέτες προτιμούν να βρουν άλλους τρόπους (π.χ. εκλογικές απάτες) να παραμείνουν στην εξουσία παρά να αναβάλουν τις εκλογές και να προκαλέσουν διεθνείς αντιδράσεις. Οι εκλογές δεν είναι βέβαια «το άλφα και το ωμέγα» της δημοκρατίας.  Η δημοκρατία είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από τη διεξαγωγή εκλογών.  Οι εκλογές δεν παύουν να είναι όμως η πιο μεγάλη μέρα της δημοκρατίας, αυτή που δίνει την ευκαιρία στους πολίτες να καταστήσουν υπόλογους όσους τους κυβερνούν, να επιβραβεύσουν ή να τιμωρήσουν τις πολιτικές τους, να επιλέξουν μεταξύ των ίδιων και νέων προσώπων για τη διακυβέρνηση των επόμενων ετών, και άλλα πολλά. Η αναβολή εκλογών συμβαίνει κατά καιρούς αλλά είναι κυρίως σε κράτη που εξέρχονται από μεγάλες συγκρούσεις και, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, η αναβολή είναι αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας ως προς την επίτευξη σταθερότητας και αποφυγής της διατάραξης της εύθραυστης ειρήνης (π.χ. Brancrati and Snyder 2011). Στην Κύπρο οι προεδρικές εκλογές του 1965 αναβλήθηκαν λόγω των δικοινοτικών συγκρούσεων των προηγούμενων ετών.  Αναβλήθηκαν επίσης οι βουλευτικές εκλογές του 1965 (μέχρι το 1970) και, μετά την εισβολή, οι εκλογές του 1975 (για το 1976). Στα πλείστα ευρωπαϊκά κράτη υπάρχουν, βέβαια, πολλά παραδείγματα πρόωρης προσφυγής στην κάλπη και αρκετά παραδείγματα συνεχούς προσφυγής στην κάλπη, σε σημείο που επέρχεται σχετική κόπωση των πολιτών (π.χ. Ελλάδα το 2015). Δεν έχω όμως υπόψη μου άλλο πρόσφατο παράδειγμα αναβολής εκλογών για τόσο μεγάλο διάστημα, είτε εθνικών, είτε άλλων. Δεδομένης αυτής της συμβολικής σημασίας των εκλογών για τη δημοκρατία, νιώθω περίεργα που πρέπει να επιχειρηματολογήσω για την αξία της τήρησης των βασικών κανόνων του παιχνιδιού, ανεξαρτήτως καταστάσεων.  Σε μια σταθερή και φαινομενικά σύγχρονη πολιτεία όπως τη δική μας αυτά τα ζητήματα θα έπρεπε να ήταν προφανή. Η χθεσινή απόφαση όμως του υπουργικού δείχνει ότι δεν είναι, αφού όχι μόνο η κυβέρνηση αλλά και το ΑΚΕΛ πειραματίζονται με περίεργες ιδέες αναβολής εκλογών. Η χθεσινή πρόταση του υπουργικού είναι τόσο επιπόλαιη που δεν αξίζει ιδιαίτερης μνείας.  Ούτε ο λόγος της αναβολής είναι σοβαρός (ας λήξουν κανονικά οι θητείες στα πέντε χρόνια ή ας γίνουν εκ νέου εκλογές στα δυόμιση), ούτε το οικονομικό όφελος φαίνεται μεγάλο (ας μας το τεκμηριώσουν, άλλωστε), ούτε το timing είναι το κατάλληλο (λίγες μέρες πριν την υποβολή υποψηφιοτήτων). Το επιχείρημα μου όμως δεν είναι μόνο για τον νόμο του υπουργικού για αναβολή των εκλογών της τοπικής αυτοδιοίκησης, που έτσι και αλλιώς αναμένεται να καταψηφιστεί από τη βουλή. Η εκτίμηση μου είναι πως, γενικώς, η σκέψη της αναβολής εκλογών για οιονδήποτε λόγο είναι ανεπίτρεπτη γιατί παραβιάζει το βασικό πολιτικό δικαίωμα της ψήφου. Πέραν της εγγενούς αντι-δημοκρατικότητας του εγχειρήματος,ακόμα και αν δει κάποιος το θέμα με κυνικό πραγματισμό, η αναβολή εκλογών δημιουργεί περισσότερα και πιο σοβαρά ζητήματα από αυτά που λύνει. Ακόμα και αν υπάρχουν πιο σοβαροί λόγοι για αναβολή των εκλογών, όπως πιθανές εξελίξεις στο κυπριακό, η αναβολή εκλογών δεν είναι καλή ιδέα γιατί δημιουργεί την αίσθηση ότι κάποιοι είναι πρόθυμοι να παίξουν με βασικούς κανόνες του δημοκρατικού παιχνιδιού για λόγους που εύκολα μπορεί να αμφισβητηθούν (και να κεφαλαιοποιηθούν πολιτικά) από τους αντιπάλους τους. Όπως φάνηκε και στο θέμα του εκλογικού ορίου, η αίσθηση που δημιουργείται ότι κάποιοι παίζουν με τόσο βασικούς κανόνες του δημοκρατικού παιχνιδιού – είτε είναι ορθή, είτε λανθασμένη – συνήθως αρκεί για να τιμωρηθούν όσοι το επιχειρούν, φέρνοντας αντίθετα αποτελέσματα και ενισχύοντας την ψήφο διαμαρτυρίας. Η αναβολή εκλογών, λοιπόν, ελλοχεύει πολύ πιο σοβαρούς κινδύνους από αυτούς που προσπαθεί να μετριάσει, ακόμα και γι’ αυτούς που έχουν σοβαρούς λόγους για να την επιχειρήσουν. Αντώνης Α. Έλληνας http://ucy.ac.cy/dir/el/component/comprofiler/userprofile/aellinas