Ψάχνοντας τους Κύπριους... Ιρλανδούς: Αναζητήσεις στον πολιτικό ρεαλισμό

Η σχολή του πολιτικού ρεαλισμού είναι η παλαιότερη στις διεθνείς σχέσεις.  Με ρίζες στο Θουκυδίδη και στον Hobbes και με σύγχρονους εκφραστές τον Morgenthau (1948) και τον Waltz (1959), ο ρεαλισμός βλέπει ένα κόσμο μη αγγελικά πλασμένο, από κράτη που έχουν ως μόνιμο μέλημα την ενίσχυση της δύναμής τους στον παγκόσμιο χάρτη και την προάσπιση των συμφερόντων τους. Από τον Morgenthau και τον Waltz μέχρι σήμερα, ο πολιτικός ρεαλισμός έχει δεχθεί αρκετές μεταλλάξεις. Η βασική του όμως αρχή παραμένει ίδια: Tα κράτη προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την ισχύ τους προασπίζοντας τα συμφέροντά τους. Βασική παραδοχή της θεωρίας, βέβαια, είναι ότι τα κράτη έχουν πλήρη επίγνωση των συμφερόντων τους. Ότι μπορούν να αντιληφθούν και να προσμετρήσουν το όφελος και το κόστος των επιλογών τους. Εδώ λοιπόν εστιάζονται και αρκετές από τις διαφωνίες των επικριτών των πολιτικών ρεαλιστών.  Αν δηλαδή, όντως τα κράτη γνωρίζουν τα συμφέροντά τους ανά πάσα στιγμή. Βλέποντας τη συμπεριφορά των Ιρλανδών στην πρόσφατη έκτακτη σύνοδο των αρχηγών των κρατών της ευρωζώνης, κόντεψα να υιοθετήσω πλήρως τον τρόπο αντίληψης των πολιτικών ρεαλιστών. Από την αρχή της δικής τους τραπεζικής κρίσης μέχρι σήμερα, οι Ιρλανδοί υποστηρίζουν με σθένος ότι δεν πρόκειται να δεχθούν αύξηση του εταιρικού τους φόρου και ότι θα ασκήσουν βέτο σε όποια προσπάθεια αλλοίωσης των φορολογικών πλεονεκτημάτων που προσφέρει η χώρα στις επιχειρήσεις. Προτιμούν, λοιπόν, να χάσουν την επιμήκυνση και τη μείωση του επιτοκίου των δανείων που έλαβαν από την ΕΕ και το IMF, για να προστατέψουν τα ζωτικά τους συμφέροντα. Αν οι δημοσιονομικά αδύνατοι και δημογραφικά λίγοι Ιρλανδοί θα έχουν ή όχι την τύχη των Μηλίων, θα το δούμε σε δυο βδομάδες, στην τακτική σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, κατά την οποία θα ληφθούν οριστικές αποφάσεις. Ουσία έχει το ότι οι Ιρλανδοί ξέρουν, και υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους. Δυστυχώς για τους πολιτικούς ρεαλιστές και για τη θεωρία τους, όμως, ο κόσμος δεν είναι πλασμένος μόνο από Ιρλανδούς. Υπάρχουν στον κόσμο και κράτη που δεν έχουν πλήρη αντίληψη των συμφερόντων τους.  Και που άθελά τους απεμπολούν πλεονεκτήματα που άλλοι μάχονται με νύχια και με δόντια για να διατηρήσουν. Ξέρω ένα τουλάχιστον κράτος που προσπάθησε πριν ένα χρόνο να αυξήσει από μόνο του το φορολογικό συντελεστή που άλλοι δίνουν μάχες για να κρατήσουν. (Περιέργως, ο ηγέτης αυτού του κράτους δήλωσε προχθές ότι ο φόρος που ο ίδιος προσπάθησε να αυξήσει είναι «το σημαντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα» της χώρας του, «που της επέτρεψε να διασφαλίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας της».) Οι πολιτικοί ρεαλιστές μάλλον έχουν λάθος, λοιπόν. Στον κόσμο δεν υπάρχουν μόνο συμφέροντα.  Υπάρχουν και ιδεολογίες. Αντώνης Α. Έλληνας Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Κύπρου