Τ. Γιασεμίδης: Κλειδί η συνεχής προσπάθεια για ανταγωνιστικότητα

Η προσπάθεια για διατήρηση της ανταγωνιστικότητας πρέπει να είναι συνεχής, τονίζει ο οικονομολόγος και συνέταιρος της KPMG Τάσος Γιασεμίδης.

Σε συνέντευξη στη StockWatch, ο κ. Γιασεμίδης αναφέρει ότι θα πρέπει νομοθετικές ρυθμίσεις όπως αυτές των διασυνοριακών ταμείων πρόνοιας και των εναλλακτικών ιδρυμάτων (foundations), καθώς και της δυνατότητας αδειοδότησης ιδρυμάτων ηλεκτρονικών πληρωμών (electronic money institutions) να προχωρήσουν το συντομότερο».

Σύμφωνα με τον κ. Γιασεμίδη, είναι σημαντικό η πολιτεία να προχωρήσει σε όλες αυτές τις ενέργειες που θα διευκολύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στην Κύπρο.

Αναφέρει ακόμη ότι πέραν των επιδομάτων και χορηγιών, απαιτείται ο σχεδιασμός της επόμενης μέρας τόσο για την οικονομία στο σύνολο της αλλά και για τους επιμέρους τομείς, με τη συζήτηση μέτρων και στόχων υλοποιήσιμων, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσο – μακροπρόθεσμα.

Ερ.: Ο κλάδος των υπηρεσιών είναι σημαντικός για την οικονομία. Ο δικός σας κλάδος των επαγγελματικών υπηρεσιών πόσο έχει επηρεαστεί από την κρίση του κορωνοϊού;

Απ.: Όντως ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών αποτελεί διαχρονικά έναν από τους κύριους αιμοδότες του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας και είναι ένας τομέας που αναδιαρθρώθηκε τα τελευταία χρόνια και αναπροσαρμόστηκε στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των επιχειρηματιών, επενδυτών και της κοινωνίας αλλά και στις νέες οδηγίες των τοπικών και διεθνών εποπτικών αρχών.

Η μείωση διεθνώς της επιχειρηματικής δραστηριότητας και των επενδύσεων, απόρροια της εξάπλωσης του ιού και το συνεχώς μεταβαλλόμενο πολιτικό και οικονομικό διεθνές περιβάλλον επηρέασαν και την Κύπρο. Περισσότερο φαίνεται να επηρεάζονται οι συμβουλευτικές υπηρεσίες, ενώ όσον αφορά τις ελεγκτικές παραμένουν στα ίδια επίπεδα. Επιπλέον, αλλαγές στις συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας, ο τερματισμός του επενδυτικού προγράμματος και η ενίσχυση του ανταγωνισμού από άλλα χρηματοπιστωτικά κέντρα αναμένεται να επηρεάσουν τον τομέα.

Από την άλλη τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα, τα οποία ενισχύονται, όπως είναι για παράδειγμα τα επενδυτικά ταμεία. Η προσπάθεια για διατήρηση της ανταγωνιστικότητας πρέπει να είναι συνεχής και θα πρέπει νομοθετικές ρυθμίσεις όπως αυτές των διασυνοριακών ταμείων πρόνοιας και των εναλλακτικών ιδρυμάτων (foundations), καθώς και της δυνατότητας αδειοδότησης ιδρυμάτων ηλεκτρονικών πληρωμών (electronic money institutions) να προχωρήσουν το συντομότερο.

Ερ.: Η κρίση ανέδειξε προβλήματα που υπέβοσκαν; Ποια είναι αυτά και τι πρέπει να γίνει;

Απ.: Η σημερινή κρίση είναι διαφορετική από προηγούμενες εφόσον επηρεάζει στο σύνολο τους τις οικονομίες, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο, ενώ η πορεία της πανδημίας αποτελεί ένα αστάθμητο παράγοντα που δε μπορεί να προβλεφθεί.

Το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων και η εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι ένα από τα ζητήματα τα οποία συζητούνται τα τελευταία χρόνια και η αναγκαιότητα τους έγινε ακόμη πιο έντονη με την πανδημία. Η τηλεργασία και η εφαρμογή της τεχνολογίας «επιβλήθηκε» από την πανδημία και αυτό μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για επιτάχυνση της τεχνολογικής αναβάθμισης.

Το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων το οποίο κατατίθεται για άντληση κεφαλαίων από ευρωπαϊκά ταμεία δίνει τη δυνατότητα μετασχηματισμού της οικονομίας και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και θα πρέπει οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί να προχωρήσουν το συντομότερο στην αξιολόγηση τους. Φυσικά θα πρέπει να υπάρχει και η πολιτική βούληση στην Κύπρο ώστε να εφαρμοστούν τα μέτρα τα οποία θα ενταχθούν στο πλάνο που θα κατατεθεί στις ευρωπαϊκές αρχές.

Η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού μοντέλου λειτουργίας είναι σημαντική τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα κράτη. Ενδεχόμενη αδυναμία προσαρμογής στις αλλαγές και η μεταβλητότητα που παρουσιάζει το διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστα αποτελέσματα.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν το δείκτη ανταγωνιστικότητάς είναι πολλοί, και δε συνδέονται μόνο με τη μείωση των δαπανών. Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η σωστή διαχείριση των πόρων της επιχείρησης ή του κράτους ώστε να καταστεί πιο παραγωγικό. Αν για παράδειγμα μια επένδυση θα έχει πολλαπλάσια θετικά οφέλη στην παραγωγικότητα και τον κύκλο εργασιών, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην προχωρήσει.

Κυβερνητικά μέτρα και η επόμενη μέρα

Ερ.: Η πολιτική των επιδοτήσεων και χορηγιών που ακολούθησε το κράτος σας βρίσκει σύμφωνο; Ποια κατά τη γνώμη σας έπρεπε να είναι τα μέτρα και οι φόρμες που έπρεπε να ακολουθηθούν;

Απ.: Γίνεται αντιληπτό ότι τα μέτρα που εφάρμοσε η κυπριακή πολιτεία είναι παρόμοια με αυτά που εφαρμόστηκαν και σε άλλες χώρες και σκοπός τους ήταν και είναι η διατήρηση των παραγωγικών επιχειρηματικών μονάδων του τόπου, ώστε όταν αποκλιμακωθεί η κατάσταση με την πανδημία να μπορέσουν να οδηγήσουν την οικονομία σε μια γρήγορη ανάκαμψη.

Επισημαίνεται ότι αυτά τα μέτρα στήριξης δε μπορούν να συνεχίσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και στο τέλος θα αφεθούν οι δυνάμεις της αγοράς να δράσουν ώστε να βρεθεί το νέο ισοζύγιο.

Δεν υπάρχει περίπτωση η τωρινή κατάσταση να μην αφήσει πληγές, με ενδεχομένως πολλές επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν προβλήματα βιωσιμότητας. Το μεγάλο ζητούμενο είναι το κατά πόσο οι εθνικές οικονομίες θα έχουν τα αντανακλαστικά να επανέλθουν σε όσο το δυνατό μικρότερο χρονικό διάστημα στην κανονικότητα.

Ερ.: Ανάμεσα σε οικονομικά στελέχη και παράγοντες υπάρχει η άποψη ότι έχει δημιουργηθεί μια σχέση εθισμού στις κρατικές χορηγίες – βοήθεια τόσο ανάμεσα στους εργαζόμενους όσο και σε επιχειρηματίες – αυτοτελώς εργαζόμενους. Το έχετε διαπιστώσει και εσείς; Σε πιο βαθμό ισχύει;

Απ.: Το κατά πόσο έχει δημιουργηθεί ή όχι μια σχέση εθισμού όσον αφορά τις κρατικές χορηγίες θα διαφανεί μετά τη λήξη των μέτρων. Όπως ανέφερα πριν, τα μέτρα είναι προσωρινά και συντηρούν τις παραγωγικές μονάδες. Αυτό δε σημαίνει ότι οι διοικήσεις των επιχειρήσεων πρέπει να μείνουν αδρανείς χωρίς κανέναν προγραμματισμό, εφόσον κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό καθώς θα καλεστούν να επιβιώσουν σε ένα πολύ δύσκολο οικονομικό περιβάλλον.

Μετά τον κορωνοϊό

Ερ.: Τι πρέπει να κάνει το κράτος τώρα και μετά την κρίση του κορωνοϊού για να επανέλθει η οικονομία σε ρυθμούς ανάπτυξης;

Απ.: Σημειώνεται ότι πέραν από την κατάσταση που προκύπτει από την πανδημία, η οικονομία είχε παρουσιάσει σημάδια κόπωσης. Σημαντικοί κλάδοι της οικονομίας όπως οι κατασκευές παρουσίαζαν επιβράδυνση, ενώ με την εξάπλωση του ιού η κατάσταση επιβαρύνθηκε ακόμη περισσότερο. Ο τουρισμός κατέγραψε μια από τις χειρότερες χρονιές από την ίδρυση της κυπριακής οικονομίας, ενώ οι υπηρεσίες παρουσιάζουν επιβράδυνση.

Πέραν των επιδομάτων και χορηγιών, απαιτείται ο σχεδιασμός της επόμενης μέρας τόσο για την οικονομία στο σύνολο της αλλά και για τους επιμέρους τομείς, με τη συζήτηση μέτρων και στόχων υλοποιήσιμων, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσο -μακροπρόθεσμα. Πέραν των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται, στη δημόσια υπηρεσία, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στο δικαστικό σύστημα, επιβάλλεται η παραχώρηση κινήτρων για επαναδραστηριοποίηση και ενίσχυση των επενδύσεων. Ως χώρα δε διαθέτουμε ούτε τη μεγάλη εσωτερική αγορά αλλά ούτε τη μεγάλη βιομηχανία. Είμαστε μια εξωγενής οικονομία και αποτελεί αναγκαιότητα η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μας, σε όλα τα επίπεδα.

Οι ευκαιρίες

Ερ.: Λέγεται ότι κάθε κρίση έχει και τις ευκαιρίες της. Ποιες αφορούν την παρούσα και πόσο έχουν αξιοποιηθεί;

Απ.: Η μεταβλητότητα στο διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον οδηγεί πολλούς επιχειρηματίες να κάνουν σκέψεις για μεταφορά μέρους ή ολόκληρου του κύκλου εργασιών τους σε άλλες περιοχές, για περιορισμό του ρίσκου.

Φυσικά, για την επιλογή των συγκεκριμένων περιοχών υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια που σταθμίζουν οι επενδυτές και οι σύμβουλοι τους, πριν πάρουν τις τελικές τους αποφάσεις. Η επιλογή της χώρας εγκατάστασης αποφασίζεται εφόσον ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες όπως η γεωγραφική θέση, το χρηματοπιστωτικό, φορολογικό και νομικό σύστημα, η ευκολία που μπορεί κάποιος να ταξιδέψει από και προς τη χώρα, ο τρόπος ζωής, το σύστημα υγείας και το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι εποχές που η επιλογή βασιζόταν αποκλειστικά στη πιο χαμηλή φορολογία έχουν περάσει.

Επομένως, πρέπει να κτίσουμε στα πλεονεκτήματα που προσφέρει η Κύπρος. Με την τεχνολογική εξέλιξη και την ενοποίηση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών η αλλαγή της έδρας ενός ομίλου γίνεται ευκολότερη (head quartering), κυρίως για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των υπηρεσιών. Είναι σημαντικό να αξιολογούνται σε συνεχή βάση οι διεθνείς εξελίξεις ώστε να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα εκεί και όπου χρειάζεται, ώστε η χώρα να παραμένει ανταγωνιστική.

Τα μεγαλύτερα ζητήματα προκύπτουν από την παρουσία γραφειοκρατικών εμποδίων και νοοτροπίας περασμένων εποχών σε ορισμένα τμήματα, στοιχεία που δημιουργούν αρνητική εικόνα στον επιχειρηματικό κόσμο.

Είναι σημαντικό η πολιτεία να προχωρήσει σε όλες αυτές τις ενέργειες που θα διευκολύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στην Κύπρο (και αυτό αφορά όλους όσους δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, ντόπιους και ξένους) και να αναπτυχθούν οι υποδομές που θα προσθέσουν από τη μια αξία στις επενδύσεις που γίνονται και από την άλλη, θα βελτιώσουν τον τρόπο ζωής των πολιτών.

Ερ.: Τι πρέπει να κάνουν οι επιχειρήσεις μετά την κρίση;

Απ.: Είναι απαραίτητο όλες οι επιχειρήσεις να αξιολογήσουν τα οικονομικά και επιχειρηματικά τους μοντέλα και να πάρουν εκείνες τις αποφάσεις που σε πρώτο στάδιο θα τους επιτρέψουν να διαχειριστούν τις προκλήσεις και σε δεύτερο να αναδιοργανωθούν, ώστε να μπουν σε μια προσαρμοσμένη πορεία οργανικής ανάπτυξης.

Σίγουρα το περιβάλλον που καλούνται να λειτουργήσουν είναι δύσκολο οπότε αποτελεί αναγκαιότητα να εξετάσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο, να αξιολογήσουν τις εσωτερικές διαδικασίες τους ώστε να μειώσουν μη παραγωγικές δαπάνες, το μοντέλο χρηματοδότησης τους, με γνώμονα τη διασφάλιση της ρευστότητας τους και την εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων τους. Από εκεί και πέρα είναι απαραίτητο να επανεξεταστεί το πελατολόγιο, εφόσον σίγουρα οι συνήθειες των καταναλωτών έχουν αλλάξει και έχουν γίνει πιο επιφυλακτικοί. Το ίδιο συμβαίνει και με επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με το εξωτερικό, εφόσον είναι απαραίτητο να αξιολογήσουν την κατάσταση στις αγορές που δραστηριοποιούνταν και να αναζητήσουν νέους προορισμούς.

Μεγάλο στοίχημα η τουριστική περίοδος

Ερ.: Πότε βλέπετε να ανακάμπτει σημαντικά η οικονομία;

Απ.: Όπως αντιλαμβάνεστε πέραν της καθαρά οικονομικής άποψης, η ανάκαμψη της οικονομίας επηρεάζεται από τη επιδημιολογική εικόνα που παρουσιάζει η χώρα αλλά και χώρες με τις οποίες υπάρχουν διαχρονικά σημαντικές οικονομικές σχέσεις. Μεγάλο στοίχημα αποτελεί η φετινή τουριστική περίοδος, με σημαντικό παράγοντα να διαδραματίζει η πορεία των εμβολιασμών διεθνώς. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, κι αν δεν υπάρξει νέο επιδημιολογικό πισωγύρισμα, η Κυπριακή οικονομία αναμένεται να ανακάμψει πλήρως το 2022, όμως είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η ύφεση πέραν από την πανδημία είναι αποτέλεσμα και άλλων αρνητικών γεγονότων όπως για παράδειγμα η μεγάλη μείωση της ζήτησης ακινήτων από ξένους.

Κίνητρα με σεβασμό στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο

Ερ.: Μετά την κατάργηση του ΚΕΠ εντείνονται οι απόψεις ότι θα πρέπει ως χώρα να προχωρήσουμε στην παραχώρηση κινήτρων προσέλκυσης επενδύσεων. Ποια η άποψη σας;

Απ.: Για μια οικονομία όπως της Κύπρου, εξωγενής χωρίς τη μεγάλη εσωτερική αγορά, η παραχώρηση συγκεκριμένων κινήτρων για προσέλκυση κεφαλαίων είναι θεμιτή, νοουμένου ότι υπάρχει σωστός σχεδιασμός και έλεγχος ώστε να μην τυγχάνουν εκμετάλλευσης.

Σημειώνεται ότι ένα μέτρο για να μπορέσει να προσελκύσει επενδυτές από το εξωτερικό θα πρέπει να είναι ανταγωνιστικό σε σχέση με άλλες χώρες (όπως για παράδειγμα το φορολογικό σύστημα της χώρας μας που την έχει καταστήσει ως ένα ισχυρό χρηματοοικονομικό κέντρο). Αν υπάρξουν τέτοιες πρόνοιες που το καθιστούν μη ανταγωνιστικό, τότε είναι καλύτερα το συγκεκριμένο μέτρο να καταργηθεί.

Επιπλέον είναι σημαντικό να αξιολογείται συστηματικά ο αντίκτυπος του συγκεκριμένου μέτρου στην οικονομία, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα, πέραν από το δημοσιονομικό αντίκτυπο, και στον τομέα της απασχόλησης.

Πρόσφατα τροποποιήθηκαν και οι κανονισμοί για τη χορήγηση αδειών εργασίας, αυξάνοντας τον αριθμό των ατόμων από τρίτες χώρες που μπορούν να εργοδοτηθούν στη χώρα μας, κυρίως αν αφορά τους τομείς της τεχνολογίας και της φαρμακευτικής. Φυσικά συνεχίζουν να υπάρχουν προβλήματα, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι η /ο σύζυγος ατόμου από χώρα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να συνοδεύσει τον / τη σύζυγο στην Κύπρο που έχει πάρει άδεια εργοδότησης στη χώρα αλλά χωρίς να εργάζεται.

Η παραχώρηση κινήτρων γίνεται από όλες τις κυβερνήσεις, πάντα φυσικά με σεβασμό στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπως η Μάλτα, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και πολλές άλλες. Σημειώνουμε κυρίως ευρωπαϊκές χώρες εφόσον οποιαδήποτε μέτρα λάβει η Κύπρος πρέπει να είναι συμβατά με το ευρωπαϊκό δίκαιο.Για παράδειγμα δεν υπάρχει η δυνατότητα μη φορολόγησης (tax holidays) για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα εταιρειών που εγκαθίστανται στην Κύπρο όπως προσφέρει η Σιγκαπούρη.

Η Πορτογαλία για παράδειγμα δίνει τη δυνατότητα απόκτησης άδειας μόνιμης παραμονής  όταν υπάλληλος έχει συμπληρώσει συγκεκριμένη χρονική περίοδο με άδεια εργοδότησης στη χώρα.

Όσον αφορά τη χορήγηση άδειας παραμονής ο επενδυτής στην Πορτογαλία έχει τη δυνατότητα πέραν των επενδύσεων σε ακίνητα, να προχωρήσει σε επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, σε επενδυτικά ταμεία ή εταιρείες που επενδύουν στη χώρα και δημιουργούν θέσεις εργασίας και σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Ο κάτοχος της άδειας έχει το δικαίωμα να ζει και να εργάζεται στην Πορτογαλία (σε αντίθεση με την Κύπρο που δεν επιτρέπει την εργασία, κάτι που ενδεχομένως να πρέπει να επανεξεταστεί ενδεχομένως βάζοντας ελάχιστο ετήσιο μισθό για να αρθούν οι ανησυχίες ότι οι συγκεκριμένοι αιτητές θα παίρνουν θέσεις που θα λάμβαναν μόνιμοι κάτοικοι) και να έχει πρόσβαση στην περιοχή Shenghen.

Σημειώνεται δε ότι στα πέντε χρόνια διατήρησής της άδεια μόνιμης παραμονής, ο κάτοχος μπορεί να προχωρήσει σε αίτηση πολιτογράφησης νοουμένου ότι γνωρίζει τη γλώσσα και μπορεί να αποδείξει τη σχέση / σύνδεση του με την τοπική κοινωνία. Παρά το γεγονός ότι η Κύπρος δεν ανήκει στην περιοχή Shenghen, ενδεχομένως να μπορούσε να προσελκύσει άτομα  μέσω του σχεδίου της μόνιμης παραμονής, μέσα από τον εκσυγχρονισμό του λαμβάνοντας υπόψη παραδείγματα άλλων χωρών.

Η παραχώρηση κινήτρων πάντοτε πρέπει να συνοδεύεται με την υιοθέτηση μηχανισμού ελέγχου, όπως για παράδειγμα το Τμήμα Φορολογίας ελέγχει σχολαστικά την εφαρμογή των φορολογικών νομοθεσιών.  Ο έλεγχος είναι απαραίτητος, ειδικά σε μια κοινωνία που ξεχνά γρήγορα τις δύσκολες μέρες μέχρι την επόμενη φορά, πολλές φορές σκέφτεται τρόπους μεγιστοποίησης του κέρδους, ανεξάρτητα με την επόμενη μέρα.