Σ. Κληρίδης: Βαρίδι για τις μεταρρυθμίσεις οι εκλογές

Οι προεδρικές εκλογές που πλησιάζουν δεν αφήνουν περιθώριο αισιοδοξίας σε ότι αφορά την επίδειξη της απαιτούμενης πολιτικής βούλησης για προώθηση μεταρρυθμίσεων, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο καθηγητής οικονομικών του Πανεπιστημίου Κύπρου Σωφρόνης Κληρίδης.

Σε συνέντευξή του στη StockWatch, ο κ. Κληρίδης σημειώνει ότι η Κύπρος χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές και ένα νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, καθώς επίσης, να εφαρμόσει το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

«Για να γίνουν όλα αυτά χρειάζεται πολιτική βούληση από την κυβέρνηση και τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Με τις προεδρικές εκλογές να μην είναι πολύ μακριά, δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι ότι θα δούμε κάτι τέτοιο. Όμως, πρέπει να γίνει, και πρέπει να το ζητούμε», τονίζει.

Ο κ. Κληρίδης υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι για να αλλάξει το υφιστάμενο μοντέλο της κυπριακής οικονομίας, υποδεικνύοντας ότι ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης δεν μπορεί να βασίζεται στον τουρισμό και στην ανάπτυξη γης που, όπως αναφέρει, επιβαρύνουν το περιβάλλον.

Ταυτόχρονα, σημειώνει ότι η κρίση της πανδημίας ανέδειξε το μεγάλο ψηφιακό κενό που υπάρχει στην παιδεία.

Για το 2021 εξέφρασε την εκτίμηση ότι θα καταγραφεί μερική ανάκαμψη, αλλά μικρότερη από ότι υπολογιζόταν αρχικά.

Ακολουθεί η συνέντευξη.

Πολλοί οι λόγοι για αλλαγή μοντέλου οικονομίας

Ερ.: Θεωρείτε ότι το μοντέλο της οικονομίας χρειάζεται αλλαγή;

Απ.: Η Κύπρος έχει επιτύχει ένα αρκετά ψηλό βιοτικό επίπεδο βασιζόμενη κυρίως στον τουρισμό, την ανάπτυξη γης και τις επαγγελματικές υπηρεσίες.

Θα μπορούσε κάποιος να διερωτηθεί, γιατί να αλλάξουμε κάτι το οποίο φαίνεται να έχει φέρει αρκετά καλά αποτελέσματα;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι. Κατ' αρχάς, η εξάρτηση από σχετικά μικρό αριθμό τομέων καθιστά την χώρα ευάλωτη σε πιθανές κρίσεις σε ένα από αυτούς τους τομείς.

Ειδικά όταν κάποιοι από αυτούς τους τομείς, όπως ο τουρισμός, είναι ευαίσθητοι σε διάφορες εξωγενείς διαταραχές όπως πολέμους, ενώ αναμένεται να επηρεαστούν από την κλιματική αλλαγή.

Η υπό εκκόλαψη μακροχρόνια στρατηγική ανάπτυξης αναγνωρίζει αυτό τον κίνδυνο και θέτει – ορθά κατά τη γνώμη μου – ως βασικό τη μείωση της εξάρτησης σε μικρό αριθμό οικονομικών δραστηριοτήτων.

Επιπρόσθετα, ο τουρισμός και η ανάπτυξη γης είναι δύο τομείς που επιβαρύνουν ιδιαίτερα το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους.

Ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης δεν μπορεί να βασίζεται σε αυτούς τους τομείς.

Οι δε υπηρεσίες βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στη χαμηλή φορολογία, κάτι που όλοι ξέρουμε ότι οδεύει προς το τέλος. 

Η οικονομία μας πάσχει από χαμηλή παραγωγικότητα γιατί δεν επενδύουμε αρκετά και δεν επενδύουμε εκεί που πρέπει.

Χρειαζόμαστε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα που να δίνει έμφαση στις παραγωγικές επενδύσεις, στον εμπλουτισμό της παραγωγικής βάσης της οικονομίας και την ανάπτυξη νέων τομέων και δραστηριοτήτων που θα συνεισφέρουν στην οικονομία και θα δημιουργήσουν ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους νέους μας.

Ερ.: Η κρίση ανέδειξε προβλήματα που υπήρχαν στην οικονομία; Ποια είναι αυτά;

Απ.: Η κρίση της πανδημίας ήταν πρωτοφανής σε παγκόσμιο επίπεδο. Καμία χώρα δεν ήταν προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο και υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να κρίνουμε και τη δική μας χώρα.

Το κύριο πρόβλημα που ανέδειξε η κρίση - πέρα από την γνωστή εξάρτησή μας στον τουρισμό, την οποία γνωρίζαμε - είναι οι ψηφιακές μας αδυναμίες και κυρίως το μεγάλο ψηφιακό κενό στην παιδεία.

Πιστεύω ότι η εμπειρία του τελευταίου χρόνου πρέπει να μας ταρακουνήσει και να τροχοδρομήσει δραστικές δομικές αλλαγές στη δημόσια παιδεία του τόπου. Διακυβεύεται το μέλλον των παιδιών μας και του τόπου μας.

Ερ.: Πώς χαρακτηρίζετε την πολιτική των επιδοτήσεων και χορηγιών που ακολούθησε το κράτος;

Απ.: Σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι η κυβέρνηση κινήθηκε σε σωστά πλαίσια. Ήταν από την αρχή φανερό ότι αυτή η κρίση ήταν διαφορετική από όλες τις άλλες και χρειάζονταν άμεσες, δραστικές και τολμηρές αποφάσεις. Κάτι που έγινε.

Εκ των υστέρων πάντα μπορούμε να βρούμε κάτι που θα μπορούσε να είχε γίνει καλύτερα.

Είναι σημαντικό να εντοπίζουμε τα λάθη και να τα συζητούμε, όχι κατ’ ανάγκη για σκοπούς επίρριψης ευθυνών, αλλά κυρίως για να μαθαίνουμε, ώστε να μην τα επαναλάβουμε. Τώρα το σημαντικό είναι να εστιάσουμε στο να βοηθήσουμε την οικονομία να σταθεί ξανά στα πόδια της και να θωρακιστούμε ώστε να αποφύγουμε νέα ανάφλεξη της πανδημίας.

Δοκιμασία με ευκαιρίες η πανδημία

Ερ.: Λέγεται ότι κάθε κρίση έχει και τις ευκαιρίες της. Ποιες οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται;

Απ.: Όπως λέω πάντα, το «κάθε κρίση και ευκαιρία» είναι κλισέ, αλλά είναι καλό κλισέ. Ασφαλώς η πανδημία αποτέλεσε και αποτελεί μια μεγάλη δοκιμασία, όμως ουδέν κακόν αμιγές καλού.

Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Ένωση για αντιμετώπιση της πανδημίας είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία γιατί παρέχει σημαντικούς πόρους για χρηματοδότηση σημαντικών έργων υποδομής.

Η έμφαση που δίνεται στην πράσινη συμφωνία και την ψηφιακή μετάβαση είναι ότι χρειάζεται η Κύπρος, γιατί είναι δύο τομείς στους οποίους υστερούμε σημαντικά.

Η σύνδεση του Σχεδίου με την υπό διαμόρφωση Μακροχρόνια Οικονομική Στρατηγική δίνει στην Κύπρο τη δυνατότητα να δώσει σάρκα και οστά σε αυτό το νέο σχεδιασμό πολύ πιο γρήγορα από ότι περίμενε. Είναι ένα φιλόδοξο έργο που πρέπει να αγκαλιαστεί από όλους.

Μαζί με όλα τα δεινά που μας έφερε η πανδημία, μας προσφέρει και μια νέα ευκαιρία να δώσουμε ένα νέο προσανατολισμό στην οικονομία μας. Ας την αξιοποιήσουμε αυτή τη φορά.

Ερ.: Πότε βλέπετε να ανακάμπτει σημαντικά η οικονομία;

Απ.: Αυτό εξαρτάται από πολλούς αστάθμητους παράγοντες, και κυρίως από την πορεία της πανδημίας. Το 2021 θα υπάρξει μια μερική ανάκαμψη, αλλά μικρότερη από όση ελπίζαμε. Από κει και πέρα, κάθε πρόβλεψη θα ήταν παρακινδυνευμένη.

Ερ.: Σας ανησυχεί η αύξηση του δημοσίου χρέους;

Απ.: Είναι κάτι που πρέπει να παρακολουθούμε πολύ στενά, όμως δεν θα έλεγα ότι υπάρχει λόγος ιδιαίτερης ανησυχίας αυτή τη στιγμή. Οι αγορές εξακολουθούν να είναι ευνοϊκές και αναμένεται να συνεχίσουν να είναι για κάποιο διάστημα.

Μόλις ομαλοποιηθεί η κατάσταση πρέπει να επιστρέψουμε στην προηγούμενη πολιτική της σταδιακής μείωσης του δημόσιου χρέους μέχρι να φτάσει σε επίπεδα που να μας παρέχουν τη δυνατότητα αντίδρασης (τον «δημοσιονομικό χώρο») σε μια νέα κρίση που πιθανόν να προκύψει.

Ερ.: Ποιες θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην οικονομία μετά την πανδημία;

Απ.: Η Κύπρος χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές. Χρειάζεται ένα νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, όπως σχολιάσαμε πιο πριν. Χρειάζεται να εφαρμόσει το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Για να γίνουν όλα αυτά χρειάζεται πολιτική βούληση από την κυβέρνηση και τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Με τις προεδρικές εκλογές να μην είναι πολύ μακριά, δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι ότι θα δούμε κάτι τέτοιο. Όμως, πρέπει να γίνει, και πρέπει να το ζητούμε.

Φυσιολογική η κατάληξη του ΚΕΠ

Ερ.: Πώς σχολιάζετε την κατάργηση του ΚΕΠ;

Απ.: Ήταν αναπόφευκτο αποτέλεσμα της αδυναμίας μας να το διαχειριστούμε, η φυσιολογική κατάληξη ενός σχεδιασμού που έπασχε από την αρχή.

Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς, πρώτα από όλα με τους εαυτούς μας. Το ΚΕΠ μόνο κατ’ ευφημισμό ήταν επενδυτικό πρόγραμμα. Στην πραγματικότητα, ήταν ένα σχέδιο-κράχτης για ανθρώπους που ήθελαν να αποκτήσουν στα γρήγορα ένα Ευρωπαϊκό διαβατήριο και ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν αδρά γι’ αυτό.

Ένα σχέδιο που δεν προσέλκυε επενδυτές, αλλά αγοραστές διαβατηρίων. Ως πρόγραμμα πώλησης διαβατηρίων το αντιμετώπισαν άλλωστε και οι ίδιοι οι κύπριοι επιχειρηματίες: Στα αεροδρόμια, στις διεθνείς εκθέσεις και στις ιστοσελίδες τους δεν διαφήμιζαν τα έργα τους, αλλά το κυπριακό διαβατήριο.

Μετά και της αποκαλύψεις του Al Jazeera το πρόγραμμα είχε εξευτελιστεί και έπρεπε να κλείσει. Θα έπρεπε να είχε κλείσει αρκετά νωρίτερα, όταν έγινε φανερό ότι δεν μπορούσαμε να το διαχειριστούμε.

Ερ.: Είναι η Κύπρος χώρα της διαφθοράς;

Απ.: Στο Βαρόμετρο Διαφθοράς που δημοσιεύτηκε πριν λίγες μέρες από τη Διεθνή Διαφάνεια, το 65% των κυπρίων δήλωσαν ότι πιστεύουν ότι η διαφθορά στη χώρα μας αυξήθηκε τους τελευταίους 12 μήνες. Αυτό είναι χαστούκι για τη χώρα, και κυρίως για την κυβέρνηση.

Παρόμοια αποτελέσματα παρουσιάζονται και σε άλλους δείκτες. Είναι φανερό ότι έχουμε πρόβλημα. Η ίδια η κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι υπάρχει πρόβλημα και εξήγγειλε μάλιστα εκστρατεία κατά της διαφθοράς.

Όμως πώς είναι δυνατόν να λυθεί το πρόβλημα της διαφθοράς από μια κυβέρνηση που είναι στην εξουσία για οκτώ και πλέον χρόνια και η οποία εξέθρεψε τη διαφθορά μέσω του ΚΕΠ και με άλλους τρόπους;

Σίγουρα δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά από αυτή την εκστρατεία. Πιστεύω πως μόνο με έντονη πίεση από τη βάση της κοινωνίας μπορεί να προκύψει κάτι θετικό. Δυστυχώς όμως στην Κύπρο δεν έχουμε παράδοση κοινωνικών κινητοποιήσεων που να μπορούν να δημιουργήσουν την απαιτούμενη πίεση.