Μέτρα δημοσιονομικής σταθερότητας εν μέσω ύφεσης

Τα τελευταία 2-3 χρόνια θα μπορούσαμε να είχαμε πάρει μέτρα τα οποία θα μας διαχώριζαν από την περίπτωση της Ελλάδας.  Η ανεξέλεγκτη διαχρονική προβληματικότητα του τραπεζικού τομέα σε συνδυασμό με την αδυναμία που έδειξε η κυβέρνηση, μας έφεραν στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό με την ανεπιθύμητη απώλεια της οικονομικής μας ανεξαρτησίας να είναι πλέον το πιο πιθανό σενάριο.  Έστω με την Τρόικα εντός των τειχών, έχουμε μια τελευταία ευκαιρία αυτή τη χρονική στιγμή να αποφύγουμε το δυσβάσταχτο δρόμο της Ελλάδας, που έχοντας αποτύχει να εφαρμόσει έγκαιρα διαρθρωτικές αλλαγές αναγκάστηκε σε δημοσιονομικά μπαλώματα της τελευταίας στιγμής όπως δραστικές περικοπές μισθών και αυξήσεις στη φορολογία που βάθυναν την ύφεση και την έβαλαν μέσα σε ένα δυσχερή φαύλο κύκλο.  Για να αποφύγουμε αυτόν το δρόμο, πρέπει να έχουμε προτάσεις για μέτρα που να διασφαλίζουν τη δημοσιονομική σταθερότητα της Κύπρου μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ως αντιπροτάσεις σε τυχόν προτεινόμενα μέτρα (π.χ. περαιτέρω γενικές αυξήσεις φόρων και συνεισφορών ή περαιτέρω μειώσεις μισθών) που θα βάθαιναν την ύφεση για χάρη της βραχυπρόθεσμης δημοσιονομικής σταθερότητας. Το πλέον πειστικό μέτρο μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής σταθερότητας θα ήταν η σημαντική αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και όχι μόνο.  Η πρόταση μας, βασιζόμενη στο προσδοκώμενο όριο ζωής, θα ήταν το 67^ο έτος για τους άνδρες και το 68^ο έτος για τις γυναίκες, με σημαντικά μειωμένη σύνταξη σε όποιον επιλέγει πρόωρη συνταξιοδότηση.  Ένας άντρας στην Κύπρο που φτάνει τα 67 μπορεί να προσδοκά ότι θα ζήσει άλλα 14 χρόνια, ως τα 81, ενώ μια γυναίκα που έχει φτάσει τα 68 άλλα 16 χρόνια, ως τα 84.  Το να συνταξιοδοτείται ένας ηλικιωμένος για 20 και πλέον χρόνια εναποθέτει ένα ασήκωτο οικονομικό βάρος στον εργαζόμενο πληθυσμό και αποτελεί κατάφορη κοινωνική αδικία εναντίων των νέων και των επόμενων γενεών.  Αυξάνοντας το όριο συνταξιοδότησης μειώνεται το τεράστιο και άδικο βάρος που καλούνται να επωμιστούν οι νέοι και γενικά οι εργαζόμενοι για τη συνταξιοδότηση ενός μεγάλου και αυξανόμενου ποσοστού πολιτών, έτσι ώστε να μην χρειάζονται περαιτέρω μεγάλες αυξήσεις συνεισφορών και φόρων γι αυτόν το σκοπό.  Είναι σημαντικό να τονιστεί εδώ ότι το συχνό επιχείρημα πως η μείωση/αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης μειώνει/αυξάνει την ανεργία των νέων δεν φαίνεται να ισχύει εμπειρικά (π.χ. Boldrin, Dolado, Jimeno και Perrachi 1999) αφού βασίζεται στη λανθασμένη υπόθεση ότι οι συνολικές θέσεις εργασίας παραμένουν αμετάβλητες πριν και μετά την αλλαγή του ορίου. Ένα άλλο μέτρο, είναι η αποκρατικοποίηση της ΑΗΚ και φιλελευθεροποίηση του τομέα παραγωγής ηλεκτρισμού με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας στον τομέα της ενέργειας και τη φτηνότερη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.  Το κρατικό μονοπώλιο της ΑΗΚ συνάδει με ακριβότερο ηλεκτρικό ρεύμα για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, και αυτό έχει γενικότερη αρνητική επίδραση στην παραγωγή της χώρας.  Μια τέτοια πώληση θα έφερνε επίσης μια βραχυπρόθεσμη ενίσχυση των ταμείων του κράτους που είναι αναγκαία.  Το ίδιο ισχύει και με μια ενδεχόμενη πώληση της ΑΤΗΚ, τώρα και όχι όταν η κατάσταση μας χειροτερέψει με αποτέλεσμα να πρέπει να ξεπουλήσουμε κρατική περιουσία όσο όσο.  Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία βρέθηκε η Ελλάδα έχοντας καθυστερήσει ανεπανόρθωτα να προχωρήσει τις αποκρατικοποιήσεις. Τρίτο, θα πρέπει να επιτραπεί από τη βουλή η ενοποίηση των βάσεων δεδομένων μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών του κράτους (π.χ. φόρος εισοδήματος, κτηματολόγιο, πολεοδομία, κτλ) έτσι ώστε να γίνει ταυτοποίηση στοιχείων για δυνητικούς φοροφυγάδες και να παταχθεί επιτέλους η παραοικονομία η οποία κατατάσσει την Κύπρο σε ποσοστά ψηλότερα των άλλων αναπτυγμένων οικονομιών και κοντά σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Τουρκία, και όχι τόσο μακριά από χώρες όπως η Ρουμανία και το Καμερούν (Schneider, Buehn, καιMontenegro 2010).  Η εφαρμογή του φόρου σε υφιστάμενες και νέες κατοικίες πέραν των 300 τ.μ. θα φορολογούσε, επιτέλους, με έμμεσο τρόπο πολλούς από αυτούς που απαρτίζουν την παραοικονομία και θα ήταν μια καλή εξαίρεση του κανόνα αποφυγής νέων φορολογιών που θέσαμε πιο πάνω.  Η εφαρμογή του φόρου αυτού προϋποθέτει και την ενοποίηση των διαφόρων βάσεων δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης και της αρχής ηλεκτρισμού. Τέλος, τα κόμματα και η οποιαδήποτε κυβέρνηση θα πρέπει να μείνουν μακρυά από το φυσικό αέριο και να κτιστούν τεχνοκρατικοί θεσμοί που θα διέπουν τη χρήση του φυσικού αερίου μακριά από τους πολιτικούς.  Όπως έχει δείξει η εμπειρία πολλών χωρών (Frankel 2010), η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική (και όχι μόνο) σταθερότητα συνδέεται άμεσα με τον τρόπο διαχείρισης του φυσικού αερίου και αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Τα επόμενα χρόνια θα είναι επώδυνα για όλους στην Κύπρο.  Πολύ περισσότερο, αν δεν κάνουμε άμεσα τις δικές μας ριζοσπαστικές αλλαγές που θα μειώσουν την ανάγκη για πολύ πιο επώδυνα μέτρα που θα μας βύθιζαν βαθύτερα στην ύφεση μέσα σε έναν ελληνικού τύπου φαύλο κύκλο. Ο κ. Μάριος Ζαχαριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με ειδικότητα στα Διεθνή Μακροοικονομικά και την Οικονομική Μεγέθυνση και Ανάπτυξη.