Μ. Ζαχαριάδης: Ενθαρρύνονται οι συνθήκες διαπλοκής

Το θεσμικό και πολιτικό περιβάλλον στην Κύπρο πρέπει να αλλάξει έτσι ώστε να δοθεί η ευκαιρία στον κάθε δυνητικό επιχειρηματία να ανταγωνίζεται με ίσους όρους, χωρίς την ανάγκη πολιτικής πρόσβασης, αναφέρει ο καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Μάριος Ζαχαριάδης.

Σε συνέντευξή του στη StockWatch, ο κ. Ζαχαριάδης σημειώνει ότι εάν γίνει αυτό θα απελευθερωθούν οι παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας.

Υποστηρίζει ότι ο τρόπος που παράγεται και εφαρμόζεται η κάθε πολιτική στην Κύπρο, είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πιέσεων που οδηγούν συχνά στην παραγωγή και εφαρμογή αναποτελεσματικών πολιτικών χωρίς συνοχή.

Αυτό, σημειώνει, διαφάνηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας με συχνά πισωγυρίσματα που προήλθαν κάθε φορά από αποφάσεις που πάρθηκαν βεβιασμένα μετά από πιέσεις από διάφορα οργανωμένα σύνολα, την εκκλησία και από αλλού.

Σε ότι αφορά την οικονομική πολιτική κατά την πανδημία, αναφέρει πως χρειαζόταν καλύτερος συντονισμός που να λάμβανε υπόψη το αλληλένδετο των οικονομικών και επιδημιολογικών πολιτικών, καθώς και την συμπεριφορική διάσταση της κάθε πολιτικής.

Παράλληλα, επισημαίνει ότι οι προτιμήσεις και συνήθειες των καταναλωτών έχουν αλλάξει και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσαρμοστούν χρησιμοποιώντας κατάλληλες τεχνολογίες και αλλάζοντας τη φύση των εργασιών τους όπου αυτό κριθεί αναγκαίο και εφικτό, έχοντας τη στήριξη και του κράτους.

Εκφράζει επιπρόσθετα την εκτίμηση, ότι βραχυπρόθεσμα, η οικονομία θα σημειώσει προσωρινή ανάκαμψη η οποία θα επιβραδυνθεί μεσοπρόθεσμα, ενώ επισημαίνει τις δυσκολίες που θα δημιουργήσει η αύξηση του δημόσιου χρέους.

Ανάγκη για θεσμικές, πολιτικές αλλαγές

-Πώς χαρακτηρίζετε το μοντέλο της οικονομίας; Τι πρέπει να αλλάξει;

-Η οικονομία μας επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό εδώ και χρόνια στον τομέα των υπηρεσιών κάτι που μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογικό με βάση τα χαρακτηριστικά της όπως, π.χ., το ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτει.

Από την άλλη, η δυσανάλογη πρόσβαση στην εξουσία και τους θεσμούς που απέκτησε αυτός ο τομέας, π.χ., τα δικηγορικά γραφεία, οι τράπεζες και οι λογιστικοί οίκοι, έχει βλάψει τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας μας δημιουργώντας ευκαιρίες για προσόδους, στρεβλώνοντας έτσι τα επιχειρηματικά κίνητρα και ενθαρρύνοντας συνθήκες διαπλοκής και ενδημικής διαφθοράς, που διαιωνίζει τη διασύνδεση πολιτικών και οικονομίας και οδηγεί πολλές φορές, σε λανθασμένες πολιτικές και πρακτικές.

Το πρώτο που πρέπει να αλλάξει λοιπόν είναι το θεσμικό/πολιτικό περιβάλλον έτσι ώστε να δοθεί η ευκαιρία στον κάθε δυνητικό επιχειρηματία να ανταγωνίζεται με ίσους όρους χωρίς την ανάγκη πολιτικής πρόσβασης, κάτι που θα απελευθερώσει τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας μας.

Η απελευθέρωση των παραγωγικών δυνατότητων της οικονομίας μας πέραν των παραδοσιακών υποτομέων των υπηρεσιών και του στενά διασυνδεμένου κατασκευαστικού τομέα, κρίνεται ως επιτακτική ανάγκη σε μια περίοδο όπου έχει ωριμάσει και γίνεται πλέον ευρέως αποδεκτή η ιδέα της ενιαίας εταιρικής φορολογίας σε Ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο.

-Η κρίση ανέδειξε προβλήματα που υπέβοσκαν; Ποια είναι αυτά και τι πρέπει να γίνει;

-Ο τρόπος που παράγεται και εφαρμόζεται η κάθε πολιτική στην Κύπρο δεν είναι συνήθως αποτέλεσμα συστηματικής ανάλυσης και τεχνοκρατικής επεξεργασίας βασισμένης σε αντικειμενικά κριτήρια με σκοπό την μεγιστοποίηση της ευημερίας του μέσου πολίτη, αλλά αποτέλεσμα συγκεκριμένων πιέσεων που οδηγούν συχνά στην παραγωγή και εφαρμογή αναποτελεσματικών πολιτικών χωρίς συνοχή.

Αυτό διαφάνηκε και κατά τη διάρκεια της πανδημίας με συχνά πισωγυρίσματα που προήλθαν κάθε φορά από αποφάσεις που πάρθηκαν βεβιασμένα μετά από πιέσεις από διάφορα οργανωμένα σύνολα, την εκκλησία και από αλλού.

Ο τρόπος που παράγεται και εφαρμόζεται η κάθε πολιτική είναι υψίστης σημασίας για τη βραχυπρόθεσμη αλλά και τη μακροπρόθεσμη ευημερία μιας χώρας και θα ήταν υποβοηθητικό προς αυτήν την κατεύθυνση να υπάρχουν αξιοκρατικά καταρτισμένοι τεχνοκρατικοί θεσμοί οι οποίοι να έχουν ουσιαστικό συμβουλευτικό ρόλο, υποστηρικτικό για τον σχεδιασμό πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης.

Ο ρόλος του κράτους στην πανδημία

-Η πολιτική των επιδοτήσεων και χορηγιών που ακολούθησε το κράτος σας βρίσκει σύμφωνο; Ποια κατά τη γνώμη σας έπρεπε να είναι τα μέτρα που έπρεπε να εφαρμοστούν;

-Γενικά αυτή η οικονομική πολιτική ήταν ορθή με τα δεδομένα που προκάλεσε η πανδημία και τα μέτρα αναχαίτισης της πανδημίας που εφαρμόστηκαν.

Κοιτάζοντας πίσω, γίνεται ξεκάθαρο πως χρειαζόταν καλύτερος συντονισμός που να λάμβανε υπόψη το αλληλένδετο των οικονομικών και επιδημιολογικών πολιτικών, καθώς και την συμπεριφορική διάσταση της κάθε πολιτικής.

Κοιτάζοντας μπροστά, καθίσταται εξαιρετικά σημαντικό πλέον η οποιαδήποτε οικονομική πολιτική εφαρμοστεί από εδώ και στο εξής να μην λειτουργεί αποτρεπτικά όσον αφορά τα κίνητρα των επιχειρήσεων να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που προκάλεσε η πανδημία και τα οποία πιθανόν να μην είναι προσωρινά.

Οι προτιμήσεις και συνήθειες των καταναλωτών έχουν αλλάξει και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσαρμοστούν χρησιμοποιώντας κατάλληλες τεχνολογίες και αλλάζοντας τη φύση των εργασιών τους όπου αυτό κριθεί αναγκαίο και εφικτό.

-Τι πρέπει να κάνει το κράτος τώρα και μετά την κρίση του κορωνοϊού για να επανέλθει η οικονομία σε ρυθμούς ανάπτυξης;

-Το κράτος θα πρέπει να είναι υποστηρικτικό στην προσπάθεια υφιστάμενων και νέων επιχειρήσεων να μετεξελιχθούν στο νέο περιβάλλον που δημιούργησε η πανδημία όσον αφορά τη χρήση νέας τεχνολογίας αλλά και διαφοροποίησης του παραδοσιακού προϊόντος της κάθε επιχείρησης όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο.

Για να το πράξει αυτό, το κράτος θα πρέπει να μην εφαρμόσει πολιτικές που δημιουργούν αντικίνητρα στην ευελιξία και μετεξέλιξη των επιχειρήσεων.

Θα πρέπει επίσης το κράτος να βοηθήσει περισσότερο στην επιμόρφωση/μετεκπαίδευση των εργαζομένων και λιγότερο στη διατήρηση υφιστάμενων επιχειρήσεων που δεν αναμένεται να είναι βιώσιμες στο νέο περιβάλλον.

Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, το κράτος χρειάζεται να δημιουργήσει ένα υγιές περιβάλλον μέσα στο οποίο να μπορεί να λειτουργεί ο ανταγωνισμός μεταξύ επιχειρήσεων με βάση την αποδοτικότητά τους και η αγορά εργασίας με βάση αξιοκρατικά κριτήρια.

-Λέγεται ότι κάθε κρίση έχει και τις ευκαιρίες της. Ποιες οι είναι ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε αυτή την κρίση;

-Η επιτάχυνση που παρατηρήθηκε στη χρήση νέων τεχνολογιών από εργαζομένους-επιχειρήσεις και καταναλωτές κατά τους τελευταίους 14 μήνες, ανοίγει νέες προοπτικές για πιο αποδοτική εργασία, μείωση του κόστους των επιχειρήσεων, αλλά και προοπτικές όσον αφορά, π.χ., παραγωγή υπηρεσιών που να προσφέρονται σε διεθνή κλίμακα, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για μια οικονομία που βασίζεται σε τόσο μεγάλο βαθμό στην παραγωγή υπηρεσιών.

Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα είναι οι ευκαιρίες που διαφαίνονται από την πρόσβαση που η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δίνει για τα αγγλόφωνα προγράμματα των ιδιωτικών και δημόσιων πανεπιστημίων μας στην παγκόσμια αγορά εκπαίδευσης.

Ανάκαμψη οικονομίας, χρέος, προκλήσεις

-Πότε βλέπετε να ανακάμπτει σημαντικά η οικονομία;

-Βραχυπρόθεσμα, η κορύφωση της ψυχολογίας των καταναλωτών και των επιχειρήσεων μετά τη λήξη του τρίτου εγκλεισμού και με τη συμπλήρωση του εμβολιαστικού πλάνου των επόμενων εβδομάδων, αναμένεται να φέρει μια προσωρινή ανάκαμψη της οικονομίας που ενισχύεται και από το χαμηλό επιτοκιακό περιβάλλον.

Μεσοπρόθεσμα η ανάκαμψη αυτή ίσως επιβραδυνθεί λόγω των δυσκολιών που αναμένονται για την τουριστική σεζόν, ενώ μακροπρόθεσμα τα προβληματικά ιδιωτικά δάνεια αλλά και το υψηλό δημόσιο χρέος δημιουργούν προκλήσεις για την περαιτέρω ανάκαμψη της οικονομίας μας για το 2022 και τα αμέσως επόμενα χρόνια.

-Σας ανησυχεί η αύξηση του δημοσίου χρέους;

-Το πρόβλημα του δημοσίου χρέους θα παραμείνει διαχειρίσιμο αν το υφιστάμενο χαμηλό επιτοκιακό περιβάλλον παραμείνει ως έχει και αν επιτύχουμε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, η αύξηση του δημοσίου χρέους που παρατηρήθηκε τους τελευταίους 14 μήνες αναμένεται να περιορίσει για αρκετά μεγάλο διάστημα τη δυνατότητα μας να εφαρμόσουμε επεκτατική δημοσιονομική πολιτική αν οι συνθήκες το απαιτήσουν λόγω π.χ. συνέχισης της κρίσης ή μιας νέας επιβράδυνσης.

Η αύξηση του δημοσίου χρέους θα δημιουργήσει επίσης δυσκολίες στην πραγματοποίηση κρατικών δαπανών με σκοπό την αντιμετώπιση των ισχυρών διανεμητικών επιδράσεων της πανδημίας και της αυξημένης ανισότητας που αναμένεται να μας κληροδοτήσει η υφιστάμενη κρίση.

-Ποιες θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην οικονομία μετά την πανδημία;

-Στη μετά την πανδημία εποχή η Κύπρος θα έχει να αντιμετωπίσει υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, τεχνολογικής φύσεως αλλαγές που επέσπευσε η πανδημία και οι οποίες θα απειλήσουν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων που δεν θα προσαρμοστούν, τα διανεμητικά συνεπακόλουθα της πανδημίας που δημιουργούν τάσεις για μεγαλύτερη εισοδηματική ανισότητα, καθώς και ένα διαφοροποιημένο εξωτερικό περιβάλλον που μπορεί να κάνει δυσκολότερη τη συνέχιση του υφιστάμενου μοντέλου ανάπτυξης το οποίο βασίστηκε και στο συγκριτικά χαμηλό εταιρικό φορολογικό συντελεστή.

Η οικονομία μας (επιχειρήσεις/οργανισμοί, εργαζόμενοι και κράτος) θα πρέπει να δείξει ιδιαίτερη ευελιξία για γρήγορη μετάβαση στις νέες τεχνολογίες, τη χρήση των οποίων επέσπευσε ανά το παγκόσμιο αυτή η πανδημία, και διαφοροποιώντας το προϊόν μας έτσι ώστε να λαμβάνει υπόψη τις νέες συνήθειες των καταναλωτών και τα νέα δεδομένα που παρατηρούνται διεθνώς.

Επιχειρήσεις και οργανισμοί που δεν θα κάνουν αυτήν τη μετάβαση θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα τους.

Από την πλευρά του το κράτος θα πρέπει να στηρίξει αυτήν τη γρήγορη μετάβαση στηρίζοντας π.χ. την επιμόρφωση/μετεκπαίδευση των εργαζομένων αντί υφιστάμενες επιχειρήσεις που δεν θα είναι πλέον βιώσιμες στο νέο περιβάλλον, λαμβάνοντας υπόψη και τους περιορισμένους δημοσιονομικούς πόρους λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους.

Αυτό θα βοηθούσε και στο να περιοριστούν οι διανεμητικές επιπτώσεις της πανδημίας έτσι ώστε να μην αυξηθεί κατακόρυφα η εισοδηματική ανισότητα.

Για να στηρίξει την αναγκαία μετάβαση της οικονομίας, το κράτος θα πρέπει βεβαίως να εκσυγχρονιστεί το ίδιο κάνοντας την ηλεκτρονική διακυβέρνηση (e-government) πραγματικότητα σε όλο το φάσμα λειτουργιών του.