Μ. Σαρρής: Θα υπήρχε η Λαϊκή με το οριζόντιο κούρεμα

Η μη αποδοχή του οριζόντιου κουρέματος των καταθέσεων κατά την πρώτη συνεδρία του Eugroup τα 2013 ήταν τραγικό λάθος, αναφέρει ο πρώην υπουργός οικονομικών Μιχάλης Σαρρής.

Σε συνέντευξη του στη StockWatch με αφορμή την επέτειο 8 χρόνων από τα γεγονότα του 2013, ο κ. Σαρρής αναφέρει ότι υπήρξε η ευκαιρία για μια οδυνηρή αλλά συγκριτικά πιο ήπια λύση που θα επηρέαζε μεν το σύνολο των καταθετών αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό από ότι έγινε τελικά για τους καταθέτες των δύο μεγάλων τραπεζών.

«Θα αποφεύγετο παράλληλα η χρεοκοπία της Λαϊκής, θα έμενε η ιδιοκτησία των δύο μεγάλων τραπεζών στα χέρια του Κυπριακού Κράτους με προοπτική για ιδιωτικοποίηση σε κυρίως Κυπριακά χέρια. Και δεν θα υπήρχε ανάγκη για τραπεζικές αργίες και περιοριστικά μέτρα σε όλο το τραπεζικό σύστημα», τονίζει.

Επισημαίνει επίσης ότι υπήρξε ευκαιρία μεταφοράς της έδρας της Λαϊκής Τράπεζας στην Ελλάδα που θα σήμαινε ότι τα κεφάλαια και η ευθύνη για τους καταθέτες θα ήταν θέμα του Ελληνικού Μνημονίου, «αλλά και πάλι επεκράτησε η εθνικιστική προσέγγιση στην αντίδραση του πολιτικού μας κόσμου».

Αναφορικά με την προοπτική αποζημίωσης των καταθετών, επισημαίνει ότι «η σκληρή αλήθεια είναι ότι η προοπτική για αποζημιώσεις δεν είναι καλή».

Ερ.: Στο Eurogroup του Μαρτίου του 2013, η Κυπριακή πλευρά είχε προετοιμαστεί για το σενάριο του κουρέματος; Υπήρχε πλάνο αντιπρότασης;

Απ.: Προς το τέλος του 2012 και στις αρχές του 2013 υπήρχαν ανεπίσημες τοποθετήσεις και δημοσιεύματα καθώς και φήμες για πιθανό κούρεμα καταθέσεων. Το κύριο επιχείρημα αυτών των θέσεων ήταν ότι, ιδιαίτερα σε χώρες όπως την Κύπρο όπου τα αίτια της προσφυγής για ευρωπαϊκό δανεισμό ήταν ταυτόχρονα οι ανάγκες των τραπεζών για αναπλήρωση χαμένων κεφαλαίων και η κακοδιαχείριση των δημοσίων οικονομικών, τόσο καταθέτες όσο και φορολογούμενοι έπρεπε να συνεπωμισθούν το αναγκαίο βάρος της προσαρμογής. Περαιτέρω, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τόνιζε ότι κρατικός δανεισμός για όλες τις ανάγκες της Κύπρου θα σήμαινε ότι το δημόσιο χρέος, το οποίο δυστυχώς είχε εκτοξευθεί από 48% του ΑΕΠ το 2008 σε 85% το 2012, δεν θα ήταν πλέον βιώσιμο.

Το συμπέρασμα ήταν και πάλι ότι έπρεπε να πληρώσουν και οι καταθέτες. Για να αντικρούσουμε αυτή τη θέση ετοιμάσαμε ένα εμπεριστατωμένο εναλλακτικό πρόγραμμα που βασιζόταν στην εφαρμογή δύσκολων δημοσιονομικών μέτρων με διαρθρωτικό χαρακτήρα με περικοπές καταναλωτικών κυρίως δαπανών, προσαρμογές στο κρατικό μισθολόγιο, αυξήσεις φόρων, έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις και δρομολογήσεις διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κατά τα πρότυπα των μνημονίων της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας.

Η θέση μας ήταν ότι με το πρόγραμμα αυτό το χρέος θα ήταν βιώσιμο και το κούρεμα καταθέσεων αχρείαστο. Ξεκαθαρίσαμε ότι είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις αναγκαίες υπό τις περιστάσεις θυσίες. Παρά τη στήριξη των θέσεων μας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επικράτησε η θέση του ΔΝΤ και των ισχυρών χωρών του Ευρωπαϊκού Βορρά ότι το πρόγραμμα που πρότεινε η Κύπρος δεν καθιστά το χρέος βιώσιμο και ότι έπρεπε να δοκιμαστεί στη χώρα μας η εξυγίανση των συστημικών τραπεζών με ίδια μέσα, δηλαδή και με κούρεμα καταθέσεων.

Ήταν ήδη πολύ αργά

Ερ.: Τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν καλύτερα; Δηλαδή αντί του Bail-in να εφαρμοστεί μια πιο ήπια λύση;

Απ.: Το Μάρτιο του 2013 ήταν ήδη πολύ αργά για οτιδήποτε εκτός από οδυνηρές επιλογές. Μετά τον Μάιο του 2011 όταν χάσαμε πρόσβαση στις αγορές κρατικών ομολόγων, παράλληλα με τις επανειλημμένες χαμένες ευκαιρίες για προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, στη βάση ενός σχετικά ήπιου προγράμματος προσαρμογής,υπήρξε σημαντική αύξηση των αναγκών μας για χρηματοδότηση λόγω της συνεχούς επιδείνωσης της κατάστασης του τραπεζικού μας συστήματος. 

Παρουσιαστήκαμε λοιπόν στο Eurogroup έχοντας χάσει μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας μας και της διαπραγματευτικής μας δύναμης.Η συμμετοχή των μετόχων, δανειστών και καταθετών των δύο μεγάλων συστημικών τραπεζών φαινόταν αναπόφευκτη. Παρ’ όλα αυτά, με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καταφέραμε να συμφωνηθεί η επιβολή ενός οριζόντιου εφάπαξ τέλους σταθερότητας (6,75% για καταθέσεις μέχρι €100.000 και 9,9% για άνω των €100.000) σε όλες τις τράπεζες.

Υπήρξε λοιπόν η ευκαιρία για μια οδυνηρή αλλά συγκριτικά πιο ήπια λύση που θα επηρέαζε μεν το σύνολο των καταθετών αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό από ότι έγινε τελικά για τους καταθέτες των δύο μεγάλων τραπεζών.

Θα αποφεύγετο παράλληλα η χρεοκοπία της Λαϊκής, θα έμενε η ιδιοκτησία των δύο μεγάλων τραπεζών στα χέρια του κυπριακού Κράτους με προοπτική για ιδιωτικοποίηση σε κυρίως κυπριακά χέρια. Και δεν θα υπήρχε ανάγκη για τραπεζικές αργίες και περιοριστικά μέτρα σε όλο το τραπεζικό σύστημα. Δυστυχώς η Βουλή προχώρησε στην καταψήφιση του νομοσχεδίου για την υλοποίηση αυτής της απόφασης. Με την απόρριψη δώσαμε την ευκαιρία στις χώρες του Ευρωπαϊκού βορρά και στο ΔΝΤ να κρατήσουν αποστάσεις από την απόφαση για επιβάρυνση μικρών καταθετών και να πάρουν τη δεύτερη, αλλά περισσότερο οδυνηρή, απόφαση. Ένα ιστορικό και τραγικό λάθος.

 «Θύμα» λαϊκισμού η Λαϊκή

Ερ.: Θα μπορούσε δηλαδή να είχε αποφευχθεί το κλείσιμο της Λαϊκής Τράπεζας;

Απ.: Αναφέρθηκα ήδη στην αναβλητικότητα μας να προσφύγουμε για βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας μέχρι τον Ιούλιο του 2012. Και όταν το αποφασίσαμε κωλυσιεργούσαμε και δεν καταφέραμε να επιτύχουμε συμφωνία σε ότι αφορά στις αναγκαίες προσαρμογές και μεταρρυθμίσεις μέχρι το Νοέμβριο του 2012. 

Στην εν τω μεταξύ περίοδο, οι εκροές καταθέσεων ήταν ακατάσχετες και οι δημιουργούμενες κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών υπέρμετρες. Το 2011 οι ανάγκες της Λαϊκής για κεφάλαια ήταν μεν σημαντικές αλλά θα μπορούσαν να καλυφθούν με δανεισμό από την Ευρώπη χωρίς να απειληθεί η βιωσιμότητα του κρατικού χρέους.

Το κύριο πρόβλημα της Λαϊκής ήταν ο σημαντικός δανεισμός στην Ελλάδα που απειλείτο με χρεοκοπία. Αυτό εμπόδισε την προσέλκυση επενδυτών το 2011-2012.  Υπήρξε ευκαιρία μεταφοράς της έδρας της Τράπεζας στην Ελλάδα που θα σήμαινε ότι τα κεφάλαια και η ευθύνη για τους καταθέτες θα ήταν θέμα του Ελληνικού Μνημονίου, αλλά και πάλι επικράτησε η εθνικιστική προσέγγιση στην αντίδραση του πολιτικού μας κόσμου. 

Δεν καταφέραμε να πείσουμε την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι οι δύο κυπριακές τράπεζες, που έχασαν €4 δισ. στο κούρεμα των ελληνικών ομολόγων και είχαν μέχρι 50% των εργασιών τους στην Ελλάδα, θα έπρεπε να κεφαλαιοποιηθούν από το Ελληνικό Μνημόνιο, όπως οι ελληνικές τράπεζες. Να αναφέρω όμως και πάλι ότι με τη συμφωνία του πρώτου Eurogroup θα αποφεύγετο το κλείσιμο της Λαϊκής.

Ευρωπαϊκό χέρι πίσω από το ρωσικό όχι

Ερ.: Κάναμε τους Δον Κιχώτες ψάχνοντας χρηματοδότη στη Ρωσία;

Απ.: Κατά το Σαββατοκύριακο μετά το πρώτο Eurogroup, η στάση όλων των αρχηγών των πολιτικών κομμάτων οδηγούσε στο σίγουρο συμπέρασμα ότι η Βουλή θα καταψήφιζε τη συμφωνία για οριζόντιο κούρεμα. Γνωρίζοντας τι μας περίμενε την επόμενη Παρασκευή στις Βρυξέλλες θελήσαμε να κάνουμε μια τελευταία προσπάθεια εξεύρεσης βοήθειας από τη Ρωσία έστω και με περιορισμένες πιθανότητες επιτυχίας. Πήγαμε να προσπαθήσουμε να πείσουμε τις ρωσικές Αρχές ότι μπορούσαν να υπάρξουν σημαντικά οφέλη, περιλαμβανομένου και του τομέα των υδρογονανθράκων και πιθανής επένδυσης στη Λαϊκή Τράπεζα που τώρα δεν είχε πλέον το πρόβλημα της Ελλάδας. Παρόλες τις προσπάθειες μας σε πολλαπλές συναντήσεις με τεχνοκράτες και αξιωματούχους, δεν τα καταφέραμε. Αν δεν προσπαθούσαμε όμως θα υπήρχε πάντα η αμφιβολία ότι χάθηκε μια ευκαιρία. Έστω και αν ήταν λίγες οι πιθανότητες αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε. Ήταν προφανές ότι υπήρξαν παρεμβάσεις από δυνατά Ευρωπαϊκά Κέντρα που έπεισαν τη Ρωσία να μην ανακατευτεί σε «’Ευρωπαϊκή οικογενειακή υπόθεση».

Παλληκαρισμοί και ψευδαισθήσεις

Ερ.: Ποιες ήταν οι ευθύνες της Κυβέρνησης που δεν εφάρμοσε το οριζόντιο κούρεμα;

Απ.: Φέρουμε όλοι μεγάλη ευθύνη για το ότι δεν καταφέραμε να πείσουμε τους αρχηγούς κομμάτων, την Επιτροπή Οικονομικών και τη Βουλή των Αντιπροσώπων να στηρίξουν την απόφαση του πρώτου Eurogroup.

Για μένα προσωπικά ήταν μια μεγάλη απογοήτευση. Οι αρχηγοί των κομμάτων ήταν εξ αρχής απόλυτα αρνητικοί. Κατά το Σαββατοκύριακο έγιναν πολύωρες προσπάθειες να πεισθεί η Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής για αποδοχή της επώδυνης αλλά υπό τις περιστάσεις μοναδικής διεξόδου.

Εξηγήσαμε ότι απόρριψη θα οδηγούσε σε χειρότερη απόφαση από το επόμενο Eurogroup με κλείσιμο τραπεζών, χωρίς όπως αποτέλεσμα. Ήταν γενική και έντονη η ψευδαίσθηση ότι με την καταψήφιση του νομοσχεδίου θα προκαλούνταν κλυδωνισμοί στις ευρωπαϊκές αγορές και θα αναγκαζόταν το Eurogroup να υποχωρήσει και να αναθεωρήσει τη στάση του. Οι λίγοι βουλευτές που έβλεπαν ότι με την καταψήφιση θα διευκολύναμε τις χώρες όπως τη Γερμανία, που για εσωτερικούς λόγους δεν θα ήθελαν το ορθόδοξο bailout, και θα αναγκαζόμαστε να αποδεχθούμε εκείνα τα οποία με πολλές προσπάθειες καταφέραμε να αποφύγουμε, δυστυχώς δεν μπόρεσαν να πείσουν τους υπόλοιπους βουλευτές.

Ερ.: Εάν υπήρχε στην παρούσα στιγμή η εισήγηση για κούρεμα, θα πράττατε με τον ίδιο τρόπο;

Απ.: Το μέγεθος του τραπεζικού μας συστήματος έχει μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με το 2013 και έχει σήμερα μια πολύ περισσότερο φυσιολογική σχέση με το εθνικό μας εισόδημα. Από πλευράς κεφαλαιακής επάρκειας και δανειακής συμπεριφοράς οι τράπεζες είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας η εποπτεία από την Κεντρική Τράπεζα Κύπρου έχει βελτιωθεί σημαντικά. Δεν τίθεται λοιπόν θέμα να ξαναζήσουμε τις περιπέτειες του 2013.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι έγινε σημαντική πρόοδος στην μείωση των Μη Εξυπηρετουμένων Δανείων, κυρίως μέσω πώλησης μεγάλων πακέτων σε μη τραπεζικούς οργανισμούς. Χρειάζονται όμως επιπρόσθετα βήματα για τη βελτίωση των εσωτερικών δεξιοτήτων για τη διαχείριση προβληματικών δανείων, για την ολοκλήρωση της εξυγίανσης της εταιρικής τους διακυβέρνησης, για την υιοθέτηση της σύγχρονης τεχνολογίας και αύξηση της παραγωγικότητας μέσω ενός συστήματος αξιολόγησης προσωπικού και επιβράβευσης αποτελεσματικής εργασίας.

Ουτοπία οι αποζημιώσεις

Ερ.: Θεωρείτε ότι οι καταθέτες των οποίων οι καταθέσεις κουρευτήκαν θα αποζημιωθούν κάποια στιγμή από το Κράτος; Πέρασαν 8 χρόνια….

Απ.: Κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης ζητήθηκαν σε πολλές χώρες σημαντικές θυσίες, κυρίως από φορολογούμενους, εργαζόμενους στο δημόσιο και από λήπτες κοινωνικών παροχών. Πολλοί εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα υπέστησαν σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη μεγαλύτερες ζημιές. Στην Κύπρο είχαμε τη μοναδική περίπτωση κουρέματος τραπεζικών καταθέσεων.

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι η προοπτική για αποζημιώσεις δεν είναι καλή. Από νομικής πλευράς δικαστήρια σε όλες τις χώρες και σε όλα τα επίπεδα σπάνια δεν έχουν αναγνωρίσει το δίκαιο της ανάγκης. Από δημοσιονομικής πλευράς οι ζημιές για τους πολίτες φτάνουν σε διψήφια δισεκατομμύρια ευρώ που καθιστούν απομακρυσμένη την πιθανότητα να υπάρξουν αποζημιώσεις. Ενδεχόμενα σε βάθος χρόνου, όταν βελτιωθούν σημαντικά τα δημόσια οικονομικά να καταστεί εφικτό να υπάρξει βοήθεια με αυστηρά κοινωνικά κριτήρια.

Το πάθημα δεν έγινε μάθημα

Ερ.: Ποιο είναι το πιο σημαντικό από τα γεγονότα του 2013 που έμεινε κρυφό;

Απ.: Κάτι που φαίνεται ότι έμεινε κρυφό από τα μαθήματα που έπρεπε να αντλήσουμε από την κρίση του 2013 είναι το κόστος της καθυστέρησης στην λήψη συλλογικών αποφάσεων πριν ακόμα οι επιλογές μας περιοριστούν στο ελάχιστο. 

Χάσαμε την ευκαιρία να εφαρμόσουμε σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις όπως στην απονομή δικαιοσύνης, τη δημόσια υπηρεσία και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Με φρέσκα ακόμα στη μνήμη μας τη φούσκα των ακινήτων και τη συμβολή της στη κρίση, ακολουθήσαμε την εύκολη λύση για ανάκαμψη της οικονομίας μέσω της υπέρμετρης έμφασης στον κατασκευαστικό τομέα με τα διαβατήρια.

Αγνοήσαμε επανειλημμένες προειδοποιήσεις. Με αυτό τον τρόπο δεν αξιοποιήσαμε τις προοπτικές για διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης, αύξησης της παραγωγικότητας και δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας.