Εθνική συναίνεση και ο ρόλος του ριζοσπαστικού κέντρου

 Το κοινωνικό αίτημα για ανεξάρτητο πρόεδρο της Δημοκρατίας και οι προσπάθειες των πολιτικών δυνάμεων για συμμαχίες αποκαλύπτουν μια αγωνιώδη προσπάθεια να βρεθούν λύσεις.  Για να λύσουμε όμως σύγχρονα προβλήματα χρειαζόμαστε σύγχρονες μεθόδους.   Πού βρίσκουμε λοιπόν τις οριακές καταστάσεις; Εκεί θα εντοπίσουμε τα αίτια των προβλημάτων για να καταλήξουμε σε «εθνική συναίνεση» για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

1.  Οι παραδοσιακές ιδεολογίες στο φάσμα αριστερά-δεξιά-κέντρο δεν δίνουν λύσεις.  Γι’ αυτό μόνο 8% των πολιτών εμπιστεύεται τα κόμματα.  Οι πολιτικοί που αναζητούν εξήγηση της αποχής θα την βρουν στο προϊόν που προσφέρουν, δηλαδή στην ιδεολογία που κατευθύνει τις επιλογές τους.  Το τέλος των ιδεολογικών δογματισμών διεθνώς σε συνδυασμό με τις κλειστές δομές του πολιτικού συστήματος, αφήνει τις πολιτικές δυνάμεις μετέωρες.  Η Αριστερά στέκεται αμήχανη μπροστά στις διεθνείς ανατροπές της κοσμοθεωρίας της, η Δεξιά αγωνίζεται να αποβάλει εθνικιστικές εξάρσεις και οι δύο επιδιώκουν τη συσπείρωση οπαδών αντί να αποτολμήσουν ιδεολογικά ανοίγματα.  Το Κέντρο μετατρέπει τον ευγενή συνθετικό του ρόλο σε ρυθμιστή του διαμερισμού της εξουσίας.  Αλλά, χωρίς σύγχρονες ιδεολογικές προτάσεις το πολιτικό σύστημα δεν πείθει.
2.  Η οικονομία έχασε την ανταγωνιστικότητά της.  Για να την ανακτήσει πρέπει να ικανοποιεί τις επιτόπιες ανάγκες και να προσφέρει υψηλή προστιθέμενη αξία στις διεθνείς αγορές.  Θα βελτιώσουμε τότε το εμπορικό ισοζύγιο επιτυγχάνοντας μείωση χρέους – δημόσιου και ιδιωτικού — και δημιουργώντας θέσεις εργασίας.  Πέραν από την οικονομία, σε οριακή κατάσταση βρίσκεται το φυσικό περιβάλλον. Οι οικολογικές μας επιδώσεις είναι ανησυχητικές: Χρειαζόμαστε ετησίως 6,5 φορές τους πόρους του νησιού μας για την κάλυψη αναγκών σε τροφή, ενέργεια, νερό και πρώτες ύλες συνυπολογίζοντας τις εκπομπές ρύπων και την έκταση που χρειάζεται για την απόθεση των απορριμμάτων.  Ως αποτέλεσμα έχουμε μια από τις χειρότερες αναλογίες διεθνώς και ο περιβαλλοντικός μεταβολισμός είναι 2-3 φορές χειρότερος από το διεθνή μέσο όρο.  Το περιβάλλον είναι όπως ο τραπεζικός λογαριασμός.  Αν οι αναλήψεις υπερβαίνουν τις καταθέσεις επέρχεται πτώχευση.  Υπολογισμοί της Διεθνούς Τράπεζας μας λένε οτι από το 2008 περάσαμε στο κόκκινο και χωρίς αλλαγή πορείαςοδηγούμαστε σε οικολογική κρίση. 
3.  Ο δημόσιος και ημιδημόσιος τομέας παραμένουν δομημένοι για την οικονομία του ‘60 και διοικούνται με γραφειοκρατικές πρακτικές οι οποίες ήταν καθόλα χρήσιμες στην εποχή τους μα καθόλου αποτελεσματικές για ένα σύγχρονο κράτος.  Στο δυναμικό περιβάλλον του 21^ου αιώνα χρειαζόμαστε αυτόνομους πολίτες και ανεξάρτητους θεσμούς που να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να ανταποκρίνονται στους κινδύνους.  Χρειαζόμαστε εμπειρογνωμοσύνη και όχι τυφλή πίστη σε αναχρονιστικές διαδικασίες. 

 Όμως λύσεις υπάρχουν. 

1.  Καλύτερο κράτος.  Χρειαζόμαστε βελτίωση του διοικητικού συστήματος με αποκέντρωση, επανασχεδιασμό αποτελεσματικών διαδικασιών και υπευθυνότητα των δημόσιων λειτουργών.  Αυτό προϋποθέτει υιοθέτησή σύγχρονων αρχών διοίκησης στο δημόσιο τομέα προσαρμόζοντας για τη χώρα μας διεθνή πρότυπα, όπως αυτά του ΟΟΣΑ.  Με πολιτική βούληση και επαγγελματισμό ο εκσυγχρονισμός του κράτους είναι δυνατός.  Η δημόσια υπηρεσία είναι ένας οργανισμός 70,000 υπαλλήλων και οι ημιδημόσιοι οργανισμοί έχουν σχετικά απλή αποστολή.  Πολύ μεγαλύτεροι οργανισμοί έχουν προσαρμοστεί επιτυχώς στο σύγχρονο δυναμικό περιβάλλον και πολλά κράτη κατάφεραν να ανασχεδιάσουν το δημόσιο τομέα τους.  Αν νομίζουμε ότι το ΡΙΚ ή η ΑΗΚ είναι πολύπλοκοι οργανισμοί, αναλογιστείτε τι σημαίνει να διοικείς οργανισμούς όπως την Delek ή τη Noble.  Με τέτοιους οργανισμούς έχουμε να συνεργαστούμε και ανάλογες πρέπει να είναι οι ικανότητες μας! Χρειαζόμαστε καλύτερο κράτος και αυτό υπερβαίνει τους ιδεολογικούς διαχωρισμούς αριστεράς-δεξιάς-κέντρου.
2.  Δίκαιη και αειφόρο οικονομική οργάνωση.  Να εστιαστούμε στην ποιότητα ζωής των πολιτών: Υγεία, διαχείριση περιβάλλοντος και οικοσυστημάτων, επιχειρηματικότητα, οικονομία της γνώσης.  Από εδώ θα προέλθουν οι θέσεις εργασίας, όχι από το εμπορικό κέντρο του Κατάρ όπου θα δουλεύουν τα παιδιά μας ως πωλητές με τον ελάχιστο μισθό πουλώντας εισαγόμενα προϊόντα, επιβαρύνοντας το εμπορικό ισοζύγιο και τα κέρδη να πηγαίνουν στους ξένους επενδυτές.  (Αυτό συνέβη στην Ιρλανδία).  Θέματα περιβάλλοντος μπαίνουν στο επίκεντρο των σχεδιασμών οικονομικής πολιτικής.  Βεβαίως δεν είναι από αγάπη προς τις χελώνες καρέτα-καρέτα που οφείλουμε να καταστήσουμε την προστασία του περιβάλλοντος μοχλό για οικονομική πρόοδο, αλλά από πεφωτισμένη ιδιοτέλεια.  Πολλές χώρες έχουν πετύχει αποσύζευξη των «περιβαλλοντικών αρνητικών» από τα «οικονομικά θετικά» και οι διεθνείς εμπειρίες από τον ΟΗΕ και τον ΟΟΣΑ μας αφορούν.  Για να συνδέσουμε θέματα περιβάλλοντος με την οικονομική ανάπτυξη χρειαζόμαστε εθνική Συνθήκη για το Περιβάλλον πέραν των διαχωρισμών αριστεράς-δεξιάς-κέντρου.
3.  Εξορθολογισμό της πολιτικής.  Χρειαζόμαστε ενδυνάμωση των πολιτών και ανανέωση του πολιτικού λόγου, λογοδοσία και διαφάνεια, δημιουργία σύγχρονων θεσμών για διεθνή και ευρωπαϊκή πολιτική, την ενέργεια και την οικονομία, την εθνική ασφάλεια.  Η σοφία μιας κοινωνίας προκύπτει από δομημένους θεσμούς που αυξάνουν την εμπειρογνωμοσύνη και μας επιτρέπουν να σχεδιάζουμε στρατηγικές πρωτοβουλίες.  Ο εξορθολογισμός της πολιτικής υπερβαίνει τους διαχωρισμούς αριστεράς-δεξιάς-κέντρου. 

Ο σχεδιασμός ενός καλύτερου κράτους και ο εξορθολογισμός της πολιτικής διαδικασίας βελτιώνουν την ικανότητα να διαχειριστούμε το φυσικό αέριο και το κυπριακό πρόβλημα.  Η διαχείριση του εθνικού πλούτου και του εθνικού προβλήματος επίσης (πρέπει να) είναι υπεράνω ιδεολογικών διαχωρισμών.  Οι προκλήσεις είναι μεγάλες και δεν αφήνουν περιθώρια για ιδεολογική εκμετάλλευση.  Αυτό που χρειαζόμαστε είναι σύνθεση των ιδεολογικών διαφορών αλλά και ριζοσπαστική φυγή από αναχρονιστικές πρακτικές.  Η σύνθεση και η εθνική συναίνεση οδηγούν στο κέντρο.  Όχι όμως σε ένα στατικό κέντρο συμβιβασμών αλλά σε ένα δυναμικό κέντρο που ενοποιεί τις κοινωνικές ομάδες στην επιδίωξη φιλόδοξων στόχων, ενάντια σε αναχρονιστικές νοοτροπίες και αναποτελεσματικά κατεστημένα.  Αυτός είναι ο ρόλος του ριζοσπαστικού κέντρου και μπορεί να το προσφέρουν όλες οι πολιτικές δυνάμεις αν αποτολμήσουν ιδεολογικά ανοίγματα.  Όποιοι το καταφέρουν θα ανταποκριθούν στις βαθύτερες ανάγκες της κοινωνίας οδηγώντας τη χώρα σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων με προοπτική.  [Από το βιβλίο Δημιουργική Κύπρος.  Πολιτική μεταρρύθμιση για την Κύπρο του 21ου αιώνα, αναρτημένο ως βιβλίο και προσεχώς από εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα]. Ο Σταύρος Α. Ζένιος είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και πρόεδρος των πρυτάνεων των Πανεπιστημίων των Ευρωπαϊκών Πρωτευουσών.