Μια οικονομική ανάγνωση του Αλέξη Τσίπρα

Όλοι βεβαίως αναγνωρίζουμε τις διαχρονικές ευθύνες της ελληνικής πολιτείας για την κατάσταση.  Ωστόσο πολλοί αναλυτές – περιλαμβανομένου του ΔΝΤ – αναγνώρισαν ότι η υπέρμετρη λιτότητα δεν έλυσε το πρόβλημα ούτε διευκολύνει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. "Πολύ λίγα έγιναν και πολύ καθυστερημένα” για να βοηθηθεί η Ελλάδα, ομολογεί το ΔΝΤ.  (Όχι ότι έκανε πολλά η Ελλάδα για να βοηθήσει τον εαυτό της).

Τι προτείνει ο έλληνας πρωθυπουργός; Πρώτον, αναδιάρθρωση δημόσιου χρέους.  Αυτή η εισήγηση επιδέχεται πολλών ερμηνειών αλλά κατά βάση είναι ορθή.  Έχει τύχει ευνοϊκών σχόλιων διεθνώς από διακεκριμένους οικονομολόγους όπως τον Joseph Stieglitz και δεξαμενές σκέψεις και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού (Bruegel, Peterson Institute). Στην πιο ευνοϊκή μορφή διαγράφεται ένα μέρος του χρέους.  Σε πιο ήπια μορφή συνδέονται οι πληρωμές χρέους με τον ρυθμό ανάπτυξης χώρας (GDP-linked bonds).

 Γιατί είναι αυτή η πρόταση κατά βάση ορθή; Διότι η αναδιάρθρωση μη-βιώσιμου χρέους μπορεί να αποβεί επωφελής τόσο για τους δανειστές όσο και τους οφειλέτες.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναδιάρθρωση χρέους του Μεξικού το 1988 με τα Brady Bonds. Μελέτη των Arslanalp and Blair στο Journal of Finance βρήκε ότι τόσο χρεώστες που υπέγραψαν το σχέδιο Brady όσο και δανειστές τους επωφελήθηκαν σημαντικά: Άνοδος χρηματαγορών κατά $42 δισ. για τους χρεώστες, και άνοδος της αξίας των μετοχών των δανειστών κατά $18 δισ. Μέχρι το 1999 είχαν εφαρμοστεί σχέδια Brady σε 17 χώρες. Σημειώστε ότι το σχέδιο δεν προήλθε από τη ριζοσπαστική αριστερά του Μεξικού αλλά από τον υπουργό οικονομικών των ΗΠΑ Nicholas Brady.  Αυτή δεν ήταν παρθενική διαγραφή χρεών, αφού μεταξύ 1932–2010 υπήρξαν 45 αναδιαρθρώσεις δημόσιου χρέους.  Οι 30 αφορούσαν την περίοδο 1979—2010 με διαγραφή χρεών μέχρι 55.6% του ΑΕΠ.  Ο μέσος όρος ήταν 19% ΑΕΠ για αναπτυγμένες οικονομίες και 16% για αναπτυσσόμενες.  (Το σχέδιο Brady είχε προβλήματα, αλλά σήμερα μπορούμε να σχεδιάσουμε πολύ καλύτερα αναδιάρθρωση χρεών.)

 Το κύριο επιχείρημα του οικονομικού επιτελείου του πρωθυπουργού είναι ότι αν σταματήσει η παθολογική εμμονή με τη λιτότητα και δοθεί στην Ελλάδα δημοσιονομικό περιθώριο για να επενδύσει στην ανάπτυξη τότε διευκολύνεται η αποπληρωμή χρέους.

 Ως εδώ καλά.  Η πρόταση της «ριζοσπαστικής αριστεράς» δεν είναι ούτε τόσο ριζοσπαστική ούτε τόσο αριστερά.  Δεν έχω αλλεργία με την αριστερά και η κρίση απαιτεί ριζοσπαστικές πολιτικές.  Ωστόσο προτιμώ πρακτικές προτάσεις που να λύνουν το πρόβλημα, αντί προτάσεις ντυμένες με ξεπερασμένα ιδεολογικά περιβλήματα.

 Η δεύτερη πρόταση του πρωθυπουργού είναι όπως αντιστρέψει τις μέχρι στιγμής μεταρρυθμίσεις.  Ήδη ανακοινώθηκε επαναπρόσληψη 450 καθαριστριών στο δημόσιο, με μεγαλύτερο κόστος από τις υπηρεσίες καθαρισμού του ιδιωτικού τομέα.  Δυστυχώς, δεν χαράσσεις αναπτυξιακή πορεία με στρατιές καθαριστών, ούτε, όπως φημολογείται, με την επιστροφή του αιώνιου συνδικαλιστή φοιτητή στα πανεπιστήμια.  Αυτές δεν είναι ριζοσπαστικές προτάσεις.  Είναι αναχρονιστικές ιδεοληψίες συνδικαλισμού και κρατισμού, και με τις ιδεοληψίες έχω αλλεργία όπως πρέπει να έχουν όλοι οι ελεύθερα σκεπτόμενοι πολίτες.  Με ιδεοληψίες μπορεί να κερδίσεις εκλογές αλλά δεν λύνεις προβλήματα.

 Η λιτότητα, που απέτυχε, δεν είναι το ίδιο με τις μεταρρυθμίσεις, που αποδίδουν.  Οι μεταρρυθμίσεις είναι «λιτός βίος», για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του υπουργού οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη.  Η υπέρμετρη λιτότητα είναι αυτοτροφοδοτούμενη κρίση, για να παραπέμψω στον Irving Fisher από το 1933.

 Το πρόβλημα της Κύπρου είναι πολύ διαφορετικό από αυτό της Ελλάδας.  Η ελληνική κρίση είναι κρίση δημόσιων οικονομικών.  Η δική μας ήταν δίδυμο τραπεζικής κρίσης και δημόσιων οικονομικών.  Τα ελληνικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις μπήκαν στην κρίση με χρέος 128% ΑΕΠ ενώ εμείς με 288%.  (Ο μέσος όρος στις αναπτυγμένες οικονομίες είναι 158%). Αν μην επιζητούμε λοιπόν μια θεραπεία που δεν είναι για εμάς.  Για GDP-linked bonds, ομόλογα συνδεδεμένα με το ΑΕΠ, ορθογράφησα τον καιρό του Eurogroup τον Μάρτιο 2013.   Ωστόσο ελπίζω να μην κατρακυλήσουμε όσο χαμηλά η Ελλάδα — 25% αθροιστική ύφεση, 25% ανεργία — για να δικαιολογούμε και εμείς ελάφρυνση χρέους.

Ας σταθούμε λοιπόν δίπλα στον έλληνα πρωθυπουργό στις προσπάθειες για αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους.  Αλλά και να συστοιχηθούμε με τους υπόλοιπους ευρωπαίους που ζητούν συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.  Και να παραμείνουμε σταθεροί στη δική μας μεταρρυθμιστική πορεία διόρθωσης αδυναμιών.  Βοηθάμε τότε τους εαυτούς μας αλλά και αποδεικνύουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι δυνατές χωρίς την απειλή πτώχευσης.  Αυτή θα είναι η μεγαλύτερη βοήθεια που μπορούμε να προσφέρουμε στην Ελλάδα.

Αναρτήθηκε στο zenios.wrodpress.com

* Καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Πρόεδρος των Πρυτάνεων των Πανεπιστημίων των Ευρωπαϊκών πρωτευουσών.