Α. Θεοφάνους: Να ανεβάσουν ταχύτητα οι μεταρρυθμίσεις

Οι μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στην εκπαίδευση και στο δημόσιο τομέα θα πρέπει να προχωρήσουν με γοργούς ρυθμούς, επισημαίνει ο Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Ανδρέας Θεοφάνους.

Σε συνέντευξή του στη StockWatch τονίζει ότι είναι σημαντικό επίσης όπως η Κύπρος συμβαδίζει με τις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές.

Επιπρόσθετα, εκτιμά, είναι σημαντικό να αναβαθμισθεί ο ρόλος του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα. 

Παράλληλα, αναφέρει, επιβάλλεται η ενίσχυση της αποδοτικότητας της δημόσιας διοίκησης καθώς και ο παραμερισμός της αχρείαστης γραφειοκρατίας σε όλα τα επίπεδα. 

Εξίσου σημαντική είναι η επικέντρωση στους μοχλούς οικονομικής μεγέθυνσης και η περαιτέρω αναβάθμισή τους. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της έρευνας. 

Καθοριστικής σημασίας, προσθέτει, είναι η βελτίωση των εργασιακών συνθηκών με την παράλληλη ενίσχυση του εργασιακού ήθους καθώς και η προώθηση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου.

Στη συνέντευξη, ο κ. Θεοφάνους αναφέρει επίσης πώς η ρωσο-ουκρανική κρίση επηρεάζει την Κύπρο, ποιοι τομείς θα κτυπηθούν περισσότερο ενώ καλεί την κυβέρνηση να προχωρήσει σε νέα μέτρα για άμβλυνση του κόστους που προκύπτει για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Η συνέντευξη

Ερ.: Πώς επηρεάζει την Κύπρο η ρωσο-ουκρανική κρίση; Αναμένονται ήπιες οι επιδράσεις;

Απ.: Η κρίση επηρεάζει την Κύπρο ποικιλοτρόπως. Υπάρχει ο άμεσος αντίκτυπος, όπως η μείωση του τουριστικού ρεύματος προς τη χώρα μας και η άνοδος των τιμών σε πολλά προϊόντα και υπηρεσίες. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα υπάρξουν και άλλες δυναμικές οι οποίες ενδεχομένως να έχουν τις δικές τους επιπρόσθετες αρνητικές επιπτώσεις. Είναι επίσης σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ευρύτερη αντιπαράθεση Ρωσίας και Δύσης επηρεάζει εκτός από τις άμεσα εμπλεκόμενες χώρες και την ίδια την ΕΕ.  Η διαιώνιση της κρίσης και των κυρώσεων θα έχει αρνητικές σοβαρές επιπτώσεις σε όλα τα άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενα μέρη.  Προφανώς θα επηρεασθεί και η Κύπρος.  Όσο περισσότερο διαρκεί η κρίση και οι κυρώσεις παραμένουν σε ισχύ τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι αρνητικές επιπτώσεις.

Ερ.: Πώς θα επηρεασθεί η Ρωσία και η ΕΕ;

Απ.: Τυχόν διαιώνιση των κυρώσεων ως αποτέλεσμα της κρίσης θα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για τη Ρωσία και το διεθνές περιβάλλον.  Συγκεκριμένα, η απομόνωση και η φτωχοποίηση της Ρωσίας πιθανώς να έχουν περαιτέρω αποσταθεροποιητικά αποτελέσματα.  Ελπίζω η κρίση να τερματισθεί και να μην υπάρξουν οι αρνητικές αυτές συνέπειες. 

Όσον αφορά την ΕΕ είναι αυτονόητο ότι οι κυρώσεις θα αυξήσουν τις ήδη υφιστάμενες πληθωριστικές πιέσεις ενώ παράλληλα θα επηρεασθεί αρνητικά και η οικονομική δραστηριότητα.  Η διαιώνιση και εμβάθυνση της κρίσης συνεπάγεται λιγότερη ευημερία και λιγότερη ασφάλεια για την ΕΕ. Γι’ αυτό είναι προς όφελος της Ένωσης να εργασθεί σκληρά για τον τερματισμό του πολέμου και της κρίσης. Ήδη στην ΕΕ υπάρχει προβληματισμός για τις εξελίξεις σε σχέση με τα ενεργειακά και τα άλλα ζητήματα. Και αναπόφευκτα προκύπτουν διαφορετικές προσεγγίσεις.

Ερ.: Ποιοι τομείς στην Κύπρο εκτιμάται ότι θα δεχθούν το μεγαλύτερο πλήγμα;

Απ.: Ο τουρισμός ασφαλώς θα επηρεασθεί σε μεγάλο βαθμό καθώς η Ρωσική αγορά είναι η δεύτερη πιο σημαντική μετά από αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου.  Πέραν τούτου, ο τουρισμός θα επηρεασθεί αρνητικά από το γεγονός ότι μια αναιμική οικονομική μεγέθυνση στην Ευρώπη ως αποτέλεσμα του πολέμου και της κρίσης θα μειώσει περαιτέρω το τουριστικό ρεύμα προς την Κύπρο.  Επιπρόσθετα, θα επηρεασθούν αρνητικά και άλλες υπηρεσίες του τριτογενούς τομέα στην Κύπρο: Για παράδειγμα, οι χρηματοπιστωτικές, νομικές, λογιστικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες.  Με αυτά τα δεδομένα αναπόφευκτα θα επηρεασθεί ολόκληρη η οικονομία αλυσιδωτά.

Ερ.: Τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για άμβλυνση του προβλήματος του αυξημένου ενεργειακού κόστους είναι επαρκή; Τι άλλο πρέπει να γίνει;

Απ.: Τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για άμβλυνση του αυξημένου ενεργειακού κόστους κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση αλλά δεν αρκούν.  Ούτως ή άλλως, ακόμα και πριν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία το κόστος αρκετών προϊόντων και υπηρεσιών όπως του ηλεκτρισμού ήταν ψηλό.  Θεωρώ σημαντική την επέκταση της περιόδου με χαμηλότερο ΦΠΑ.  Πέραν τούτου, θα είναι ουσιαστικό καθώς και απαραίτητο βήμα η μείωση του λειτουργικού κόστους της ΑΗΚ και της παραγωγής ρεύματος.  Επίσης η κυβέρνηση θα πρέπει να δει το ζήτημα των στοχευμένων μειώσεων του ΦΠΑ, έστω και προσωρινά, σε αρκετά προϊόντα και υπηρεσίες.

Πάνω απ’ όλα θέλω να ελπίζω ότι θα τερματισθεί η κρίση και θα διαφοροποιηθούν τα δεδομένα. Ούτως ή άλλως, είναι αναγκαίο όπως προβούμε σε σχεδιασμούς που να καθορίζουν τη δέουσα κρατική ανταπόκριση σε οτιδήποτε προκύψει εντός του προβλεπτού ορίου. Πέραν τούτου, μπορεί η Κύπρος να είναι μικρή χώρα αλλά είναι δυνατό να τονίσει ότι ο τερματισμός του πολέμου και η στοιχειώδης συνεννόηση Ρωσίας και Δύσης θα συμβάλει στην ασφάλεια, σταθερότητα, συνεργασία και την ευημερία όλων των λαών.

Ερ.: Σας ανησυχεί η εκτόξευση του πληθωρισμού; Πώς αναμένεται να επηρεαστούν τα νοικοκυριά;

Απ.: Ο πληθωρισμός επανήλθε στη ζωή μας πριν λίγους μήνες ως αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων – μεταξύ των οποίων, οι στρεβλώσεις στην παραγωγή και στις μεταφορές λόγω της πανδημίας.  Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας ενίσχυσαν σημαντικά τις πληθωριστικές πιέσεις.  Τυχόν διαιώνιση της κρίσης και των κυρώσεων θα οδηγήσει στην επιδείνωση αυτών των δεδομένων.  Ως εκ τούτου θα επέλθει περαιτέρω μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών και του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.  Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι η κρίση αυτή προκύπτει σε μια περίοδο που η οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.  Εν ολίγοις επιβαρύνεται περισσότερο.

Ερ.: Η αύξηση του πληθωρισμού και τα σταθερά εισοδήματα, εκτιμάται να οδηγήσουν στη δημιουργία προβλημάτων αποπληρωμής εκ μέρους των νοικοκυριών βασικών τους εξόδων;

Απ.: Εξ ορισμού η μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών αποτελεί σοβαρό κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα.  Ακόμα και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία σχεδόν 30% του πληθυσμού της ελεύθερης Κύπρου ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας.  Είναι προφανές ότι με τον πόλεμο και τις κυρώσεις τα προβλήματα θα οξυνθούν.

Δράττομαι της ευκαιρίας αυτής να σημειώσω ότι ένα μεγάλο μέρος των συνταξιούχων καθώς και η νεότερη γενιά βιώνουν μεγάλες δυσκολίες.  Θα πρέπει να τα δούμε όλα αυτά με τη δέουσα προσοχή.  Υπογραμμίζω επίσης ότι για να μπορέσει η Κύπρος να ανταποκριθεί στις ποικιλόμορφες προκλήσεις θα πρέπει να γυρίσει σελίδα και να προχωρήσει με ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα.

Ερ.: Πώς αναμένεται να διαμορφωθούν τα ΜΕΔ μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας;

Απ.: Σε μια κατάσταση στασιμοπληθωρισμού η δυνατότητα αποπληρωμής των δόσεων για υφιστάμενα δάνεια μειώνεται.  Και αυτό αφορά όχι μόνο τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα αλλά και τη μεσαία τάξη.  Σημειώνω ότι σε λίγα χρόνια η Κύπρος βίωσε δύο μεγάλες κρίσεις: Αυτή της κατάρρευσης το 2013 και το σκληρό μνημόνιο καθώς και την πανδημία.  Και ενώ η χώρα μας επούλωνε τις πληγές της από αυτές τις δύο κρίσεις προέκυψε ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης Ρωσίας και Δύσης.  Προφανώς, ελλοχεύει ο κίνδυνος επιδείνωσης της κατάστασης με τα ΜΕΔ.

Ερ.: Εκτιμάτε ότι η οικονομία θα επιστρέψει ενδεχομένως σε ύφεση το 2022;

Απ.: Ακόμα και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία η οικονομία αντιμετώπιζε πληθωριστικές πιέσεις.  Με τη νέα κρίση όπως εξελίχθηκε προκύπτει ο άμεσος κίνδυνος του στασιμοπληθωρισμού.  Στην περίπτωση που διαιωνισθεί η κρίση και οι σκληρές κυρώσεις εις βάρος της Ρωσίας συνεχισθούν, θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα: Ψηλός πληθωρισμός και στην καλύτερη περίπτωση αναιμική οικονομική μεγέθυνση.

Ερ.: Ποιες οι βασικότερες προκλήσεις για την οικονομία το 2022;

Απ.: Ανεξάρτητα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την κρίση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, η Κύπρος θα πρέπει να προχωρήσει με μια ουσιαστική αναδιάρθρωση της οικονομίας.  Ας μην λησμονούμε ότι εδώ και χρόνια μιλούμε για την ανάγκη ενός νέου οικονομικού υποδείγματος και για ισοζυγισμένη ανάπτυξη.

Οι μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στην εκπαίδευση και στο δημόσιο τομέα γενικότερα θα πρέπει να προχωρήσουν με γοργούς ρυθμούς. Είναι σημαντικό επίσης όπως η Κύπρος συμβαδίζει με τις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να αναβαθμισθεί ο ρόλος του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα.  Παράλληλα, επιβάλλεται η ενίσχυση της αποδοτικότητας της δημόσιας διοίκησης καθώς και ο παραμερισμός της αχρείαστης γραφειοκρατίας σε όλα τα επίπεδα.  Εξίσου σημαντική είναι η επικέντρωση στους μοχλούς οικονομικής μεγέθυνσης και η περαιτέρω αναβάθμισή τους. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της έρευνας.  Καθοριστικής σημασίας είναι η βελτίωση των εργασιακών συνθηκών με την παράλληλη ενίσχυση του εργασιακού ήθους καθώς και η προώθηση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Τέλος η κρίση αυτή θα πρέπει να μας ωθήσει σε δράσεις οι οποίες να διασφαλίζουν την προώθηση της κοινωνικής ευημερίας.  Στα πλαίσια αυτά πρέπει να αντιμετωπισθούν η ανισότητα και οι στρεβλώσεις που υφίστανται.

Ερ.: Υπάρχει οτιδήποτε άλλο το οποίο αξίζει να σημειωθεί;

Απ.: Η Κύπρος θα πρέπει να προχωρήσει με την ουσιαστική αναβάθμιση του επιπέδου του πολιτικού συστήματος καθώς και τη ανανέωσή του.  Είναι καθοριστικής σημασίας να διαγνωσθεί ορθά το νέο διεθνές περιβάλλον και να γίνουν οι ανάλογες ενέργειες. Επιπρόσθετα, θα απαιτηθούν στρατηγικός προγραμματισμός, νέες ιδέες, σοβαρότητα και σκληρή δουλειά για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά όλα τα ζητήματα.  Θα πρέπει επίσης να παραμερισθεί ο λαϊκισμός και να επικρατήσει ο ορθολογισμός για την αντιμετώπιση των πολυδιάστατων προκλήσεων.