Μ. Σπανός: Απροσδιόριστο κόστος και όφελος καλωδίου

Στη προμετωπίδα του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης και της κριτικής των πολιτικών βρίσκεται τις τελευταίες βδομάδες το πολυσυζητημένο θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κύπρου με την Κρήτη.

Η κυβέρνηση  αφουγκράστηκε τις έντονες  ανησυχίες που εξ υπαρχής είχε προτάξει το Υπουργείο Οικονομικών σε ότι αφορά το κόστος και όφελος του έργου και τις διάφορες ασάφειες που υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν ως προς τη βιωσιμότητα του και ως προς τους γεωπολιτικούς κινδύνους.

Ο Μάικ Σπανός,  οικονομολόγος, ανήκει στη σχολή εκείνων που αντιμετωπίζουν τη μεγάλη αυτή επένδυση της ηλεκτρικής διασύνδεσης, ως ένα έργο αμφιβόλου, βιωσιμότητας και χρησιμότητας.

Υποστηρίζει ότι η Κύπρος δεν χρειάζεται συνδεσιμότητα, παρά μόνο ενεργειακή αυτάρκεια η οποία μπορεί να επιτευχθεί προβάλλοντας και σχετικές εισηγήσεις.

Η συνέντευξη

-Κύριε Σπανέ, κατά την άποψη σας και με βάση τα δεδομένα που έχουμε ενώπιον μας, ποιο θα μπορούσε να είναι το πιο αποτελεσματικό ενεργειακό μείγμα για την Κύπρο; Όταν το ζητούμενο είναι η παροχή πιο φθηνής ενέργειας;

-Ως γενική προσέγγιση επί του ερωτήματος σας, θεωρώ ότι το ζητούμενο είναι η εύστοχη εκτίμηση των δεδομένων για να μπορέσει κάποιος να καταλήξει στο τι δέον γενέσθαι.

-Στο άρθρο σας της 6ης Σεπτεμβρίου στη StockWatch, εκφράσατε την αντίθεση σας στη συμπερίληψη του ηλεκτρικού καλωδίου στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.

-Πράγματι αυτή είναι η  άποψη μου, όχι διότι θέλω να είμαι μέρος ακόμα μιας αντιπαραθετικής συζήτησης μεταξύ του «Ναι» και του «Όχι», αλλά διότι θεωρώ την ηλεκτρική διασύνδεση ως μη αναγκαίο συστατικό του ενεργειακού μείγματος της χώρας. Είναι ένα έργο υψηλής αβεβαιότητας, που θα σπαταλήσει πολύτιμους πόρους που θα ήταν πολύ  πιο αποδοτικοί εάν διατίθεντο προς άλλες χρήσεις.

-Πως τεκμηριώνεται αυτή σας η θέση, όταν όλοι σχεδόν λένε ότι αποτελεί μονόδρομο η συμμετοχή στο έργο του GSI;

-Το έργο θεωρείται μονόδρομος γι’αυτούς που προτάσσουν την ούτω καλούμενη άρση της ενεργειακής απομόνωσης, τη γεωστρατηγική σημασία και τα περί έργου κοινού ενδιαφέροντος.

Προσωπικά αντιπαρέρχομαι αυτή την επιχειρηματολογία και επικεντρώνομαι στην ουσία του πράγματος.

Είναι η άποψη μου ότι όσα πολιτικά στολίδια και αν κρεμάσουν στο επίμαχο αυτό έργο, δεν μπορεί να δώσει φθηνή ενέργεια τώρα, πάνω στην ανάγκη.

-Πόσο μάλλον μέχρι το 2030;

-Aκριβώς. Μέχρι το 2030 Κύριος οίδε ποια θα είναι η τάξη πραγμάτων, κυρίως από τεχνολογικής απόψεως.

Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Καταρχήν δεν υπάρχει ανεξάρτητη επιστημονική τεχνοοικονομική μελέτη που να συνηγορεί στην εκτέλεση του έργου. Εξ ου και δεν αποτελεί έκπληξη η απουσία πρόθυμων επενδυτών. Ακόμα και αυτή η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αρνήθηκε να το χρηματοδοτήσει.

- Έχει διαρρεύσει όμως ότι επιδεικνύουν ενδιαφέρον επενδυτικά ταμεία από τις ΗΠΑ. Μάλιστα πριν λίγες μέρες ο ΠτΔ αναφέρθηκε και στο ενδιαφέρον που επιδεικνύεται από χώρες του Αραβικού Κόλπου.

- Εύχομαι οι δηλώσεις και οι πληροφορίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας να αποδειχτούν βάσιμες. Διατηρώ όμως σοβαρές επιφυλάξεις.

-Στο πρόσφατο άρθρο σας επί του θέματος αναφερθήκατε και στο απαγορευτικό για την Κύπρο κόστος του έργου. Μπορείτε να γίνεται ακόμη πιο σαφής;

-Έχω την άποψη ότι με βάση στοιχεία που δημοσιοποιούνται, το κόστος του έργου είναι και τεράστιο και απροσδιόριστο. Εξίσου απροσδιόριστο είναι και το όφελος.

-Δηλαδή;

-Eκ των πραγμάτων το έργο είναι βυθισμένο σε ένα σωρό ασάφειες σε ότι αφορά τη διαχείριση του, την τιμολογιακή του πολιτική, τον διαχειριστή, στο ποιος θα παράγει και ποιος θα αγοράζει, για το πόση από τη δυναμικότητα του καλωδίου θα αξιοποιείται και ποια θα είναι η επίπτωση που θα έχει η λειτουργία του στους άλλους τρόπους παραγωγής.

-Και όλα αυτά κ. Σπανέ, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν τη δωδεκάτη;

-Δυστυχώς ναι! Είναι ηλίου φαεινότερο ότι η Κύπρος δεν έχει ανάγκη αυτό το αμφιβόλου, βιωσιμότητας και χρησιμότητας έργο.

-Επομένως τι εισηγείστε;

-Εισηγούμαι ένα στρατηγικό σχεδιασμό ο οποίος είναι πραγματοποιήσιμος, εντός εύλογου χρόνου, που είναι οικονομικά βιώσιμος και μέσα στις οικονομικές μας δυνατότητες, που είναι τεχνικά εφικτός και που να μπορεί να εκτελεσθεί με δικές μας αποφάσεις και σε μεγάλο βαθμό με δικά μας μέσα.

Όπως ανέφερα και στο άρθρο μου στη Stockwatch, στις 6 Σεπτεμβρίου, η Κύπρος δεν χρειάζεται ενεργειακή συνδεσιμότητα. Χρειάζεται ενεργειακή αυτάρκεια.

-Πως μπορεί να επιτευχθεί η ενεργειακή αυτάρκεια;

- Ο στρατηγικός στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας στα 15 σεντ ανά κιλοβατώρα μέσα από αναπροσαρμογές του ενεργειακού μείγματος, τη μείωση φορολογικών και άλλων επιβαρύνσεων και την εισαγωγή ωριαίας χρέωσης η οποία θα ενθαρρύνει τη βέλτιστη κατανομή της κατανάλωσης κατά τη διάρκεια του 24ώρου.

O στόχος θα μπορούσε να επιτευχθεί πριν τη λήξη της θητείας της παρούσας κυβέρνησης, δηλαδή το 2028. Και η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει υπόψη της ότι το  εν λόγω έργο θα είναι ένας από τους βασικούς της δείκτες απόδοσης, στη βάση των οποίων θα κριθεί.

-Ποιοι είναι οι παράγοντες επιτυχίας;

- Οι παράγοντες επιτυχίας (success factors) είναι οι εξής:

      1.    Η ενεργειακή αυτάρκεια,

      2.    Η αποκεντρωμένη αυτάρκεια,

      3.    Η ύπαρξη ελεύθερης και ανταγωνιστικής αγοράς  

      4.    Η επιτάχυνση των εργασιών

-Πως βλέπετε εσείς να αναπτύσσεται η ενεργειακή αυτάρκεια της Κύπρου;

-Μέσα από τον επανακαθορισμό του ενεργειακού μείγματος. Σε αδρές γραμμές η παραγωγή ενέργειας(κυρίως ηλιακής) θα προέρχεται από ΑΠΕ που θα μπορεί να φτάσει στο 60% (σε τρεις διετείς φάσεις 30%-45%-60%).

Το υπόλοιπο θα προέρχεται από παραγωγή με φυσικό αέριο, είτε απευθείας από το οικόπεδο Αφροδίτη, είτε από ελεύθερο εμπόριο από οιονδήποτε ήθελε να εισάγει το αγαθό.

Ένα μικρότερο μέρος θα μπορεί να προέλθει από την παραγωγή ηλεκτρισμού από σκουπίδια, (Waste-to Energy) νοουμένου ότι θα ανακτώνται πρώτα τα ανακυκλώσιμα και τα οργανικά υλικά.

-Μην ξεχνάτε ότι στη χώρα μας, διαχρονικά, η διαχείριση των δημοτικών στερεών αποβλήτων είναι γενικώς προβληματική. Δεν είναι έτσι;

-Έχετε απόλυτα δίκιο. Η εισήγηση μου, εκτός του ότι μετατρέπει τα απορρίμματα σε παραγωγικές πρώτες ύλες διότι από αυτά θα παράγεται ηλεκτρισμός, καθιστά και τη διαδικασία διαχείρισης των Δημοτικών Στερεών Απορριμμάτων εξόχως φιλική με το περιβάλλον.

-Η  χρήση μαζούτ και diesel έχει χώρο στην εξίσωση του ενεργειακού μείγματος;

-Η χρήση τους για παραγωγή ενέργειας θα είναι μέρος του μείγματος μέχρι το 2035 και μετά θα πρέπει να επανεξεταστεί. Το diesel και η βενζίνη θα εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούνται για την κίνηση οχημάτων τα οποία σταδιακά θα αντικαθίστανται από ηλεκτρικά οχήματα και άλλα, κυρίως βαρέου τύπου που θα κινούνται με υδρογόνο.

-Mπορείτε να εξηγήσετε γιατί η αποκεντρωμένη ενεργειακή αυτάρκεια θα είναι επίσης παράγοντας επιτυχίας;

-Θεωρώ ότι η παραγωγή και η αποθήκευση θα πρέπει να αρχίζει από το κάθε υποστατικό. Η αποκέντρωση είναι ουσιώδης. Τα σχέδια της κυβέρνησης θα πρέπει να ενθαρρύνουν την αποθήκευση που είναι ακριβή και όχι την παραγωγή.

Πρέπει επίσης να επέλθει αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου που θα επιτρέπει στο κάθε υποστατικό να παράγει ενέργεια ελαφρώς μεγαλύτερη από τις ανάγκες του και να μπορεί να πωλεί το πλεόνασμα στην ΑΗΚ ή σε οποιονδήποτε άλλο παραγωγό ενέργειας με τον οποίο θα είναι συμβεβλημένος.

Επίσης, ο ηλεκτρισμός θα μπορεί να μεταφέρεται με έξυπνα δίκτυα( smart grids) σε μικρά κοινοτικά σύνολα και όχι μόνον.

Ο καταναλωτής θα γίνει προμηθευτής και τα κόστη θα μετατραπούν σε έσοδα. Αυτό είναι και το καλύτερο κίνητρο, που ταυτόχρονα θα μειώσει και τις κρατικές δαπάνες για την παροχή κινήτρων.

- Μήπως ελλοχεύει και ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα μη εγχώριο και ανεξέλεγκτο μονοπώλιο;

-Εκ των πραγμάτων είναι ξεκάθαρο ότι το καλώδιο θα δημιουργήσει ένα ακόμη μονοπώλιο και μάλιστα ξένο, το οποίο, έχω την εντύπωση ότι θα νοθεύσει παρά να ενισχύσει τον ανταγωνισμό στον τομέα της ενέργειας.  

Θα ήθελα στο σημείο αυτό να σημειώσω επιπρόσθετα ότι ο  σημαντικότερος παράγοντας επιτυχίας είναι η ύπαρξη ελεύθερης και ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η θέσπιση ενός αυστηρού και δίκαιου ρυθμιστικού πλαισίου, το οποίο θα ρυθμίζει τους όρους παραγωγής, αποθήκευσης και εμπορίας.

Είναι σωστό και δίκαιο οι επενδυτές να εξασφαλίζουν το δίκαιο λαβείν τους. Ωστόσο, την ίδια ώρα θα πρέπει να εκλείψει η κερδοσκοπία, ιδίως αυτή που προκύπτει από ετεροβαρείς συμβάσεις που το ίδιο το κράτος εγκρίνει και που επιβαρύνουν τους πολίτες, μέσω των λογαριασμών της ΑΗΚ, με εξωφρενικές ταρίφες για ρύπους και ΑΠΕ καθώς και με διπλούς φόρους (Φόρο κατανάλωσης και πάνω από αυτόν τον ΦΠΑ).

-Και η προνομιακή μεταχείριση των κρατικών οντοτήτων;

-Πάγια θέση μου είναι η εξάλειψη πάσης φύσεως  προνομιακής μεταχείρισης, ασφαλώς και αυτής που εκχωρείται διά νόμου  σε  κρατικές  οντότητες. Τα προνόμια παντός είδους νοθεύουν  και περιορίζουν  τον ελεύθερο ανταγωνισμό, που είναι η πεμπτουσία της ελεύθερης αγοράς.  

Πάγια θέση μου επίσης είναι, ότι σταδιακά θα πρέπει να εκλείψουν παντελώς τα κρατικά μονοπώλια, με εξαίρεση αυτά που έχουν σχέση με την εθνική ασφάλεια και το δημόσιο συμφέρον.

Περιττό να λεχθεί ότι τα κεφάλαια «4» και «6» του περί ανταγωνισμού νόμου, (περί συγκέντρωσης, περί της δημιουργίας καρτέλ και περί κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης), θα εφαρμόζονται με κάθε αυστηρότητα. Αυτός είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος να κτυπηθούν τα μονοπώλια και όχι δια της δημιουργίας πολλών και ανώφελων τρόπων παραγωγής.

-Θα θέλατε να επεκταθείτε και στο σκέλος της επιτάχυνσης για απόκτηση πιο φθηνής ενέργειας;

-Εκτιμώ ότι ίσως, ο πιο καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας είναι η επιτάχυνση. Κατά την άποψη μου θα πρέπει να συσταθούν ειδικές ομάδες εργασίας (Special Task Forces) που να εργάζονται παράλληλα και συντονισμένα και να παρακαμφθούν χρονοβόρες διαδικασίες, ωσάν η χώρα να βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Τον Ιούλιο του 2013 είχα εισηγηθεί το διαχωρισμό της κυβερνητικής μηχανής σε «Good Government» και «Bad Government» κατά το « Good Bank - Bad Bank»

To Good Government θα λειτουργούσε όπως μια «μικρή Σιγκαπούρη».

Η ικανότητα να λειτουργούμε πιο γρήγορα είναι και η μεγαλύτερη μας πρόκληση.

Η Κύπρος, δυστυχώς, δεν μπορεί να κάνει «τίποτε» στην ώρα  του.

Είμαι της γνώμης ότι για πολύ σημαντικά έργα χρειάζεται νέος τρόπος εργασίας. Βασικά, χρειάζεται ένας καταλύτης που θα καταλύει την ανεπάρκεια!

Να υπενθυμίσω ότι το 2013 το ρόλο του καταλύτη τον είχαν διαδραματίσει οι διεθνείς πιστωτές της Κύπρου, η Τρόικα.

Μας ανάγκασαν να αλλάξουμε ταχύτητα και εμείς, ανταποκριθήκαμε επιτυχώς, αποδεικνύοντας ότι η Κύπρος μπορεί!