Δεν ξεχνώ

Στις 3 Φεβρουαρίου 2012, στην πανεπιστημιούπολη, σε τελετή του Πανεπιστημίου Κύπρου, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Δ. Χριστόφιας θα θέσει το θεμέλιο λίθο του Κέντρου Πληροφόρησης - Βιβλιοθήκης «Στέλιος Ιωάννου».  Τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας έχουν προσκληθεί στην τελετή και τη δεξίωση που θα ακολουθήσει.  Ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου, λυπούμαι, αλλά δεν μπορώ να αποδεχθώ την πρόσκληση.  Κατανοώ τη συμβολική αναγκαιότητα της τελετής, είμαι ευγνώμων στην Κυπριακή Δημοκρατία για τη συμμετοχή της στη χρηματοδότηση της Βιβλιοθήκης, και τιμώ το κορυφαίο αξίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Γνωρίζω ότι, τόσο η ιδιότητα του καθηγητή δημόσιου πανεπιστημίου, όσο και η ιδιότητα του πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπάρχουν στο μέτρο που υπάρχει συντεταγμένη πολιτική κοινότητα.  Τόσο ο πολίτης όσο και ο δημόσιος λειτουργός, οφείλουν την ύπαρξή τους στους θεσμούς της «πόλεως».  Η «πόλις» είναι το σπίτι μας.   Ακριβώς γι αυτό, έχουμε χρέος όλοι, άρχοντες και αρχόμενοι, να μεριμνούμε ενεργά για την καλή λειτουργία των θεσμών της πολιτείας στην οποία μετέχουμε.  Όταν οι θεσμοί της «πόλεως» ευτελίζονται από τους ηγέτες που είναι κατ’ εξοχήν επιφορτισμένοι με την καλή λειτουργία τους, τότε, ως ενεργοί πολίτες, έχουμε υποχρέωση, αφενός μεν να διαχωρίσουμε το αξίωμα από τον αξιωματούχο, αφετέρου δε να εκφράσουμε έλλογα την αντίθεσή μας σε πρακτικές των ηγετών που απαξιώνουν το αξίωμα, μειώνοντας το κύρος και το σεβασμό που πρέπει να το περιβάλλουν.   Ως Πρόεδρος, ο κ. Χριστόφιας διαθέτει, βεβαίως, την πολιτική νομιμοποίηση να κυβερνά.  Μετά, όμως, τη φονική έκρηξη στο Μαρί, στις 11/7/2011, έχει απολέσει την ηθική νομιμοποίηση να ηγείται.  Η κρίση αυτή δεν είναι αυθαίρετη, αλλά προκύπτει από την κοινή λογική.   Σύμφωνα με το Πόρισμα της συσταθείσης με διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου «Μονομελούς Ερευνητικής Επιτροπής για τη Διεξαγωγή Έρευνας Σχετικά με την Έκρηξη που Επισυνέβη την 11^η Ιουλίου 2011 στη Ναυτική Βάση “Ευάγγελος Φλωράκης” στο Μαρί», ο κ. Χριστόφιας «έχει σοβαρότατες θεσμικές και προσωπικές ευθύνες σε σχέση με […] την τραγωδία που ακολούθησε». Το Πόρισμα συμπεραίνει: «Οι ευθύνες του προέδρου για την τραγωδία είναι άμεσες, συγκεκριμένες, αδιαμφισβήτητες και σοβαρότατες. […] Η κύρια ευθύνη για την τραγωδία και τα συνεπακόλουθα, βαρύνει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας» (σ. 459). Με άλλα λόγια, το Πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής θεωρεί ουσιαστικά τον κ. Χριστόφια ως τον κύριο ύποπτο ηθικής αυτουργίας στην τραγωδία του Μαρί, στην οποία, θυμίζω, δεκατρείς συμπολίτες μας έχασαν τη ζωή τους.  Το Πόρισμα αυτό δεν είναι ένα οποιοδήποτε κείμενο γνώμης, αλλά συνιστά την πλέον έγκυρη γνώση που διαθέτουμε ως οργανωμένη πολιτική κοινότητα για το συγκεκριμένο θέμα.  Σε ένα συντεταγμένο κράτος δικαίου, όπως η Κυπριακή Δημοκρατία, η διαδικασία παραγωγής του Πορίσματος προσδίδει εγκυρότητα στα συμπεράσματά του, τα οποία αυτονοήτως οφείλουν να γίνονται εξίσου σεβαστά με τις αποφάσεις των οργάνων της έννομης τάξης.  Αυτός, άλλωστε, είναι ο λόγος που, στο διάγγελμά του την 14η Ιουλίου 2011, ο κ. Χριστόφιας δήλωσε, μεταξύ άλλων: «Η απαίτηση όλων είναι να εντοπιστούν και να αποδοθούν οι ευθύνες, όποιους κι αν αυτές βαρύνουν, από το χαμηλότερο μέχρι το ανώτατο επίπεδο.  Οι ευθύνες, σας διαβεβαιώ, θα αποδοθούν και θα αναληφθούν». Παρά τη ρητή δέσμευσή του, ο κ. Χριστόφιας απέρριψε κατηγορηματικά το Πόρισμα. Με άλλα λόγια, για λόγους ιδιοτελείς, αφού το Πόρισμα τον χαρακτηρίζει ως τον φέροντα την κύρια προσωπική και θεσμική ευθύνη για την τραγωδία, ο κ. Χριστόφιας έθεσε τον εαυτό του υπεράνω της «πόλεως», πέρα από κάθε κριτική που του ασκούν τα συντεταγμένα όργανά της.  Αρνούμενος τα συμπεράσματα του Πορίσματος και παραβιάζοντας την ίδια τη ρητή του δέσμευση, ο κ. Χριστόφιας δεν σέβεται τις διαδικασίες του κράτους δικαίου, αρνείται να υπαγάγει τον εαυτό του στους κανόνες που χαρακτηρίζουν το ήθος της Δημοκρατίας, και καθίσταται, ως εκ τούτου, αναξιόπιστος.  Ενεργώντας ως «ιδιώτης», θέτει το ίδιον συμφέρον πάνω από το δημόσιο,·αποξενώνεται από τον «κοινόν λόγον» της «πόλεως» και κλονίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.  Προσκολλημένος στην εξουσία, ο κ. Χριστόφιας ευτελίζει το υψηλό αξίωμά του και διαπαιδαγωγεί μια ολόκληρη κοινωνία στην ανευθυνότητα.  Αντί με τις πράξεις του να επιβεβαιώνει και να ενισχύει το κύρος τους αξιώματός του, του αφαιρεί το συμβολικό κεφάλαιο, χωρίς το οποίο ο εκλεγμένος ηγέτης στερείται πειθούς.  Η δύναμη του ηγέτη είναι συνάρτηση του προσωπικού του κύρους.  Μετά την επίσημη απόδοση και μη ανάληψη εκ μέρους του των κολοσσιαίων ευθυνών του για την τραγωδία στο Μαρί, ο κ. Χριστόφιας έχει υπονομεύσει το προσωπικό του κύρος, απαξιώνοντας, κατά συνέπεια, το ύπατο αξίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για τους ανωτέρω λόγους, αρνούμαι να παραστώ στην τελετή τοποθέτησης του θεμέλιου λίθου.  Σέβομαι απεριόριστα το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά δεν τρέφω τα ίδια αισθήματα για έναν Πρόεδρο που φέρνει το υψηλό αξίωμά του στα μέτρα του δικού του ηγετικού αναστήματος.  Αρνούμαι να επιπλώσω το μιντιακό σκηνικό των δημοσίων σχέσεων του κύριου ύποπτου ηθικής αυτουργίας σε μια εθνική τραγωδία.  Αρνούμαι να τιμήσω με τη φυσική μου παρουσία τον ηγέτη που δεν τιμά το αξίωμά του.  Αρνούμαι να σφίξω το χέρι του κορυφαίου αξιωματούχου που, ανερυθρίαστα, θέτει το ίδιον συμφέρον πάνω από την καλή λειτουργία των θεσμών.  Αρνούμαι να σβήσω από τη μνήμη μου τους δεκατρείς νεκρούς του Μαρί.  Αρνούμαι να ξεχάσω τον γοερό θρήνο των γονιών, των συζύγων, των παιδιών.  Αρνούμαι να είμαι πολίτης με αμνησία.  Δεν ξεχνώ – και πράττω αναλόγως. Χαρίδημος Κ. Τσούκας Καθηγητής Στρατηγικής Διοίκησης, Πανεπιστήμιο Κύπρου