Μ. Χέλλικαρ, BirdLife Cyprus: Κίνδυνος να χαθεί ο Ακάμας

Ανησυχία ότι εάν δεν αλλάξουν οι πρόνοιες του τοπικού σχεδίου Ακάμα το οποίο βρίσκεται ενώπιον της περιβαλλοντικής αρχής για εξέταση ο Ακάμας θα χαθεί, εκφράζει ο διευθυντής του BirdLife Cyprus, Μάρτιν Χέλλικαρ.

Δέκα ημέρες πριν την επίσημη ανακοίνωση του ΤΣ Ακάμα, ο κ. Χέλλικαρ σε συνέντευξή του στη StockWatch τονίζει ότι πίσω από δηλώσεις περί ανάγκης υποστήριξης των κοινοτήτων «κρύβεται προσπάθεια προώθησης ανάπτυξης με το γνωστό, υπερβολικό και κοντόφθαλμο μοντέλο όπως είναι το μοντέλο της Αγίας Νάπας και Πέγειας».

Στη συνέντευξή του στη StockWatch, η οποία ακολουθεί πιο κάτω, ο κ. Χέλλικαρ αναφέρει ακόμη ότι μέσα από τις πρόνοιες του ΤΑ Ακάμα επιτρέπεται η ανέγερση μεμονωμένης κατοικίας σε μια ακτίνα μέχρι 500 μέτρα από οικιστικές και τουριστικές περιοχές.

Στέλλει επίσης το μήνυμα προς πολλούς αποδέκτες γιατί να επιτρέπεται η επέκταση πολεοδομικών ζωνών όταν το επίπεδο κορεσμού των υφιστάμενων ζωνών κυμαίνεται μόλις στο 17% και 19% αντίστοιχα.

Ανησυχίες εκφράζει επίσης ότι μέσα από την εκπόνηση του Σχεδίου Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα προωθούνται έργα που είναι αντίθετα του καθεστώτος προστασίας και διαχείρισης της περιοχής, όπως αναψυκτήρια σε ανέπαφες μέχρι τώρα περιοχές και άλλα συναφή έργα.

Υποστηρίζει ότι με την ανοχή του κράτους εξακολουθούν να υπάρχουν παράνομα υποστατικά εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου.

Η συνέντευξη

Ερ.: Ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής απορρίπτει τα όσα λέγονται για διάσπαρτες αναπτύξεις σε αγροτικά τεμάχια στον Ακάμα, τονίζοντας ότι θα επιτρέπεται μόνο η δημιουργία νέων οικιστικών ζωνών σε περιοχές που εφάπτονται των κοινοτήτων. Ποια η δική σας ενημέρωση;

Απ.: Αν και δεν έχω αμφιβολία ότι ο Υπουργός είναι άνθρωπος που γνωρίζει, εκτιμάει και θέλει πραγματικά να προστατέψει τον Ακάμα, δεν μπορώ να συμφωνήσω με αυτή την τοποθέτησή του. Μακάρι να μπορούσα! Οι πολεοδομικές πρόνοιες του προτεινόμενου Τοπικού Σχεδίου (ΤΣ) Ακάμα όπως είναι στο τραπέζι σήμερα, ανοίγουν διάπλατα το δρόμο για πολλές αναπτύξεις στην περιοχή του Ακάμα, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για τη φύση και τη βιοποικιλότητα.

Αυτό ισχύει ειδικά για το τμήμα του Ακάμα που είναι εκτός της καθορισμένης περιοχής Natura 2000, που πρέπει να τονίσουμε ότι είναι εξίσου σημαντικό για τη βιοποικιλότητα. Εκτός του ότι τα όρια της περιοχής Natura 2000 του Ακάμα δεν είναι σωστά καθορισμένα, βάσει επιστημονικών κριτηρίων, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε το αυτονόητο, δηλαδή ότι τα πουλιά και οι νυχτερίδες δεν καταλαβαίνουν από όρια σε ένα χάρτη!

Θα προσπαθήσω να τα βάλω σε μια σειρά τα πράγματα. Οι περιοχές Natura 2000 καθορίζονται, όπως όλοι ξέρουμε, για συγκεκριμένα είδη και οικοτόπους που έχουν σημασία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θα μιλήσω για τα πουλιά, που είναι το θέμα που γνωρίζω πιο καλά, και συγκεκριμένα για τα είδη πουλιών για τα οποία καθορίστηκε ως προστατευόμενη η περιοχή Natura 2000 του Ακάμα. Σπάνια αρπακτικά όπως ο Σπιζαετός, ο μόνος αετός που φωλιάζει πλέον στη Κύπρο, και ο Πετρίτης, είδος φαλκονιού το οποίο είναι και το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο, αλλά και η Κράγκα, ένας πανέμορφος μεταναστευτικός επισκέπτης για τον οποίο ο Ακάμας είναι από τις πιο σημαντικές περιοχές φωλιάσματος στη Κύπρο, δεν ζουν μόνο στην καθορισμένη έκταση. Κατ’ ακρίβεια, τα είδη αυτά χρησιμοποιούν πιο πολύ την περιοχή του Ακάμα που είναι εκτός του ορίου προστασίας. Κύριος βιότοπος τους είναι οι φρυγανότοποι, οι γεωργικές εκτάσεις και γενικά το ανοικτό τοπίο που χαρακτηρίζει την περιοχή της «Λαόνας», που δυστυχώς και λανθασμένα έμεινε εκτός Natura 2000.

Σημαντικό να τονίσουμε ότι η υποχρέωση για προστασία των ειδών αυτών ξεκάθαρα επεκτείνεται και πέραν της καθορισμένης περιοχής. Αυτό γιατί η υποχρέωση που πηγάζει από τον καθορισμό μιας περιοχής Natura 2000 είναι να πετύχουμε το λεγόμενο «ευνοϊκό καθεστώς διατήρησης» για όλα τα είδη καθορισμού, ακόμα και όταν ο βιότοπος τους επεκτείνεται πέραν των ορίων της περιοχής Natura 2000. 

Όταν μιλάμε για τον Ακάμα, εμείς εννοούμε όλη τη σημαντική-για-τη-βιοποικιλότητα έκταση της περιοχής, που φτάνει μέχρι τις κοινότητες. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά το τι προτείνεται στο ΤΣ Ακάμα, πέραν των νέων Οικιστικών και Τουριστικών Ζωνών (που και αυτές σε ορισμένα σημεία είναι προβληματικές), υπάρχουν και αρκετές πρόνοιες για αναπτύξεις εκτός ορίων ανάπτυξης.

Βλέποντας τη σχετική μελέτη που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Τμήματος Περιβάλλοντος, το προτεινόμενο ΤΣ, ακόμη και μετά τις πιο πρόσφατες τροποποιήσεις, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, μεμονωμένη κατοικία μέχρι και 500 μέτρα από τα όρια των Οικιστικών και Τουριστικών Ζωνών, τρεις Εξειδικευμένες Αναπτύξεις (όπως κέντρα έρευνας, σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κλπ) εκτός ορίων ανάπτυξης, πρόνοιες που επιτρέπουν εντός αγροτικών ζωνών την ανέγερση «επισκέψιμων αγροκτημάτων», βιομηχανικών αναπτύξεων (π.χ. τυροκομεία), ανοικτών αθλητικών διευκολύνσεων κλπ και νέα Λατομική Ζώνη στην Ανδρολίκου.

Κάποιες από αυτές τις ζώνες επηρεάζουν άμεσα φωλιές σπάνιων αρπακτικών, ενώ η συσσωρευτική επίδραση όλων των προτεινόμενων ζωνών απειλεί με κατακερματισμό και απώλεια τους βιότοπους των ειδών. Και αυτή είναι η ουσία. Τα πιο πάνω είναι μόνο παραδείγματα, και είναι όλα μαζί που θα υποβαθμίσουν, όχι μόνο το τοπίο της περιοχής αλλά βιότοπους ειδών, υποσκάπτοντας τους στόχους διατήρησης – τον σκοπό δηλαδή που η περιοχή είναι προστατευόμενη. Οι σχετικοί περιορισμοί που έχουν μπει στο ΤΣ δεν ικανοποιούν καθόλου τις ανησυχίες μας.

Ερ.: Ο κ. Καδής ξεκαθαρίζει επίσης ότι οι περιοχές Natura 2000 δεν είναι περιοχές απόλυτης απαγόρευσης κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας, ως εκ τούτου επιτρέπεται η ανάπτυξη υπό όρους σε περιοχές περιβαλλοντικά ευαίσθητες. Ποια η δική σας θέση;

Απ.: Αυτό ισχύει, ναι, αλλά με μια πολύ σημαντική προσθήκη. Επιτρέπονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες και η ήπια ανάπτυξη εφόσον δεν επηρεάζουν αρνητικά τα είδη και τους οικοτόπους καθορισμού. Και αυτό δεν είναι η θέση του BirdLife, αλλά η θέση και η ερμηνεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με άλλα λόγια, η προστασία των στοιχείων καθορισμού είναι πάντα ο πρώτος στόχος για τις περιοχές Natura 2000. Μόνο αφού εξασφαλίζεται αυτή η προστασία – σε βάθος χρόνου – μπορεί να προχωρήσει μια ανάπτυξη.  Αυτό είναι το κριτήριο για τις περιοχές Natura 2000.

Δεν είναι θέμα ισορροπίας μεταξύ της ανάπτυξης και της φύσης, είναι πολύ πιο συγκεκριμένο το θέμα και πρέπει να αξιολογείται δεόντως. Οι στόχοι διατήρησης για κάθε περιοχή Natura 2000, για τα είδη και τους οικοτόπους για τα οποία καθορίστηκε η περιοχή, πρέπει να επιτυγχάνονται. Οπότε η προϋπόθεση για κάθε προτεινόμενη ανάπτυξη, για κάθε σχεδιασμό ανάπτυξης ή για κάθε νέα προτεινόμενη δραστηριότητα, είναι να μην επηρεάζουν αρνητικά τους στόχους διατήρησης. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Ακάμα, δεν μπορεί να εγκριθεί μια Τουριστική Ζώνη αν είναι ορατό το ενδεχόμενο η ανάπτυξη της ζώνης αυτής να επηρεάσει το χώρο φωλεοποίησης του Σπιζαετού.  Σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, είναι πολύ δύσκολο να επιτραπεί η ανάπτυξη εντός ή πλησίον περιοχής Natura 2000.

Ερ.: Εκτιμάτε ότι γίνεται βεβιασμένα η εξαγγελία του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, αφού σύμφωνα με τον υπουργό Γεωργίας η επίσημη ανακοίνωση θα γίνει στα μέσα Ιουνίου;

Απ.: Απλά δεν μπορώ να δω πως μπορούν, μέσα σε λίγες μέρες, να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές (που δεν είναι και λίγες) στο προτεινόμενο ΤΣ και να περάσει από την απαιτούμενη περιβαλλοντική αξιολόγηση ένα διαμορφωμένο ΤΣ. Στο κάτω κάτω, η αξιολόγηση της Περιβαλλοντικής Αρχής για το αρχικό ΤΣ ήταν ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός όπως προτείνεται δύναται να δημιουργήσει αρνητικές επιπτώσεις στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και το νέο σχέδιο δεν έχει διαφοροποιηθεί ουσιαστικά σε σχέση με το αρχικό.

Ερ.: Πιστεύετε ότι υπάρχουν σκοπιμότητες;

Απ.: Μπορεί να υπάρχουν σκοπιμότητες, ναι. Πίσω από τη γνωστή γραμμή που ακούμε συνεχώς από κάποιους για ‘ανάγκη ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων’ κρύβεται ακόμη μια προσπάθεια για προώθηση την ανάπτυξης με το γνωστό, υπερβολικό και κοντόφθαλμο μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών. Το μοντέλο της Αγίας Νάπας και της Πέγειας. Ένα μοντέλο που απλά δεν συνάδει καθόλου με μια ξεχωριστή, μοναδική και ευαίσθητη περιοχή όπως είναι ο Ακάμας. Ένα μοντέλο ανάπτυξης που δεν συνάδει για μια περιοχή Νatura 2000 και που μειώνει και υποσκάπτει την αξία του Ακάμα σαν ξεχωριστό προορισμό. Μοντέλο που εκμηδενίζει και θα ισοπεδώσει για πάντα την προοπτική για τη σωστή εκμετάλλευση, μέσω της προστασίας μιας μοναδικής περιοχής, με την ανάπτυξη να περιορίζεται στις υφιστάμενες κοινότητες και τα οφέλη από τον βιώσιμο τουρισμό με επίκεντρο τη φύση, να πηγαίνουν στις κοινότητες. Όπως γίνεται σε τόσα άλλα μέρη του κόσμου, όπου μέσω της προστασίας οι κοινότητες επωφελούνται αυτού του βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης και συνύπαρξης του ανθρώπου και της φύσης.

Πραγματικά όμως, μπορώ να πω ότι δεν με ενδιαφέρει και τόσο αν υπάρχουν ή όχι σκοπιμότητες. Ουσία έχει το αποτέλεσμα, και αυτό είναι που μας ανησυχεί ιδιαίτερα αυτή τη στιγμή σαν BirdLife, αλλά και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις γενικά. Αν δεν γίνουν δραστικές αλλαγές στο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, αν δεν γίνει σωστός σχεδιασμός με το Τοπικό Σχέδιο Πέγειας που ακόμη εκκρεμεί, και σε συνδυασμό με τις ανησυχητικές πρόνοιες του Σχεδίου Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα που ήδη προχωρούν, τότε δεν είναι καθόλου υπερβολικό να πούμε ότι ο Ακάμας θα χαθεί…

Ερ.: Μέσα από τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου της Χερσονήσου Ακάμα πιστεύετε ότι θα προστατευθεί η μοναδικότητά του και η βιοποικιλότητα που Ακάμα;

Απ.: Όχι. Καθόλου. Το αντίθετο θα γίνει. Πως μπορούν πρόνοιες όπως αυτές που επιτρέπουν τη μεμονωμένη κατοικία σε μια ακτίνα μέχρι 500 μέτρα από Οικιστικές και Τουριστικές Ζώνες να συνάδουν με την προστασία του Ακάμα; Η πολιτική της μεμονωμένης κατοικίας έχει χαρακτηριστεί παγκυπρίως ως μια πολεοδομική ‘στρέβλωση’, πόσο μάλλον για μία μοναδική περιοχή σαν τον Ακάμα. Πώς «κολλούν» οι Ζώνες Εξειδικευμένων Αναπτύξεων στον Ακάμα; Πώς δικαιολογούνται οι επεκτάσεις Οικιστικών και Τουριστικών Ζωνών όταν το επίπεδο κορεσμού των υφιστάμενων ζωνών γύρω από τις κοινότητες είναι μόλις στο 17% και 19% αντίστοιχα; Οι υπάρχουσες ζώνες είναι δηλαδή ουσιαστικά άδειες και προτείνονται τεράστιες επεκτάσεις …στον Ακάμα! Ούτε πολεοδομικά δηλαδή δεν στέκουν οι προτάσεις αυτές, πόσο μάλλον όταν λάβουμε υπόψη, όπως έχω ήδη αναφέρει, τις επιπτώσεις για το τοπίο, τη βιοποικιλότητα και τα στοιχεία καθορισμού. Γιατί προτείνεται νέα Λατομική Ζώνη στην Ανδρολίκου, όταν η υφιστάμενη λατόμευση στην περιοχή έχει ήδη οδηγήσει στην εγκατάλειψη αποικιών του Νυχτοπάππαρου, και όταν απειλούνται γκρεμνοί και φαράγγια που φωλιάζει ο Πετρίτης;

Ερ.: Εκτιμάτε ότι η κυβέρνηση επικέντρωσε την προσοχή της στην εκπόνηση του Σχεδίου Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα και η υπόλοιπη χερσόνησος πέρασε σε δεύτερη μοίρα;

Απ.: Ναι, αυτή είναι η εκτίμηση μας ως BirdLife και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από την ‘αναπτυξιακή’ προσέγγιση του ΤΣ Ακάμα. H εκπόνηση του Σχέδιου Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα και η εξέταση του ξεχωριστά από το ΤΣ Ακάμα και ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται το ΤΣ Ακάμα επιβεβαίωσε τις ανησυχίες που είχαμε από την αρχή: Δημιουργείται ένας Ακάμας διαφορετικών ταχυτήτων, όπου ουσιαστικά δίνεται έμφαση μόνο στο κρατικό μέρος, που αποτελεί το Εθνικό Δασικό Πάρκο και η προστασία μειώνεται καθώς απομακρυνόμαστε από την κρατική γη.

Και δεν είναι μόνο αυτό. Ακόμα και μέσα στο Εθνικό Δασικό Πάρκο προωθούνται έργα που είναι αντίθετα του καθεστώτος προστασίας και διαχείρισης της περιοχής, όπως αναψυκτήρια σε ανέπαφες μέχρι τώρα περιοχές. Επίσης, παράνομα υποστατικά εξακολουθούν να υφίστανται εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου, μετά από χρόνια ανοχής τους από το Κράτος. Δεν είναι βέβαια «όλα μαύρα» με το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα. Το σχέδιο περιλαμβάνει και θετικές εξελίξεις, όπως για παράδειγμα την κατάργηση ορισμένων δρόμων. Αλλά η επικέντρωση στο Πάρκο έγινε η αφορμή για να μπει σε δεύτερη μοίρα ο υπόλοιπος Ακάμας. Και να προσθέσω εδώ ότι υπάρχει και ο άλλος παράγοντας «σαλαμοποίησης» της εκτίμησης των επιπτώσεων, με την ξεχωριστή αξιολόγηση του Τοπικού Σχεδίου Πέγειας, που και αυτό επηρεάζει τον Ακάμα, τόσο σε καθορισμένες και μη περιοχές. 

Ερ.: Πιστεύετε ότι μέσα από τις νέες αναπτύξεις θα ανοίξει ο δρόμος για τσιμεντοποίηση του Ακάμα;

Απ.: Η λέξη «τσιμεντοποίηση» είναι μια διαστρέβλωση και απλούστευση των θέσεων μας. Δεν θα μπει τσιμέντο παντού στον Ακάμα. Αν το λέγαμε αυτό ως περιβαλλοντικές οργανώσεις – που δεν το λέμε – θα ήταν υπερβολή. Αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν χρειάζεται πολύ τσιμέντο για να υποβαθμιστεί ανεπανόρθωτα ο Ακάμας. Ακόμα και λίγες κακά σχεδιασμένες, κακά αξιολογημένες και κακά χωροθετημένες αναπτύξεις είναι αρκετές για να αλλοιωθεί το τοπίο και να υποβαθμιστούν σημαντικά βιότοποι. Μιλάμε για μια ευαίσθητη περιοχή, στο κάτω κάτω!

Είναι ορατός ο κίνδυνος αν δεν αλλάξει ριζικά το ΤΣ Ακάμα και η προσέγγιση γενικά. Το όραμα μας, και των άλλων περιβαλλοντικών οργανώσεων, είναι για ένα Ακάμα «παράδειγμα προς μίμηση» για τις υπόλοιπες πολύτιμες φυσικές περιοχές και περιοχές Natura 2000 της Κύπρου. Ήπια και προσεγμένη ανάπτυξη εντός και γύρω από τις κοινότητες, με στόχο τη συνύπαρξη και όχι την εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο. Ανάπτυξη που να αξιολογείται σωστά και θα διασφαλίζει την ακεραιότητα της πολύτιμης βιοποικιλότητας του Ακάμα. Να διατηρηθεί το απίθανο και μοναδικό τοπίο και η φύση της περιοχής, ως πόλος έλξης για ποιοτικό τουρισμό. Διανυκτέρευση επισκεπτών, χώροι εστίασης και κέντρα πληροφόρησης για τον Ακάμα να είναι όλα στις κοινότητες. Από τις κοινότητες να ξεκινά η κάθε επίσκεψη στον Ακάμα, και στις κοινότητες να τερματίζει. Βιώσιμη ανάπτυξη στη βάση της προστασίας της μοναδικότητας της περιοχής. Το κρίμα το μεγάλο είναι ότι το όραμα αυτό πάει να διαλυθεί… εις βάρος της φύσης και του ανθρώπου.