Μ. Κληρίδης: Η οικονομία χρειάζεται αλλαγή πλεύσης

Ανησυχίες για το δημόσιο χρέος που έχει συσσωρευθεί λόγω της δημοσιονομικής στήριξης, εκφράζει ο οικονομολόγος και πρώην τραπεζίτης Μάριος Κληρίδης.

Σε συνέντευξή του στη StockWatch, ο κ. Κληρίδης αναφέρει ότι θα πρέπει να αρχίσουμε να διαφοροποιούμε την παραγωγική βάση της οικονομίας από την υπερεξάρτηση στους τομείς των κατασκευών και του τουρισμού σε άλλους τομείς που η Ευρώπη θέλει να κινηθεί όπως είναι η τεχνολογία και η πράσινη ανάπτυξη.

Σημειώνει ότι η οικονομία χρειάζεται αλλαγή πλεύσης και την πορεία τη δείχνει το ευρωπαϊκό ταμείο μεταρρύθμισης. «Μεγάλη πρόκληση είναι τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Εάν αργήσουμε να πάρουμε λεφτά δεν θα πετύχουμε να τα ρίξουμε στην οικονομία όταν τα χρειάζεται», αναφέρει και προσθέτει πως η πράσινη οικονομία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η παιδεία και η έρευνα είναι τομείς που πρέπει να δοθεί έμφαση.

Αναφέρεται ακόμη στις διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας αλλά και τα ζητήματα διαφθοράς.

-Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η πορεία της οικονομίας εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού;

Απ’ ότι φαίνεται και φέτος θα είναι δύσκολος χρόνος. Ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει τι θα γίνει με τον τουρισμό, ακόμα η Αγγλία δεν έχει δώσει σαφή εικόνα για το τι θα κάνει με τους Άγγλους που θα ήθελαν να ταξιδέψουν για σκοπούς τουρισμού. Επίσης η επιδημιολογική κατάσταση στην Κύπρο δεν είναι υπό έλεγχο, έχουμε μερικά lock downs. Θα είναι καλύτερο έτος από πέρσι αλλά όχι δραματικά καλύτερο όπως περιμέναμε αρχικά.

Φαίνεται ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει τα διάφορα μέτρα στήριξης. Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες διεθνώς είναι οι κυβερνήσεις να μην αποσύρουν τα μέτρα στήριξης διότι είναι με αυτά τα μέτρα που η ύφεση δεν ήταν τόσο μεγάλη.

-Πώς κρίνεται τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης; Θα μπορούσε η κυβέρνηση να έχει κάνει διαφορετικές επιλογές; Τα μέτρα κάποτε θα σταματήσουν. Πως πρέπει να γίνει αυτό;

Υπό τις περιστάσεις, τα μέτρα είναι ικανοποιητικά. Τα μέτρα στήριξης θα πρέπει να σταματήσουν σταδιακά και όχι απότομα. Η μεγάλη πρόκληση θα είναι τι κάνω τη μετέπειτα κορωνοϊού εποχή που θα έχω να αντιμετωπίσω το ψηλό χρέος που μάζεψα για να μπορώ να στηρίξω την οικονομία.

Εδώ θα είναι και το δύσκολο κομμάτι που θα αντιμετωπίσει η κυβέρνηση. Δεν ανησυχώ τόσο για τα μέτρα όσο για τη μετά κορωνοϊό εποχή που θα πρέπει μέσω φορολογιών να εξισορροπήσουμε και να μειώσουμε το χρέος που μαζέψαμε για να μπορούμε να αντέξουμε οποιαδήποτε άλλη κρίση. Θα πρέπει να βάλουμε κάποιες αυξημένες φορολογίες σε εκείνους που δεν κτυπήθηκαν ιδιαίτερα από την κρίση.

-Ποιες οι κυριότερες προκλήσεις μετά τον κορωνοϊό; Υπάρχει η πρόκληση της διαφοροποίησης της οικονομικής δραστηριότητας μακριά από τη μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό και τον τομέα των κατασκευών / ακινήτων; Που νομίζετε ότι πρέπει να δοθεί προσοχή;

Μεγάλη πρόκληση είναι τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Η Ευρώπη θα σου δώσει χαμηλό επιτόκιο δανεισμού αλλά θα πρέπει αυτά τα χρήματα να τα ξοδέψεις σε τομείς που θέλει η Ευρώπη. Εδώ είναι η πρόκληση που έχει η κυβέρνηση. Εάν αργήσουμε να πάρουμε λεφτά δεν θα πετύχουμε να τα ρίξουμε στην οικονομία όταν τα χρειάζεται.

Ένα από τα πράγματα που μάθαμε από την κρίση είναι ότι η οικονομία δεν πρέπει να στηρίζεται τρομερά σε κάποιους τομείς. Πρέπει να είμαστε πιο αυτάρκεις. Πρέπει να αρχίσουμε να διαφοροποιούμε την παραγωγική βάση της οικονομίας από την υπερεξάρτηση στους τομείς των κατασκευών και του τουρισμού σε άλλους τομείς που η Ευρώπη θέλει να κινηθεί.

Η πράσινη οικονομία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι τομείς που πρέπει να δοθεί έμφαση ενώ πρέπει να δοθεί έμφαση και στην παιδεία και την έρευνα. Μέχρι τώρα είχαμε μια δομή όπου οι γονείς πίεζαν τα παιδιά τους να σπουδάζουν για να εξασφαλίσουν θέση στο δημόσιο. Τώρα πρέπει να πάμε και σε δια βίου μάθηση αλλά και παιδεία που σε κάνει πιο ευέλικτο στην αγορά εργασίας. Πχ να είσαι πιο επιχειρηματικός και προσαρμόσιμος στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Η δημόσια υπηρεσία πρέπει να γίνει πιο γρήγορη και ευέλικτη.

Διαρθρωτικές αδυναμίες

-Έχουν βγει στην επιφάνεια προβλήματα λόγω της κρίσης. Ποιες οι διαρθρωτικές αδυναμίες που παραμένουν; Τι πρέπει να γίνει;

Παραμένουν διαρθρωτικές αδυναμίες. Υποφέρουμε από το γεγονός ότι δεν επενδύσαμε στην τεχνολογία του δημόσιου τομέα και δεν μπορούμε να δουλέψουμε.

Πολύς κόσμος δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο σωστά, υπάρχουν ελλείψεις. Μας έσπρωξε η πανδημία στη χρήση τεχνολογίας ωστόσο δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε ότι κτίσαμε.

Άλλες αδυναμίες που διαπιστώσαμε είναι ότι πάντοτε σε ένα μοντέλο που είναι ελεύθερη αγορά, έχει αυξημένο ρόλο το κράτος. Γυρίζουμε από ένα μοντέλο ελεύθερης οικονομίας σε ένα μοντέλο που το κράτος σε καθοδηγεί προσφέροντας κάποιες υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης. Ωστόσο δεν πρέπει το μοντέλο να γίνει ενός κράτος υποχείριο σε οργανωμένα σύνολα και συμφέροντα που μπορεί να αρχίζουν να πιέζουν.

-Τι λείπει από το μοντέλο ανάπτυξης της οικονομίας; Τι πιστεύετε ότι πρέπει να αλλάξει;

Όπως είπαμε και πιο πάνω, η Ευρώπη μας σπρώχνει σε κάποιες κατευθύνσεις για πράσινη ανάπτυξη και πρέπει το κράτος να πιέσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Αυτό θα έχει πολιτικό κόστος ωστόσο πρέπει να προχωρήσει.

-Ποιοι τομείς μπορεί να βοηθήσουν στην περαιτέρω ανάπτυξη;

-Οι τομείς της παιδείας και πράσινης ανάπτυξης μπορεί να βοηθήσουν. Και η γεωργία μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει με τις βιοκαλλιέργειες.

Οι τράπεζες, η ΚΕΔΙΠΕΣ και η επόμενη μέρα

-Ποιες δυσκολίες θα αντιμετωπίσουν οι τράπεζες από την πανδημία; Θα αυξηθούν τα ΜΕΔ; Πώς βλέπετε τη μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε κακή τράπεζα;

Τα τελευταία χρόνια οι τράπεζες έχουν μειώσει σημαντικά τα ΜΕΔ. Αναμένεται λόγω της πανδημίας να αυξηθούν τα ΜΕΔ αλλά σε τομείς που μπορούν εύκολα να ανακάμψουν. Το μόνο πρόβλημα που πιθανόν να υπάρξει είναι κάποιες εταιρείες που ήταν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και ήρθε ο κορωνοϊός και τις διέλυσε.

-Για τη μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε κακή τράπεζα;

Η μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε κακή τράπεζα εμπεριέχει ένα θετικό στοιχείο. Το ότι θα αγοράζει δάνεια τα οποία οι τράπεζες δεν μπορούν να διαχειριστούν λόγω θέματος προστασίας πρώτης κατοικίας κλπ που εμπίπτουν σε πιο ευρεία κοινωνική πολιτική.

Το επικίνδυνο κομμάτι είναι να μην μετατραπεί η ΚΕΔΙΠΕΣ σε μέσο άσκησης πολιτικών πιέσεων. Δεν θα πρέπει να υποστεί το κόστος ο φορολογούμενος πολίτης για κακή διαχείριση η οποία μπορεί να προκύψει επειδή οι πολιτικοί θα θέλουν να εξαγοράζουν χάρες προς τους ψηφοφόρους.

Οι τράπεζες έχουν ρόλο να διαδραματίσουν στη μετά κορωνοϊό εποχή για στήριξη της ανάκαμψης; Μπορούν να αναλάβουν ένα τέτοιο ρόλο και πώς;

Οι τράπεζες έχουν ρόλο να διαδραματίσουν. Το πρόβλημα είναι ότι με τις πωλήσεις δανείων που έγιναν σε τρίτους, εξακολουθεί να υπάρχει υπερδανεισμός στις επιχειρήσεις και νοικοκυριά και είναι πολύ δύσκολο οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να λάβουν δανεισμό.

Θα πρέπει να δοθούν κάποια κίνητρα ώστε οι επιχειρήσεις να κτίσουν ίδια κεφάλαια και μπορεί να κτίσουμε και κάποιες δομές που να επενδύσουν σε κεφάλαιο νέων επιχειρήσεων.

Η διαφθορά αποθαρρύνει τους καλούς επενδυτές

-Θα θέλαμε το σχόλιο σας για τα σκάνδαλα διαφθοράς στην Κύπρο; Είναι η Κύπρος όντως χώρα της διαφθοράς;

Δυστυχώς υπάρχει πρόβλημα. Δεν είναι κατ’ ανάγκη της διαφθοράς ή της μίζας. Αλλά το ότι είμαστε μια χώρα όπου εκείνος που επιβιώνει είναι πολιτικά διαπλεκόμενος, δηλαδή έχεις προσβάσεις για να γίνεται πιο εύκολα η δουλειά του.

Το κράτος θα πρέπει να κάνει τις υποδομές να δουλέψουν αποτελεσματικά αλλά να υπάρχει και μεγάλη αστυνόμευση για κατάχρηση εξουσιών από πολιτικούς που κάνουν ρουσφέτι. Θα πρέπει να κτίσουμε επίσης κράτος δικαίου, αλλά όχι δικαιοσύνη των δέκα χρόνων Θα πρέπει η δικαιοσύνη να κινείται με γρήγορους ρυθμούς.

Κάτι που είναι σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι η διαφθορά που παρουσιάζεται στην Κύπρο αποθαρρύνει τους καλούς επενδυτές και προσελκύει τους διεφθαρμένους.

Κάποιοι οικονομολόγοι που έχουν δημοσιεύσει ένα βιβλίο γιατί καταρρέουν τα κράτη δίνουν τρομερή σημασία στη σωστή λειτουργία των θεσμών. Να υπάρχουν πραγματικά ανεξάρτητοι θεσμοί και να υπάρχουν έλεγχοι και διαφάνεια.

Θα πρέπει να εκσυγχρονίσουμε θεσμούς και ν ααποβάλουμε νοοτροπίες για να γίνουμε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.

Της Γεωργίας Χαννή