Κ. Γουλιάμος: «Ανθρωποφαγική» η διαδικασία επιλογής εμβολίου

Έντονα κατά του τρόπου που η Κυβέρνηση αποφάσισε να διαμοιράζει τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού, τοποθετείται ο Πρύτανης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, καθηγητής Κώστας Γουλιάμος. «Όφειλαν τα συναρμόδια για το θέμα του εμβολιασμού Υπουργεία να είχαν ακολουθήσει τις καλές και απλές πρακτικές άλλων χωρών. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να έστελναν ηλεκτρονικά/τηλεφωνικά την ώρα και τη μέρα εμβολιασμού στον κάθε πολίτη αντί αυτής της εξοντωτικής ή/και ‘ανθρωποφαγικής’ επιλογής. Άλλωστε καινοτομία δεν σημαίνει απλά και μόνο εισαγωγή τεχνολογίας. Μια τέτοια αντίληψη και εφαρμογή αποτελεί γραφειοκρατική διάσταση της καινοτομίας. Καινοτομία σημαίνει να σκέφτεσαι και να ενεργείς ορθά και ευέλικτα, συνδυάζοντας μυαλό και συναίσθημα. Και όχι για μικροπολιτικούς λόγους να μετακυλάς την ευθύνη υπερφόρτωσης της πλατφόρμας στους πολίτες. Αυτή η μετάθεση ευθυνών υποδηλοί βαθύτατο έλλειμμα συναισθηματικής νοημοσύνης - πολιτικής και κοινωνικής», αναφέρει σε συνέντευξη στη Stockwatch.

«Με την πανδημία επεκτάθηκε και εντάθηκε μια πολύ σοβαρή πολιτική, κοινωνική, ηθική και ιδεολογική κρίση, και μάλιστα με οικονομικές συνέπειες χειρότερες από αυτές που βίωσε η λεγόμενη Δύση στην κρίση του καπιταλισμού το 2007», προσθέτει.

Σημειώνει επίσης ότι, «σήμερα, και λόγω πανδημικής κρίσης, οφείλει όσο ποτέ άλλοτε η Πολιτεία να αναδιατάξει την κοινωνική, αναπτυξιακή και οικονομική της πολιτική με κεντρικό άξονα την ‘οικονομία της γνώσης’». «Εν ολίγοις, απαιτούνται διαφορετικά εργαλεία πολιτικής, διαφορετική νοοτροπία και διαφορετικοί δείκτες αξιολόγησης», προσθέτει.

Ερ.: Εκτιμάτε ότι είναι μακρύς ακόμη ο δρόμος προς την κανονικότητα; Τι θα αφήσει πίσω της η πανδημία σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο;

Απ.: Η εμμονή στην παράλογη πολιτική του νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού εξάρθρωσε, μεταξύ άλλων, το κοινωνικό κράτος, το κράτος πρόνοιας και το υγειονομικό επίπεδο. Έτσι έχει καταστεί και η πανδημία επικίνδυνα αφόρητη. Με την πανδημία επεκτάθηκε και εντάθηκε μια πολύ σοβαρή πολιτική, κοινωνική, ηθική και ιδεολογική κρίση, και μάλιστα με οικονομικές συνέπειες χειρότερες από αυτές που βίωσε η λεγόμενη Δύση στην κρίση του καπιταλισμού το 2007. Η πανδημία έθεσε, και εξακολουθητικά θέτει, σε δοκιμασία τα συστήματα, τις αξίες και τον ανθρωπισμό μας αφού η υγεία κάθε ατόμου συνδέεται με την υγεία των ανθρώπων που ζουν στο περιθώριο των κοινωνιών. Εν πάση περιπτώσει, η πανδημία δεν μπορεί και δεν πρέπει ν’ αντιμετωπίζεται μόνο με περιοριστικά μέτρα. Επομένως εάν «ο δρόμος προς την κανονικότητα» ορίζεται ως διαιώνιση των γνωστών νεοφιλελευθερων πολιτικών, τότε φοβάμαι πως θα επιβεβαιωθεί η σκέψη του Shakespeare δια φωνής Hamlet: «Ξεχαρβαλώθηκε η ζωή». 

Ερ.: Η οικονομία της Κύπρου στηρίζεται σχεδόν πλήρως στον τουρισμό, ο οποίος έχει δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα από την πανδημία. Σήμερα είναι η ώρα παρά ποτέ η Κύπρος να στραφεί και σε άλλους τομείς. Ποίοι είναι αυτοί οι τομείς;

Απ.: Η Πολιτεία μας επί σειρά δεκαετιών εστίασε με μονοδιάστατο τρόπο στον τουρισμό, παρά τις όποιες συστάσεις διεθνών οργανισμών, της ΕΕ συμπεριλαμβανομένης. Σήμερα, και λόγω πανδημικής κρίσης, οφείλει όσο ποτέ άλλοτε η Πολιτεία να αναδιατάξει την κοινωνική, αναπτυξιακή και οικονομική της πολιτική με κεντρικό άξονα την «οικονομία της γνώσης». Να την εντάξει ακόμα και στη διπλωματία της εκπαίδευσης. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι στην εποχή μας όχι μόνο έχει αλλάξει ακόμα και η μορφή των επενδύσεων αλλά και ότι η «οικονομία της γνώσης» δεν αναπτύσσεται με τον ίδιο τρόπο που αναπτύχθηκαν οι τομείς της βιομηχανίας και του τουρισμού. Εν ολίγοις, απαιτούνται διαφορετικά εργαλεία πολιτικής, διαφορετική νοοτροπία και διαφορετικοί δείκτες αξιολόγησης. Εν ολίγοις, η «οικονομία της γνώσης» μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το αναπτυξιακό-παραγωγικό πρότυπο της Κύπρου για τις επόμενες δεκαετίες.

Ριζοσπαστικά μέτρα

Ερ.: Ποιο εκτιμάτε ότι θα είναι το μέγεθος του δημοσιονομικού κενού που θα αφήσει η πανδημία στην κυπριακή οικονομία. Τι εισηγείστε για γρηγορότερη έξοδο από την κρίση;

Απ.: Πιστεύω πως είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε η διαμόρφωση ενός προγράμματος ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων, επί του οποίου θα πρέπει να δεσμευτούν όλες οι δημοκρατικές κοινοβουλευτικές δυνάμεις και λεγόμενοι «κοινωνικοί εταίροι». Πρόγραμμα που θα έχει αποδεσμευτεί από τη μέγγενη του νεοφιλελευθερισμού, της μικροπολιτικής και του πελατειακού κράτους, επιταχύνοντας παράλληλα αφενός την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου της οικονομίας, αφετέρου βελτιώνοντας δραστικά τη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης. Ταυτόχρονα, και λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την εντεινόμενη φτωχοποίηση της κοινωνίας μας αλλά και τις διευρυνόμενες ανισότητες, θα πρότεινα τη δημιουργία μιας νέας κοινωνικής πολιτικής ώστε να δίνονται λύσεις σε χρόνια ζητήματα άμεσα συνδεδεμένα και με τα προβλήματα που έφερε η μακρόχρονη κεφαλαιοκρατική και πανδημική κρίση. 

Εξοντωτική ή/και "ανθρωποφαγική" επιλογή

Ερ.: Πώς εκτιμάτε την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης από την κυβέρνηση, θα έπρεπε να δώσει μεγαλύτερη ώθηση στο εμβολιαστικό πρόγραμμα αντί στη διενέργεια rapid test;

Απ.: Επαναλαμβάνω αυτό που ανέφερα και προηγουμένως, ότι δηλαδή η πανδημία δεν μπορεί και δεν πρέπει ν’ αντιμετωπίζεται μόνο με περιοριστικά μέτρα. Πάντως όφειλαν τα συναρμόδια για το θέμα του εμβολιασμού Υπουργεία να είχαν ακολουθήσει τις καλές και απλές πρακτικές άλλων χωρών. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να έστελναν ηλεκτρονικά/τηλεφωνικά την ώρα και τη μέρα εμβολιασμού στον κάθε πολίτη αντί αυτής της εξοντωτικής ή/και «ανθρωποφαγικής» επιλογής. Άλλωστε καινοτομία δεν σημαίνει απλά και μόνο εισαγωγή τεχνολογίας. Μια τέτοια αντίληψη και εφαρμογή αποτελεί γραφειοκρατική διάσταση της καινοτομίας. Καινοτομία σημαίνει να σκέφτεσαι και να ενεργείς ορθά και ευέλικτα, συνδυάζοντας μυαλό και συναίσθημα. Και όχι για μικροπολιτικούς λόγους να μετακυλάς την ευθύνη υπερφόρτωσης της πλατφόρμας στους πολίτες. Αυτή η μετάθεση ευθυνών υποδηλοί βαθύτατο έλλειμμα συναισθηματικής νοημοσύνης - πολιτικής και κοινωνικής.

Πανδημία και νέοι

Ερ.: Πόσο έχουν επηρεαστεί οι νέοι; Τι δείχνουν μελέτες που έχουν γίνει για τις επιπτώσεις της πανδημίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου;

Απ.: Είναι πλέον ευδιάκριτο από μελέτες στην Ευρώπη ότι υπάρχει αντίκτυπος της πανδημίας στην ψυχική υγεία. Σύμφωνα με την UNICEF του Ηνωμένου Βασιλείου, πάνω από 60% των παιδιών ανησυχούν για τις ζωές τους. Το ίδρυμα δημόσιας υγείας Sciensano στο Βέλγιο, διαπίστωσε ότι νέοι άνθρωποι μεταξύ 18-24 και οι μαθητές, έχουν επηρεαστεί πολύ περισσότερο από το άγχος και την κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι γονείς στην Ιταλία και στην Ισπανία παρατήρησαν ότι τα παιδιά είχαν δυσκολία στη συγκέντρωση, ήταν ευερέθιστα, ανήσυχα και νευρικά. Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου – λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα - έχει επιτελέσει σημαντικό όσο και ευδιάκριτο έργο, επιστημονικό και κοινωνικό, όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας. Μέσα από συγκροτημένες, συγκεκριμένες και μεθοδικές δράσεις στηρίζει τους φοιτητές του και ευρύτερα την κοινωνία ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά σε αυτές τις πρωτόγνωρες για την ανθρωπότητα συνθήκες βίου.

Ερ.: Πιστεύετε ότι η πανδημία έδειξε το δρόμο στους νέους για τα κυπριακά πανεπιστήμια;

Απ.: Ο κόσμος της Κύπρου πλέον γνωρίζει και αναγνωρίζει την υψηλή ποιότητα των κυπριακών πανεπιστημίων. Για αυτή την υψηλή ποιότητα μας εμπιστεύονται γονείς και φοιτητές. Διαπίστωσαν πως τα πανεπιστημιακά ιδρύματα ανταποκρίθηκαν με αίσθημα ευθύνης σε ζοφερούς καιρούς. Είναι προφανές, ότι καταλυτικό ρόλο επ' αυτού έχει διαδραματίσει η ολιστικού χαρακτήρα καινοτομία. Σε ό,τι αφορά στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου θα σημείωνα πως έχουμε κάνει τεράστιες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια σε τομείς της καινοτομίας, για τούτο και μπορούμε - λόγω υψηλής τεχνογνωσίας και πρωτοποριακών υποδομών - να ανταποκρινόμαστε άριστα στις νέες συνθήκες διδασκαλίας, έρευνας, υπηρεσιών και διασύνδεσης με την κοινωνία και τη βιομηχανία. Η κρίση και οι προκλήσεις της, όπως είναι κατανοητό, αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά μόνο όταν οργανισμοί, όπως το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, φέρουν τη σφραγίδα της καινοτομίας στη λειτουργία τους. Μπορεί ένας οργανισμός να είναι καλός ή πολύ καλός σε έναν, δύο ή τρεις το πολύ τομείς. Χωρίς, όμως, την καινοτομία δεν έχει βιωσιμότητα, δεν έχει μέλλον. 

Οι προκλήσεις των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων

Ερ.: Με ποιες προκλήσεις έρχονται αντιμέτωπα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου και ποιες λύσεις προτείνετε για επίλυση τους;

Απ.: Θα έλεγα πως όχι μόνο τα πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά και το Υπουργείο Παιδείας, ακόμα και ο Φορέας Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΔΙΠΑΕ), θα πρέπει να υιοθετήσουν μια κουλτούρα διαρκούς μετασχηματισμού. Τα πανεπιστήμια έχουν ήδη φθάσει σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας τους. Για να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις, οφείλουν να καλλιεργήσουν έναν θεσμικό μετασχηματισμό, τέτοιον που να ανταποκρίνεται ολιστικά και αποτελεσματικά στα νέα δεδομένα της Ευρώπης, όπως καθορίζονται από τις ανάγκες και τον ανταγωνισμό της εποχής. Άλλωστε, το λεγόμενο πανεπιστήμιο της νεωτερικότητας, όπως αναδύθηκε στην Ευρώπη του 19ου αιώνα και στηρίχθηκε μέχρι και την περασμένη δεκαετία στο Χουμπολτιανό ιδεώδες, φαίνεται εκ των πραγμάτων πως αρχίζει να αντικαθίσταται - ως αποτέλεσμα βαθύτερων κοινωνικών και εκπαιδευτικών δυνάμεων - από μια νέα θεσμική ιδιότητα, ρόλο και ταυτότητα των πανεπιστημίων ανά την Ευρώπη. Αν, φερ´ ειπείν, το 85% των επαγγελμάτων που θα ασκούνται το έτος 2030 δεν υπάρχουν σήμερα, τότε αντιλαμβάνεται κανείς την αναγκαία, όσο και κρίσιμη εισαγωγή θεσμικών μετασχηματισμών που χρειάζεται το πανεπιστημιακό οικοσύστημα. Προς επίρρωση, σπεύδω να αναφέρω το γεγονός ότι πρόσφατα ήρθε στη δημοσιότητα η ενδιάμεση έκθεση «Universities without walls a vision for 2030» της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων. Πρόκειται για μια σαφώς σημαντική έκθεση, της οποίας οι συντάκτες αποκαλούν την περίοδο που διανύουμε ως «σημείο αιχμής», τη δε δεκαετία ως «εποχή μετασχηματισμού». Με βάση τη συγκεκριμένη έκθεση, ελπίζω να αρχίσει ένας γόνιμος διάλογος και στην Κύπρο μεταξύ των πανεπιστημίων, του Υπουργείου Παιδείας, της Βουλής και οργανωμένων κοινωνικών φορέων.