Η νομικίστικη αντιμετώπιση της κρίσης ολοκληρώνει το οικονομικό έγκλημα

Συχνά ακούω και διαβάζω, ακόμα και από τα ίδια τα θύματα της χρηματοοικονομικής απάτης στην Κύπρο, να δέχονται και να προσπαθούν να βρουν το δίκαιο τους στα στενά νομικίστικα πλαίσια που τους παραθέτουν οι τράπεζες και οι συνεργάτες τους. Επιπλέον παράγονται και αναμεταδίδονται μεθοδικά κάποιοι μύθοι που απλά σκοπεύουν να δικαιολογήσουν «ηθικά»την αρπαγή των περιουσιών και την μεγιστοποίηση του κέρδους από τις απομείναντες τράπεζές-ζόμπι και τους εταίρους τους.

• Μύθος 1: Η αποφυγή ηθικού κινδύνου («moral hazard»). Μα υπάρχει μεγαλύτερος ηθικός κίνδυνος από το να δανείζεις με σκοπό να αποσπάσεις την υποθήκη και άλλες εξασφαλίσεις που αφελώς σου έδωσε ο δανειζόμενος; Από Οικονομικής σκοπιάς, ο κυριότερος(αν όχι ο μοναδικός) λόγος ύπαρξης των τραπεζών είναι να δανείζουν παραγωγικά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και σε κάποιες άλλες χώρες, έχουν μάλιστα θεσπίσει νόμους(π.χ. the Law of Fraudulent Conveyance of New York State) όπου σε περιπτώσεις που τράπεζα δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει κάνει αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής και των κινδύνων που μπορούν να προκύψουν από μια χρηματοδότηση, να μπορεί ο δανειολήπτης να απαλλάσσεται άμεσα από την υποχρέωση αποπληρωμής του δανείου χωρίς να χάνει την υποθήκη. Αυτός είναι και ο μέγας ηθικός κίνδυνος που χαρακτηρίζει την Κυπριακή οικονομική κρίση για τον οποίον κανείς δεν μιλά και αγνοούν πλήρως, ενώ υιοθετώντας μια αποκλειστικά νομικίστικη προσέγγιση επιβραβεύουν έτσι την κατά συρροή κατάχρηση του ρόλου των τραπεζών στην οικονομία. Και όπου μάλιστα, λόγω ευνοϊκής αντιμετώπισης των τραπεζών από την πολιτική ηγεσία, είναι επιπλέον σε θέση να εισάγουν και νέες ala carte νομοθεσίες που βολεύουν τους σκοπούς αυτών και των συνεργατών τους.
• Μύθος 2: Δεν πρέπει να διαγράφονται υπόλοιπα δανείων και να προκύπτουν έτσι βιώσιμες αναδιαρθρώσεις γιατί ενθαρρύνουμε τους «στρατηγικούς κακοπληρωτές». Μα αν ήταν τέτοιοι χαρακτήρες οι πελάτες των τραπεζών τότε γιατί οι τράπεζες δεν το αξιολόγησαν σωστά και τους είχαν εγκρίνει όλους αυτούς δάνεια! Και γιατί να συμφέρει ένα δανειολήπτη που λόγω ύψους εξασφαλίσεων έχει περισσότερα να χάσει αν του κατάσχουν το σπίτι ή άλλες υποθήκες που έχει προσφέρει αφελώς στις τράπεζες. Οι στρατηγικοί κακοπληρωτές είναι κατά το πλείστο μεγάλοι δανειολήπτες (κυρίως εταιρείες) οι οποίοι λόγω χαριστικής μεταχείρισης και λανθασμένου ανταγωνισμού μεταξύ τραπεζών να τους κερδίσουν σαν πελάτες όταν τους προσφέρονταν τα δάνεια τώρα χαίρουν ελλιπών εξασφαλίσεων. Αυτοί έχουν κάθε λόγο να μην πληρώνουν τα δάνεια τους έστω και αν μπορούσαν (παρόλο που οι πλείστοι δεν θα είναι σε τέτοια θέση εν πάση περιπτώσει λόγω κρίσης και υπερδανεισμού). Και αυτοί πιστεύω είναι οι πρώτοι που τα βρήκαν με τις τράπεζες και έχουν διευθετήσει τις υποχρεώσεις τους.

Για να επανατοποθετήσουμε τα πράγματα στις σωστές διαστάσεις τους. Υπήρχαν δύο ένοχοι σε αυτή την κρίση. Οι πρώτοι με διαφορά ήταν οι τράπεζες (και αυτοί που έπρεπε να τις ελέγχουν). Ήταν καθήκον τους να μην δίνουν «όποια δάνεια» χωρίς αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής μόνο και μόνο γιατί γέμιζαν με «αμαρτωλές» καταθέσεις από το εξωτερικό (μέσω των οποίων δικηγόροι, λογιστές και άλλοι θησαύριζαν) και που έπρεπε να τα φορτώσουν για να έχουν εισόδημα από αυτά στους ώμους μιας οικονομίας που δεν μπορούσε να σηκώσει τέτοιο βάρος. Για να είμαι όμως σωστός και οι δανειολήπτες φέρουν μέρος της ευθύνης, αλλά είναι λιγότερο ένοχοι. Το λάθος τους ήταν ότι στις πλείστες περιπτώσεις δεν είχαν μελετήσει τα δεδομένα και τους κινδύνους που ελλόχευαν και έπεφταν έτσι εθελοντικά στα «δάνεια παγίδες» που τους πρόσφερναν τότε οι τράπεζες, δεσμεύοντας τα περιουσιακά τους στοιχεία (και συχνά και αυτά των εγγυητών τους).

Αλλά περίπου οι ίδιοι οι δικηγόροι που ήταν συνεργοί και επωφελούντο από αυτήν τη μεγάλη κατάχρηση του χαλαρού χρηματοοικονομικού συστήματος ήταν και αυτοί που «νομοτυπικά» κάλυπταν τις τράπεζες με τα συμβόλαια δανείων που πρόσφερναν στους ανύποπτους δανειζόμενους. Το να ξεχνούμε τι έχει προηγηθεί και να αντιμετωπίζεται τώρα το οικονομικό έγκλημα στο στάδιο της ανάκτησης των οφειλών που δημιούργησαν οι ίδιες οι τράπεζες (και οι δικηγόροι τους) «νομικίστικα»και μέσα σε ένα πλαίσιο οπού οι τρεις εξουσίες της χώρας αλλά ακόμα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) γενικά φαίνεται να τους υποβοηθούν, είναι το λιγότερο, προσβολή της νοημοσύνης μας. Και μάλιστα αψηφώντας τις επιπτώσεις που αυτό θα έχει στην οικονομία μακροχρόνια. Αυτός είναι και ο πιο σημαντικός και πραγματικός ηθικός κίνδυνος που σχεδόν όλοι αγνοούν ή εθελοντικά παραβλέπουν.

Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος, που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός Επισκεπτόμενος Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Harvard και στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά. Author Page: http://ssrn.com/author=262460