Η λανθασμένη διάγνωση και μυωπική αντιμετώπιση του προβλήματος της οικονομίας εγκυμονεί νέους κίνδυνους

Η τιτλοποίηση και η πώληση δανείων έχει ως σκοπό να παρουσιάσει εικόνα μιας σχετικά ασφαλούς επένδυσης (risk free) με όμως ψηλή απόδοση (high return). Για να μπορέσει όμως η τράπεζα να τα πωλήσει θα πρέπει να τα προσφέρει με μια σημαντική έκπτωση. Δηλαδή, τα ταμεία, και άλλοι επενδυτές που θα τα αγοράσουν θα πρέπει να θεωρούν ότι μπορούν να τα πωλήσουν με κάποιο σημαντικό κέρδος, αλλιώς δεν θα πάρουν το ρίσκο.  Εκεί όμως έγκειται και η ουσία του προβλήματος. Όποια περιθώρια μπορεί να έχει μια τράπεζα για να μειώσει το ύψος των δανείων για να υποβοηθηθεί η αποπληρωμή τους, στο πλαίσιο των προβλέψεων που κάνει, δεν πρέπει να καρπωθούν τρίτοι και μεσάζοντες αλλά να χρησιμοποιηθούν με φειδώ εκεί και οπού πρέπει για διακανονισμό των χρεών και επανατοποθέτηση των δανείων σε μια υγιή βάση. Αυτοί που θα αποκτήσουν τα δάνεια δεν θα υπολογίζουν σε καμιά περίπτωση σε εκπτώσεις προς τους δανειζόμενους. Αντιθέτως θα είναι ελεύθεροι να κάνουν τα πάντα για να εισπράξουν το μέγιστο δυνατόν.  Ενώ η οικονομία είναι καταχρεωμένη και εταιρείες και νοικοκυριά είναι βυθισμένα στο χρέος και ενώ κύπριοι δανειολήπτες χρειάζονται κάθε βοήθεια να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν, εμείς προωθούμε νομοθεσίες και τακτικές που θα βοηθούν τους λίγους που κατάφεραν να βρεθούν στο πηδάλιο των τραπεζών μας να πωλήσουν, και μάλιστα με αδιαφανείς διαδικασίες και χωρίς ικανοποιητικό έλεγχο, το ενεργητικό της τράπεζας για να μεγιστοποιήσουν το δικό τους όφελος και άλλων μεσαζόντων. Το άλλο αδιαφανές σημείο το οποίο όμως δεν μας λέγουν είναι ότι με αυτό τον τρόπο ελπίζουν να μπορέσουν να παραμείνουν οι ίδιοι μέτοχοι και άρχοντες των συμβουλίων των τραπεζών χωρίς να χρειαστεί να καταβάλουν νέο κεφάλαιο, κάτι που είναι πασιφανές ότι θα χρειάζονται σύντομα οι τράπεζες (λόγω IFRS9 και την επιτακτική ανάγκη να κάνουν σημαντικές επιπρόσθετες προβλέψεις). Το κεφαλαιουχικό ύψος που είναι ανάγκη να έχει μια τράπεζα είναι αποτέλεσμα του κλάσματος:

(Κεφάλαιο / Δάνεια)=12.5%[1]

Επιπλέον, αυτά τα δάνεια που είναι κυρίως μη εξυπηρετούμενα και επομένως έχουν ήδη υποστεί σημαντικές προβλέψεις (π.χ. 35%), εάν πωληθούν δάνεια ύψους €1 δισ. (ακολουθώντας το παράδειγμα πιο πάνω), έστω και με μια μεγάλη έκπτωση για αυτούς που θα τα αγοράσουν, ας πούμε της τάξης του 20%, η τράπεζα θα μπορέσει να γράψει (write back) πίσω στα λογιστικά της βιβλία ένα επιπλέον κέρδος της τάξης των €150 εκ. (€1δισ. x (35%-20%) το οποίο και αυτό θα ενισχύει περαιτέρω την κεφαλαιουχική επάρκεια της τράπεζας. Θα μου πείτε ίσως ωραία, που είναι το λάθος; Οι τράπεζες μας και μαζί και οι σημερινοί διοικούντες, επιβιώνουν χωρίς να είναι ανάγκη να βρούμε λεφτά για περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση. Το λάθος έγκειται στο ότι το πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας είναι το υπερβολικό ιδιωτικό χρέος.  Σχεδόν 4.5 χρόνια μετά το κούρεμα καταθέσεων το ιδιωτικό χρέος εξακολουθεί να είναι πέραν του 350% του ΑΕΠ και επιβαρύνει κυπριακές επιχειρήσεις και νοικοκυριά που αδυνατούν να αποπληρώσουν αυτά τα δάνεια. Και αυτό, σε μια οικονομία με σοβαρά και σχεδόν μόνιμα μειωμένη αγοραστική ζήτηση. Αυτός ο τεράστιος όγκος δανείων στους ωμούς των οικονομικών παραγόντων της χώρας δεν αφήνει την οικονομία να επανεκκίνηση πάνω σε υγιείς βάσεις.  Όποια περιθώρια έχουν οι τράπεζες για να προωθήσουν κάτι τέτοιο εξαρτάται από το επίπεδο των προβλέψεων που γίνονται και υπάρχουν στα βιβλία τους.  Τα δάνεια πρέπει να μειωθούν για να μπορέσει να γίνει εφικτή η αποπληρωμή τους και να δημιουργηθούν υγιείς συνθήκες επιστρέφοντας σε επίπεδα χρέους που είναι διαχειρίσημα, ούτως ώστε να είναι εις θέση οι παράγοντες της οικονομίας να πάρουν καινούργια δάνεια (see Balance Sheet Recession by Richard Koo).  Εάν με την πώληση δανείων αυτές, οι έστω χαμηλές προβλέψεις που έχουν γίνει, χρησιμοποιηθούν για να παρουσιαστεί ένα εικονικό λογιστικό κέρδος και για να μπορούν έτσι οι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών να μην υποχρεωθούν να καταβάλουν περαιτέρω κεφάλαια, τότε για αυτά τα δάνεια που έχουν πωληθεί, κάθε ελπίδα για μείωση τους προς τους κατόχους αυτών των δανείων εξανεμίζεται. Και αυτό, προς εξυπηρέτηση στην ουσία των συμφερόντων των νυν διοικούντων και άλλων ενδιάμεσων. Η μυωπική αντιμετώπιση του πραγματικού προβλήματος της οικονομίας γίνεται πιο αντιληπτή εάν αναλογιστεί κάποιος τις επιπτώσεις στην οικονομία ακόμα και εάν υποθέσουμε ότι καταφέρνουν με αυτόν τον τρόπο οι τράπεζες να πωλήσουν ένα μεγάλο μέρος του δανειακού τους χαρτοφυλακίου και ότι διορθώνουν έτσι, έστω προσωρινά, την κεφαλαιουχική τους επάρκεια.  Τι θα κάνουν τα βουνά της επιπλέον ρευστότητας που θα δημιουργήσουν με αυτόν τον τρόπο; Σίγουρα θα πρέπει να τα διαθέσουν για να μπορούν να έχουν έσοδα και κάποιο κέρδος για την τράπεζα (μετά το κόστος του χρήματος και τα λειτουργικά τους έξοδα). Σε ποιους θα δώσουν δάνεια; Ποιοι (εταιρείες και νοικοκυριά στην Κύπρο) καν θα θέλουν δάνεια όταν θα είναι καταχρεωμένοι με πολύ περιορισμένες ικανότητες να μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνεια που ήδη έχουν; Και πως θα διορθωθεί η οικονομία ακόμη και στην περίπτωση που πείθονται μερικοί να πάρουν νέα δάνεια που δεν θα μπορούν να εξυπηρετούν. Να θυμίσω ότι η οικονομική ανάπτυξη πηγάζει μόνο από οικονομικά βιώσιμα έργα. Να θυμίσω επίσης ότι είναι η μεγάλη ρευστότητα που προέκυψε από τις σπασμωδικές κινήσεις κάποιων που μας έχει φέρει σε αυτήν την τραγική κατάσταση και είχε ως αποτέλεσμα το κούρεμα καταθέσεων. Και μάλιστα πριν το 2013 ήταν πιο εύκολο να βρεθούν βιώσιμα έργα γιατί οι οικονομικοί παράγοντες της χώρας ήταν σχετικά χωρίς χρέη και υπήρχαν καλές προοπτικές ανάπτυξης. Όμως η πρώτη αιτία της καταστροφής ήταν η τεράστια και απότομη ρευστότητα που αφέθηκε να δημιουργηθεί στις τράπεζες μας και η αγωνία τους να τοποθετήσουν αυτήν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και με συνοπτικές διαδικασίες σε δάνεια που φέρνουν εισόδημα. Δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας δυστυχώς. Κάνουμε λανθασμένες διαγνώσεις του προβλήματος (εν μέρη λόγω άγνοιας αλλά ίσως και εσκεμμένα) και αναγάγουμε το σύμπτωμα του προβλήματος, που είναι τα προβληματικά δάνεια, ως σαν να είναι η αρρώστια της οικονομίας. Η αρρώστια είναι το τεράστιο ιδιωτικό χρέος και είναι αυτό και τους λόγους που το δημιουργούν και που δεν το αφήνουν να μειωθεί που πρέπει να λύσουμε. Αντί αυτού, παμε προς ολοταχώς να δημιουργήσουμε παρόμοιες συνθήκες καταστροφής με το να κλωτσούμε το τενεκεδάκι πιο κάτω. Τελευταίο, αλλά εξ ίσου σημαντικό, είναι ότι με την πακετοποίηση και πώληση των δανείων το μόνο που μπορεί να επιτευχθεί είναι μια προσωρινή ανάπαυλα από την ανάγκη για περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Την επόμενη φορά που θα καταστεί αναγκαίο, και αυτό δεν θα αργήσει, θα έχουν ήδη περιοριστεί τα περιθώρια να το επαναλάβουν, ενώ οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα εξακολουθούν να πνίγονται στο χρέος.  Όμως, αυτή την φορά, με σημαντικά μειωμένη την ελπίδα σωτηρίας που παρέχουν σωστές προβλέψεις και μια επιτηρημένη διαχείριση από ένα ελεγχόμενο τραπεζικό ίδρυμα. Δυστυχώς οι κυβερνώντες εξακολουθούν να ασχολούνται με την θεραπεία των συμπτωμάτων παρά της αρρώστιας. [1] It should be clarified that the example I am giving in the article where I use the total loans in the denominator is a simplification of how total loan exposure is calculated, as each type of loan is weighted (multiplied by a risk factor from 0 to 1) depending on the classification of risks by the Basel Accords. Hence, the complete formula is: Common Equity Tier 1 (CET1) / Risk Weighted Assets (RWAs) > a minimum capital requirement (%) Hence, for example, loans to Governments and public sector bodies with a triple AAA rating are zero risk weighted and therefore do not add anything to the total loan exposure of a bank (in Risk Weighted Assets) for purposes of calculating its regulatory capital requirements.Having clarified that, the risk weighting of loans in Cyprus is only reducing the total value of loans marginally (5%-15%, but it varies from bank to bank) and therefore the total loans value, generally speaking, is a close  proxy of RWAs of Cyprus banks. Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος, που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων.  Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός Επισκεπτόμενος Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά. Author page: http://ssrn.com/author=262460