Η αποκορύφωση του παραλογισμού

Ο υπουργός οικονομικών, όπως δημοσιεύεται σε άρθρο με τίτλο «Χάρης: Ανάγκη για πρόσθετο δανεισμό» στη Stockwatch: Ημερομηνία Δημοσίευσης: 03/05/2014, σπεύδει να ισχυρισθεί και έμμεσα να δικαιολογήσει την περίεργη και επικίνδυνη συμπεριφορά της κυβέρνησης για εξασφάλιση περαιτέρω δανεισμού από την ξένη (και ντόπια) αγορά ως σαν αυτό να ευρίσκεται στο δρόμο εξόδου της χώρας από την οικονομική κρίση. Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, ο υπουργός τονίζει «την ανάγκη πρόσθετου δανεισμού ώστε η Κύπρος, να καταφέρει σιγά - σιγά να αποκαταστήσει την πρόσβαση της στις αγορές χωρίς να τελεί υπό την εξάρτηση, όπως επεσήμανε, οποιουδήποτε τρίτου.» Η προσωρινή εξάρτηση από τρίτους, όσον αφορά το πρόγραμμα του μνημονίου, είναι ίσως το μόνο καλό που μπορεί να προκύψει από το μαρτύριο που περνά αυτός ο τόπος.  Διότι χωρίς τους όρους της τρόικας καμία κυπριακή κυβέρνηση δεν θα είχε τα κότσια να εφαρμόσει τις κατά πολύ αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.  Επιπλέον, δεν είναι δυνατό να παρουσιάζεται η πρόσβαση μας στις «αγορές» ως η απαρχή της λύσης των οικονομικών προβλημάτων μας.  Ιδίως από μια κυβέρνηση που, λυπούμαι να πω, ένα χρόνο μετά δεν έχει να δείξει τίποτε σημαντικό σχετικά με μεταρρυθμίσεις που θα επηρέαζαν θετικά την πραγματική οικονομία.  Η χώρα, όπως αναλύω στο άρθρο μου «Ο υπερδανεισμός και η βιωσιμότητα του χρέους» υποφέρει από υπερβολικά χρέη στο δημόσιο αλλά πολύ περισσότερο στον ιδιωτικό τομέα.  Η προσπάθεια του κράτους επομένως θα έπρεπε να ήταν να βρει τρόπους να μειώσει το ύψος και το κόστος του χρέους.  Και εδώ έγκειται το παράλογο της υπόθεσης που παρουσιάζει ο υπουργός οικονομικών.  Εάν ήταν δυνατό να υπήρχε βιωσιμότητα και ικανότητα αποπληρωμής των τεραστίων χρεών και δανείων που βαραίνουν τον κύπριο πολίτη θα μπορούσαμε να διεκδικήσουμε περισσότερα δάνεια και σε πολύ χαμηλότερο επιτόκιο από την τρόικα.  Ο λόγος που πήραμε μόνο €10 δισ. είναι απλά γιατί δεν υπάρχει ικανότητα αποπληρωμής για πιο μεγάλο ποσό. Ο υπουργός παρατήρησε επίσης ότι «ένα κράτος θα πρέπει να έχει σε λειτουργία μεθόδους άντλησης χρηματοδότησης και η Κύπρος σε ένα χρόνο από σήμερα θα πρέπει να είναι σε θέση να χρηματοδοτεί τις ανάγκες της». Μα κύριε υπουργέ, υπάρχει ο τρόπος χρηματοδότησης του κράτους.  Ονομάζεται φορολογία.  Ο δανεισμός του κράτους δεν είναι τίποτε άλλο από έμμεση φορολόγηση η αποπληρωμή της οποίας μεταφέρεται στο μέλλον και σε άλλες κυβερνήσεις.  Με όλο το σέβας, το τι πρέπει να απασχολεί το κράτος δεν είναι πως να δανειστεί περισσότερα, αλλά πως να συγυρίσει το σπίτι του και να συγκρατήσει τα σπάταλα και μη παραγωγικά έξοδά του.  Και εν πάση περιπτώσει, πως είναι δυνατόν να λύσεις το πρόβλημα του υπερδανεισμού με περαιτέρω και κατά πολύ πιο ακριβό δανεισμό; Θα πρέπει να αναζητήσουμε επομένως ποια είναι τα πραγματικά κίνητρα της κυβέρνησης να σπεύσει να δημιουργήσει ρευστότητα στις τράπεζες, ενώ η Τράπεζα Κύπρου, πολύ πιθανόν με την ενθάρρυνση ή ακόμη και υπόδειξη της κυβέρνησης και ενάντια της θέσης της τρόικας, αποδεσμεύει τεράστιες καταθέσεις (το μεγαλύτερο μέρος των οποίων ανήκει σε ξένους και θα φύγει άμεσα από την Κύπρο).  Χωρίς να υπονοώ οτιδήποτε, θυμίζω ότι το Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας Κύπρου λίγες μόνο μέρες προτού πάρει την απόφαση για περαιτέρω αποδέσμευση καταθέσεων, είχε κληθεί στο προεδρικό.  Ο καθένας μπορεί να εικαστεί ποια είναι τα πραγματικά κίνητρα της κυβέρνησης.  Εκείνο που φοβίζει όμως είναι η εμφανής έλλειψη στρατηγικής για επαναφορά της πραγματικής οικονομίας σε ρυθμούς ανάπτυξης. Θέλω να υπενθυμίσω τον έντιμο υπουργό οικονομικών ότι η επιστροφή στις αγορές δεν μπορεί να είναι το τέλος των προβλημάτων μας αλλά παρά μόνο η αρχή καινούργιων.  Αν πραγματικά τον ενδιαφέρει η επίλυση του οικονομικού στραγγαλισμού που υπόκειται η χώρα, θα πρέπει να σκεφτεί να λύσει το γόρδιο δεσμό που προκαλεί το υπέρογκο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος (και όχι να αναζητεί τρόπους να το αυξάνει) και να ασχοληθεί και λίγο με τρόπους βελτίωσης της πραγματικής πάρα τις εικονικής οικονομίας με τη δημιουργία εντυπώσεων. Μερικά ερωτήματα στα οποία θα ήταν καλύτερα να προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις ο κ. υπουργός:

1. Πώς θα δημιουργηθεί ζήτηση (demand) για προϊόντα νέων έργων και υφισταμένων επιχειρήσεων όταν ο κόσμος δεν μπορεί και δεν προβλέπεται να μπορεί να πληρώσει τη δόση του διότι είναι υπέρ-δανεισμένος και υπέρ-χρεωμένος;
2. Πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν συνθήκες που θα καθιστούσαν τις επενδύσεις (από κυπρίους και ξένους) βιώσιμες;
3. Πώς θα πείσουμε τους εταίρους μας να μας δώσουν «απεριόριστη» ρευστότητα ώστε να καταστεί το τραπεζικό μας σύστημα σταθερό και βιώσιμο.  Τι είναι αυτό που εμποδίζει αυτή την αναγκαία ρευστότητα να έρθει και τι θα μπορούσαμε να κάνουμε να το απαλείψουμε;
4. Πώς θα μπορέσουν οι τράπεζες να λύσουν, έστω και μακροχρόνια το συνεχώς αυξανόμενο πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων; Τι θα μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση και η Κεντρική Τράπεζα να βοηθήσουν;
5. Πώς θα μπορούσε η κυβέρνηση να υιοθετήσει και να εφαρμόσει μια συγκροτημένη αναπτυξιακή πολιτική;
6. Δεν σας ρωτώ πως θα λυθεί το πρόβλημα της ανεργίας διότι αν λύσεις τα μισά πιο πάνω αυτό θα αρχίσει να λύεται ως επακόλουθο.

* Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι Οικονομολόγος, εμπειρογνώμονας σε θέματα Οικονομικής Ανάπτυξης και Αξιολόγησης Έργων.  Είναι πρώην ανώτερος διευθυντής στην Τράπεζα Αναπτύξεως και διετέλεσε τακτικός επισκεπτόμενος καθηγητής στο Harvard University και πιο πρόσφατα στο Queen‘s University, Canada.  Author page: http://ssrn.com/author=262460.