Η ανάγκη επανόδου της χώρας σε υγιή θεμέλια ανάπτυξης

Αν δεν παραχωρείς δάνεια τότε δεν είσαι τράπεζα!

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Κύπρου δήλωσε ευθαρσώς και με πολλή σαφήνεια ότι η τράπεζα θα προσπαθήσει να επενδύσει αλλού, εκτός από δανεισμό, προκειμένου να γίνει κερδοφόρα. Θα έπρεπε όμως κάποιος να υπενθυμίσει τον ανώτατο εκτελεστικό διευθυντή της μεγαλύτερης τράπεζας στην Κύπρο ότι ο σκοπός μιας τράπεζας είναι ο παραγωγικός δανεισμός. Και ότι αν δεν μπορεί να το κάνει αυτό, τότε δεν είναι τράπεζα αλλά μια απλή επιχείρηση που αποκαλεί τον εαυτό της έτσι μόνο άμα την βολεύει ή άμα χρειαστεί τον φορολογούμενο να την σώσει από τα δικά της λάθη. Η δήλωση αυτή αλλά και η πασιφανής πρακτική σχεδόν όλων των τράπεζων στην Κύπρο να μην προσφέρουν νέα δάνεια απλά επιβεβαιώνει την θέση που έχω διατυπώσει και αναλύσει αρκετές φορές (Publications), ότι δηλαδή στην υπερφορτωμένη με μη παραγωγικά δάνεια Κύπρο δεν υπάρχουν συνθήκες για νέα βιώσιμα δάνεια.

Δεν υπάρχουν συνθήκες για νέα βιώσιμα δάνεια

Η οικονομική ανάπτυξη δεν μπορεί να προκύψει από διατήρηση του ιδιωτικού δανεισμού στα ψηλότατα επίπεδα που ευρίσκεται τώρα διότι το χρέος δεν μειώνεται σκουπίζοντας το κάτω από το χαλί πωλώντας σε τρίτους τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ιδίως, σε ταμεία γύπες που μόνο στόχο έχουν την μεγιστοποίηση του κέρδους τους μέσω των εξασφαλίσεων. Και μάλιστα, χωρίς προηγουμένως να δίνεται η ευκαιρία να τα αγοράσει ο δανειζόμενος στην ιδιά τιμή που αυτά ξεπουλιούνται σε τρίτους.

Αλλά ούτε θα μπορούσε μια οικονομικά βιώσιμη και αειφόρος ανάπτυξη να προκύψει από μείωση του χρέους μέσω εκποιήσεων από τους παραλήπτες αυτών των δανείων και της φτωχοποίησης του κόσμου και των επιχειρήσεων που δεν μπορούν να τα εξυπηρετούν.

Η χρήση των εξασφαλίσεων καταστρέφει τους ισολογισμούς του κόσμου

Η μείωση του ιδιωτικού χρέους μέσω των εξασφαλίσεων θα είναι ακόμα χειρότερο διότι θα φέρει ένα μόνιμο πλήγμα στους ισολογισμούς των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που δεν θα έχουν πλέον την δυνατότητα να προβούν σε νέες κεφαλαιουχικές επενδύσεις και ούτε ο κόσμος την αγοραστική δύναμη που θα καθιστούσε τέτοιες επενδύσεις βιώσιμες. Για αυτό ακριβώς τον λόγο είναι τεράστιο λάθος να θεωρείται ότι τάχα σώζοντας τις τράπεζες «ζόμπι» μας θα σώσουμε την οικονομία. Ακριβώς το αντίθετο ισχύει. Δηλαδή, ότι χωρίς μείωση του ιδιωτικού χρέους και επαναφορά της χώρας σε συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης δεν υπάρχει ρόλος για τις τράπεζες.

Κάτι που παρεμπιπτόντως εφάρμοσε με επιτυχία η Ισλανδία μετά την κρίση του 2008. Αντίθετα με την Κύπρο που σχεδόν εννέα χρόνια μετά ακόμη δεν το αντιλαμβάνεται, η Ισλανδία έκανε αμέσως σωστή διάγνωση του προβλήματος, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και καυτηρίασε την γάγγραινα του ιδιωτικού χρέους χωρίς να φτωχοποιήσει τον κόσμο και τους οικονομικούς παράγοντες της χώρας. Και κατάφερε έτσι μέσα σε μόνο τέσσερα χρόνια να ξανακτίσει την οικονομία πάνω σε στερεές και υγιείς βάσεις.

Όταν δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας

Αντίθετα με την Ισλανδία, στην Κύπρο ακόμη και τώρα συνεχίζουν να «φτωχοποιούν» τον κόσμο μέσω τραπεζών και να θεωρούν ότι με προσέλκυση ξένων επενδυτών μπορεί να κλείσουν την τρύπα που δημιουργούν έτσι στην οικονομία. Το μόνο που θα πέτυχει τέτοια πολιτική όμως είναι τα ιδιά και χειρότερα από αυτά που πάθαμε το 2013. Ίσως να μην του νοιάζει και πολύ όμως διότι μέχρι να συμβεί αυτό οι «ενδιάμεσοι» θα πλουτίσουν πάλι. Έστω και αν αυτό επιτευχθεί ξανά εις βάρος της ευημερίας των Κυπρίων πολιτών.

Χρηματοδοτικά ιδρύματα à la carte

Στην Κύπρο δεν μπορεί τα χρηματοδοτικά ιδρύματα μας να είναι κατά το δοκούν επιχειρήσεις ή τράπεζες που πρέπει να τις διασώσει ο φορολογούμενος όπως και όποτε τους βολεύει. Και για να είναι και να θεωρούνται τράπεζες πρέπει μέσα σε συνθήκες για βιώσιμη ανάπτυξη, να αξιολογούν και να προσφέρουν δάνεια που ορθολογιστικά θα κρίνονται ότι έχουν ικανότητα αποπληρωμής. Αν δεν μπορείς να παραχωρείς βιώσιμα δάνεια είτε γιατί οι συνθήκες στην οικονομία δεν το επιτρέπουν ή διότι δεν μπορείς να αξιολογείς σωστά τον πιστωτικό κίνδυνο, τότε δεν εκπληρώνεις τον στοιχειώδη ρόλο που έχεις για να υπάρχεις σαν τράπεζα. Στην Κύπρο σήμερα φοβούμαι ότι ισχύουν και τα δυο.

Συμπέρασμα

Ο καιρός των δάνειων βάσει των εξασφαλίσεων (collateral lending) θα έπρεπε να έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Αρκετή ζημιά και δυστυχία μας έχει επιφέρει αυτή η λανθασμένη πρακτική συνάμα με την προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων μέσω «δώρων» . Η ευημερία του κόσμου και η επάνοδος σε υγιή θεμέλια στην οικονομία (χωρίς ιδιωτικό χρέος ή πτώχευση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων) πρέπει να γίνει ο μοναδικός στόχος της οικονομικής πολιτικής της χώρας.

Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός επισκεπτόμενος λέκτορας στο πανεπιστήμια του Harvard και Queen’s του Καναδά. Author Page: http://ssrn.com/author=262460.