Γ. Δημητρίου: Πολλαπλές οι ευθύνες και ένας ανεύθυνος λαϊκισμός

Πρωτόγνωρες καταστάσεις αντιμετώπισε η Κεντρική Τράπεζα τον Απρίλιο του 2013 αμέσως μετά την απόφαση του Eurogroup για κούρεμα των καταθέσεων, δηλώνει σε συνέντευξη στη StockWatch, ο πρώην Διευθυντής Διεύθυνσης Εποπτείας, της ΚΤ, Γιάγκος Δημητρίου.

Χαρακτηρίζει το κούρεμα των καταθέσεων μονόδρομο διότι, όπως τονίζει, τα πράγματα στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου είχαν φθάσει στο απροχώρητο.

Εκφράζοντας προσωπική εκτίμηση για την πρόταση για οριζόντιο κούρεμα των καταθέσεων αντί κούρεμα των ανασφάλιστων καταθέσεων είπε ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό από τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές αφού θα παραβίαζε τους κανόνες περί εγγυημένων καταθέσεων. Εκτός βέβαια κι «αν θα μπορούσε να πλασαριστεί σαν οριζόντια φορολογία επί των καταθέσεων. Δεν θα το μάθουμε ποτέ βέβαια αυτό», πρόσθεσε.

Υποστηρίζει επίσης ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί η κατάρρευση του συνεργατισμού εάν υπήρχε πολιτική βούληση και καταλογίζει ευθύνες τόσο στον τέως Υπουργό Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη αλλά και στα μεγάλα κοινοβουλευτικά κόμματα λόγω της κακής διαχείρισης της κατ’ αρχήν προσπάθειας για συνένωση των συνεργατικών ιδρυμάτων.

Εξέφρασε επίσης την εκτίμηση ότι τα επαγγελματικά συνεργατικά δεν έπρεπε να μπουν στο ίδιο καζάνι με τα υπόλοιπα, όπως επίσης και κάποια τα οποία είχαν ξεπεράσει το όριο της χρεοκοπίας λόγω δεκαετιών κακοδιαχείρισης και τα οποία έπρεπε να είχαν διαλυθεί με εφαρμογή των κανόνων εξυγίανσης. 

Αποκαλύπτει ακόμα ότι είναι τυπωμένες στο μυαλό του οι φωνασκίες και απειλές κάποιων συνεργατιστών στους διαδρόμους της ΚΤ, όταν δεν υιοθετούνταν οι θέσεις τους στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν τις θέσεις τους. 

Ερ.: Έχετε αναλάβει τη διεύθυνση εποπτείας της ΚΤ τον Απρίλιο του 2013, ευθύς αμέσως, μετά τις δραματικές αποφάσεις του Eurogroup σε σχέση με το κυπριακό τραπεζικό σύστημα, οκτώ χρόνια μετά εκτιμάται ότι μπορούσε να αποφευχθεί το κούρεμα των καταθέσεων;

Απ.: Όντως, όπως ορθά αναφέρετε, ανέλαβα τη Διεύθυνση Εποπτείας της ΚΤ τον Απρίλιο του 2013 μετά από εισήγηση του τότε Διοικητή Πανίκου Δημητριάδη. Το τι είχαμε να αντιμετωπίσουμε τις μέρες εκείνες ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Απλά να πω ότι δεν ήταν λίγες οι φορές που πηγαίναμε σπίτι χαράματα για ένα φρεσκάρισμα και μετά πάλι στο γραφείο ή απευθείας στη Βουλή για ενημέρωση κοινοβουλευτικών επιτροπών.

Όσον αφορά το ερώτημα σας, με τα χάλια που είχε το τραπεζικό σύστημα τον Μάρτιο του 2013 η απάντηση είναι πολύ απλή: Όχι. Τα πράγματα ενδεχομένως να ήταν διαφορετικά αν αναγνωρίζαμε και αποδεχόμαστε τη σοβαρότητα του προβλήματος πολύ πιο πριν, όταν αυτό ήταν ήδη εμφανές και ζητούσαμε τότε τη βοήθεια των ευρωπαϊκών θεσμών, κάτι που αναγκαστήκαμε να κάνουμε τον Μάρτιο του 2013 όταν τα πράγματα είχαν ήδη φτάσει στο απροχώρητο. Η Λαϊκή τότε είχε ήδη αρνητικά κεφάλαια και ήταν απαραίτητο να μπει σε διαδικασία εξυγίανσης, ενώ Τράπεζα Κύπρου και Συνεργατισμός και σε μικρότερο βαθμό η Ελληνική Τράπεζα, είχαν άμεση ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης αφού δεν συμμορφώνονταν με τις ευρωπαϊκές εποπτικές απαιτήσεις. Οπότε το κούρεμα των μη εγγυημένων καταθέσεων ήταν μονόδρομος.

Ερ.: Ποια η θέση της ΚΤ και της ΕΚΤ στην πρώτη συμφωνία με την Κύπρο που περιλάμβανε οριζόντιο κούρεμα όλων των καταθέσεων;

Απ.: Δεν νομίζω να υπήρχε οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ κυπριακών και ευρωπαϊκών αρχών για οριζόντιο κούρεμα όλων των καταθέσεων. Αυτό, εξ’ όσων αντιλαμβάνομαι, ήταν μια πρόταση / εισήγηση της κυπριακής κυβέρνησης η οποία και απορρίφθηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Δεν γνωρίζω πια ήταν η θέση της ΚΤ τότε αφού δεν είχα ακόμα οποιαδήποτε εμπλοκή. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό από τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (και κατ’ επέκταση την ΚΤ) αφού θα παραβίαζε τους κανόνες περί εγγυημένων καταθέσεων. Εκτός, βέβαια και αν θα μπορούσε να πλασαριστεί σαν οριζόντια φορολογία επί των καταθέσεων. Δεν θα το μάθουμε ποτέ βέβαια αυτό.

Μας αρέσει να δημιουργούμε σενάρια

Ερ.: Κάποιοι υποστηρίζουν ότι έγινε το κούρεμα των καταθέσεων άνω των €100.000 για να φύγουν τα ρωσικά κεφάλαια από την Κύπρο. Τότε εσείς κατείχατε ένα σημαντικό πόστο στην ΚΤ, ποια η θέση σας μερικά χρόνια μετά;

Απ.: Είναι γνωστό ότι στην Κύπρο μας αρέσει να δημιουργούμε σενάρια συνομωσίας για ότι δεν μας αρέσει. Το θέμα ήταν πολύ απλό. Πλην της Λαϊκής που είχε αρνητικά κεφάλαια και ο δρόμος της εξυγίανσης ήταν αναπόφευκτος η Τράπεζα Κύπρου είχε άμεση ανάγκη κεφαλαίων για να θεωρηθεί βιώσιμη. Αυτό, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, μπορούσε να γίνει μόνο, κατά σειρά, με τη διαγραφή της αξίας των μετοχών, τη διαγραφή της αξίας των επενδύσεων των μη ανασφάλιστων πιστωτών και στη συνέχεια, στο βαθμό που χρειαζόταν, στη διαγραφή των μη εγγυημένων καταθέσεων, δηλαδή των καταθέσεων πέραν των €100.000. Σημειώνω ότι και στην περίπτωση της Λαϊκής εφαρμόστηκε η ίδια διαδικασία πριν μεταφερθεί η λεγόμενη «καλή Λαϊκή» στην Τράπεζα Κύπρου, με τη διαφορά ότι εδώ όλες οι μη εγγυημένες καταθέσεις παρέμειναν στα βιβλία της «κακής Λαϊκής».

Στην Ελληνική Τράπεζα δεν χρειάστηκε να γίνει κούρεμα καταθέσεων αφού τα απαιτούμενα κεφάλαια ήταν πολύ πιο λίγα και καλύφθηκαν από νέους επενδυτές.

Ούτε στον Συνεργατισμό έγινε κούρεμα καταθέσεων αφού έγινε αποδεχτή από τις Ευρωπαϊκές Αρχές η κρατικοποίηση του.

Ευθύνες σε όλα τα επίπεδα

Ερ.: Υπάρχουν ευθύνες στην ΚΤ, στους πρώην διοικητές Ορφανίδη και Δημητριάδη και σε στελέχη της, για την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος το 2013 και ποιες είναι αυτές;

Απ.: Για την κατάρρευση οποιουδήποτε συστήματος, είτε αυτό είναι τραπεζικό είτε οτιδήποτε άλλο, σίγουρα κάποιο μερίδιο ευθύνης έχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι σε όλα τα επίπεδα, είτε αυτοί είναι επόπτες είτε νομοθέτες είτε κυβερνήσεις. Αυτό που έχει σημασία είναι να μαθαίνουμε από τα τυχόν λάθη μας και να παίρνουμε διορθωτικά μέτρα. Έχουμε, για παράδειγμα, δει πόσο έχει βελτιωθεί το κανονιστικό και εποπτικό πλαίσιο στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια σαν αποτέλεσμα των εμπειριών από τη χρηματοοικονομική κρίση που έπληξε την Ευρώπη. Ως εκ τούτου, να μου επιτρέψετε να μην αναφερθώ σε ευθύνες συγκεκριμένων ατόμων αφού δεν θεωρώ τον εαυτό μου σε θέση να κρίνω και να καταλογίσω ευθύνες.

Λαϊκισμός στη Βουλή για τα ΜΕΔ

Ερ.: Μετά το κούρεμα των καταθέσεων και το κλείσιμο της Λαϊκής Τράπεζας ακολούθησε και η κατάρρευση του Συνεργατισμού και όμως τα ΜΕΔ δεν έχουν μειωθεί, που το αποδίδετε;

Απ.: Να μου επιτρέψετε να διαφωνήσω μαζί σας. Τα ΜΕΔ στα βιβλία των τραπεζών έχουν μειωθεί από τα €29 δισ. στις αρχές του 2015 σε γύρω στα €6 δισ. στο τέλος Νοεμβρίου 2020. Θα μου πείτε ότι τα περισσότερα από αυτά έχουν μεν φύγει από τα βιβλία των τραπεζών αλλά όχι από την οικονομία αφού έχουν αγορασθεί από εταιρείας εξαγοράς δανείων. Το σημαντικό είναι ότι φεύγοντας από τα βιβλία των τραπεζών δεν δημιουργούν πλέον τις πολύ ψηλές υποχρεώσεις τήρησης κεφαλαίων για κάλυψη των δανείων αυτών, δίνοντας την ευχέρεια στις τράπεζες να εξυπηρετήσουν καλύτερα την οικονομία. Επιπλέον, οι εταιρείες εξαγοράς δανείων, εφόσον δεν υπόκεινται στις ίδιες αυστηρές εποπτικές απαιτήσεις τήρησης κεφαλαίων όπως οι τράπεζες έχουν την ευχέρεια να διαχειριστούν τα δάνεια αυτά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τόσο σε όφελος του δανειολήπτη αλλά και της οικονομίας.

Λέγοντας βέβαια αυτό θα πρέπει να σημειώσω ότι για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός απαιτείται και το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν υπάρχει στο βαθμό που θα έπρεπε αφού το νομοθετικό μας σώμα τα τελευταία χρόνια επικεντρώνεται σε λαϊκίστικες προσεγγίσεις αποφεύγοντας να αγγίξει την ουσία του προβλήματος των ΜΕΔ.

Μπορούσε να διασωθεί ο συνεργατισμός

Ερ.: Μπορούσε κατά την άποψη σας να αποφευχθεί η κατάρρευση του Συνεργατισμού; Μήπως ήταν λάθος ότι ο Συνεργατισμός ενοποιήθηκε και στο τέλος δε διασώθηκαν ούτε οι καλές συνεργατικές εταιρείες, όπως π.χ. τα επαγγελματικά ταμιευτήρια;

Απ.: Κατά την άποψη μου ναι. Όμως, από τη στιγμή που λήφθηκαν οι συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις για τον τρόπο ενοποίησης του συνεργατισμού, και από τη στιγμή που δεν υπήρχε η πολιτική βούληση για ουσιαστικές διορθωτικές κινήσεις στη συνέχεια, πιστεύω ότι πλέον η πορεία προς την κατάρρευση ήταν προδιαγεγραμμένη. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, πιστεύω ότι τα επαγγελματικά συνεργατικά δεν έπρεπε να μπουν στο ίδιο καζάνι με τα υπόλοιπα, όπως επίσης και κάποια τα οποία είχαν ξεπεράσει το όριο της χρεοκοπίας λόγω δεκαετιών κακοδιαχείρισης και τα οποία έπρεπε να είχαν διαλυθεί με εφαρμογή των κανόνων εξυγίανσης.

Είναι ακόμα τυπωμένες στο μυαλό μου εικόνες απείρου κάλλους από τις συναντήσεις στην ΚΤ με τις Επιτροπές των διαφόρων συνεργατικών μέσα στα πλαίσια των διεργασιών για την ολοκλήρωση της ενοποίησης και τις προσπάθειες διαφόρων παραγόντων να διασφαλίσουν τις θέσεις τους. Όπως επίσης και οι φωνασκίες και απειλές κάποιων συνεργατιστών στους διαδρόμους της ΚΤ όταν δεν υιοθετούνταν οι θέσεις τους.

Να υπενθυμίσω επίσης ότι η αρχική απόφαση, μετά από επιμονή των κομμάτων, ήταν να γίνει συνένωση των συνεργατικών σε τοπικό επίπεδο και να συνεχίσουν να λειτουργούν ως ανεξάρτητες μονάδες κάτω από την σκεπή και εποπτεία της ΣΚΤ. Χάσαμε πολύτιμο χρόνο στη διαδικασία ορισμού και έγκρισης των μελών των επιτροπών των νέων συνεργατικών αντί να επικεντρωθούμε στην προσπάθεια διάσωσης του Συνεργατισμού. Αυτό άλλαξε στην πορεία αλλά πιστεύω ήταν ήδη αρκετά αργά.

Ερ.: Πόσο εύκολη ήταν η ενοποίηση του συνεργατισμού;

Απ.: Τα προβλήματα με το μοντέλο ενοποίησης του συνεργατισμού ήταν πολλά και δύσκολα μπορούσαν να ξεπεραστούν αφού το μοντέλο αυτό κουβαλούσε μαζί του δεκαετίες κομματικών παρεμβάσεων και εκμετάλλευσης που δεν αποφεύχθηκαν ούτε και στον καταρτισμό του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου της νέας Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας, γεγονός που προδιάγραψε την κακοδιαχείριση που ακολούθησε και ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες της κατάρρευσης. Επειδή ακούγονται πολλά για τις ευθύνες του τέως Υπουργού Οικονομικών για την κατάρρευση του συνεργατισμού θα ήθελα να πω ότι συνυπεύθυνοι στον ίδιο βαθμό είναι και τα άλλα μεγάλα κοινοβουλευτικά κόμματα που επέμεναν στον διαμοιρασμό της εξουσίας στη ΣΚΤ και στη διαιώνιση της σαθρής κατάστασης που επικρατούσε πριν το 2013. Εκεί που καταλογίζω επιπρόσθετη ευθύνη στον τέως υπουργό Οικονομικών είναι ότι δεν έλαβε σοβαρά υπόψη τις προειδοποιήσεις για τα προβλήματα κακοδιαχείρισης και εταιρικής διακυβέρνησης στη ΣΚΤ.

Ερ.: Πως κρίνεται την εποπτεία των τραπεζών πριν το 2013;

Απ.: Δεν είχα εμπλοκή οπότε δεν μπορώ να την κρίνω. Μπορώ να μιλήσω για την περίοδο 1983 – 1999 που θήτευσα και πάλι στην Διεύθυνση Εποπτείας της ΚΤ αλλά τα πράγματα τότε ήταν πολύ διαφορετικά και πολύ πιο εύκολα.

Ερ.: Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση η εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων πέρασε στην ΕΚΤ, οι εθνικές Κεντρικές Τράπεζες περιορίζονται στην εφαρμογή των όρων εντολής της ΕΚΤ, εκτιμάτε ότι με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος;

Απ.: Από το Νοέμβριο του 2014 τέθηκε σε εφαρμογή η ενιαία ευρωπαϊκή εποπτεία μέσω του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού ο οποίος ανάλαβε την άμεση εποπτεία των λεγόμενων σημαντικών τραπεζικών ιδρυμάτων της ευρωζώνης πάντα με τη συνεργασία και συμβολή των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Πιστεύω ότι η εφαρμογή της ενιαίας εποπτείας σίγουρα θα βοηθήσει στο να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος χωρίς βέβαια αυτό να αποτελεί εγγύηση. Έχουν περάσει τώρα 6 χρόνια από την εφαρμογή του θεσμού. Τα αποτελέσματα είναι καλά αλλά χρειάζεται ακόμα χρόνος για να πούμε ότι πράγματι υπάρχει αποτελεσματική ενιαία εποπτεία.

Εκτός ΚΤ λόγω αδιεξόδων

Ερ.: Σήμερα που βλέπετε τα πράγματα από απόσταση, θα θέλατε να μας πείτε την αλήθεια αναφορικά με την απόφαση σας να αφυπηρετήσετε πρόωρα από την ΚΤ;

Απ.: Υπηρέτησα την ΚΤ για 36 σχεδόν χρόνια και 5 Διοικητές. Δεν θα κρίνω εγώ τον βαθμό που η υπηρεσία μου αυτή ήταν θετική για την ΚΤ. Μπορώ να πω όμως ότι έδωσα στην υπηρεσία αυτή τον καλύτερο μου εαυτό κυρίως τα τελευταία 6 χρόνια. Το σημαντικότερο για μένα είναι οι σχέσεις που δημιούργησα με τους συναδέλφους μου. Τώρα, γιατί αποφάσισα να αφυπηρετήσω πρόωρα; Η απάντηση είναι απλή. Ένοιωσα ότι έφτασα σε αδιέξοδο πλέον για το τι μπορούσα να προσφέρω στην Τράπεζα και τι αυτή μπορούσε να μου προσφέρει. Και για να εξηγούμαι. Όταν ένας εποπτικός οργανισμός, με ένα σωρό υποχρεώσεις δεν μπορεί να λειτουργήσει και να επιτελέσει το έργο του λόγω περιορισμών σε πόρους, ανθρώπινους και άλλους, κυρίως λόγω δυσλειτουργίας στη διοικητική δομή του, τότε τα περιθώρια προσφοράς περιορίζονται. Αυτό που κρατώ είναι τις θετικές εμπειρίες από την πολύχρονη προσφορά και τις ανεκτίμητες σχέσεις που δημιούργησα και ευελπιστώ να διατηρήσω, με πολλούς συναδέλφους / φίλους.

Αλλαγές στην ΚΤ χθες

Ερ.: Πολλά λέχθηκαν όλα αυτά τα χρόνια για εκσυγχρονισμό της ΚΤ. Αλλαγή μοντέλου, διοίκησης, όπως π.χ. να μην είναι διοίκηση του ενός προσώπου. Τίποτε όμως δεν είδαμε. Τι λέτε γι’ αυτές τις επισημάνσεις; Τι εμποδίζει τον εκσυγχρονισμό της ΚΤ;

Απ.: Η ΚΤ χρειάζεται εκσυγχρονισμό χθες. Το σημερινό μοντέλο που λειτουργεί από το 1963 δεν μπορεί να θεωρηθεί πλέον αποτελεσματικό. Έγιναν πολλές διεργασίες προς την κατεύθυνση αυτή και εξ όσων γνωρίζω ετοιμάστηκε σχετικό νομοσχέδιο το οποίο έτυχε και της έγκρισης της ΕΚΤ. Ο νυν Διοικητής, όταν υπηρετούσε ως Εκτελεστικός Σύμβουλος, ήταν μεταξύ των πρωτοστατών για προώθηση του νομοσχεδίου για ψήφιση. Οπότε δεν μπορώ να αντιληφθώ γιατί το θέμα έχει κολλήσει εδώ και δυο χρόνια τώρα.