Ένα ταρακούνημα για την αγορά καυσίμων

 Από τον τελευταίο γύρο αντιπαραθέσεων μεταξύ του υπουργού Εμπορίου και των εμπλεκομένων στην εμπορία καυσίμων προέκυψε μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή δηλώσεων.  Ο υπουργός Εμπορίου δήλωσε ότι εντόπισε πρατήρια που αύξησαν τις τιμές τους πριν παραλάβουν φορτία με τις νέες (ψηλότερες) τιμές και απείλησε τους πρατηριούχους ότι θα μελετήσει το ενδεχόμενο επαναφοράς της πρότασης για δημιουργία πρατηρίων αυτοεξυπηρέτησης από το συνεργατισμό.   Σε ραδιοφωνικές του δηλώσεις, ο κος Παμπίνος Χαραλάμπους - επίτιμος πρόεδρος του συνδέσμου πρατηριούχων - ανέφερε ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι πρατηριούχοι θα απολύσουν τις δύο χιλιάδες υπαλλήλους τους ώστε να μειωθούν τα λειτουργικά τους έξοδα και θα πωλούν πιο φθηνά.   Η αντίδραση του υπουργού ήταν να ζητήσει από την ηγεσία των πρατηριούχων να του παρουσιάσουν τα ονόματα των 2000 εργαζομένων και να διερωτηθεί εάν υπάρχουν περισσότεροι από 200 Κύπριοι που εργάζονται στα 270 πρατήρια της Κύπρου.  Αφήνοντας κατά μέρος το στοιχείο της αντιπαράθεσης, οι πιο πάνω δηλώσεις καταγράφουν μερικές πραγματικότητες που αγγίζουν την ουσία του ζητήματος.  Το κύριο πρόβλημα στον τομέα της εμπορίας καυσίμων είναι ότι δεν υπάρχει κουλτούρα ανταγωνισμού.  Η αγορά λειτουργούσε για δεκαετίες σε ένα ρυθμιζόμενο καθεστώς το οποίο αποσκοπούσε στο να εξασφαλίσει στον κάθε εμπλεκόμενο κάποιο «δίκαιο» εισόδημα.  Οι ρυθμίσεις τερματίστηκαν με το άνοιγμα της αγοράς το 2004, όμως η κουλτούρα δεν άλλαξε.  Τόσο οι εταιρείες πετρελαιοειδών όσο και οι πρατηριούχοι συνέχισαν να εργάζονται με τον τρόπο που γνώριζαν, κάτι που ήταν φυσιολογικό και αναμενόμενο.  Το προστατευμένο καθεστώς που υπήρχε στην αγορά για δεκαετίες φόρτωσε τις εταιρείες με ψηλό λειτουργικό κόστος και μας προικοδότησε με ένα ανορθολογικό δίκτυο πρατηρίων.  Υπάρχουν πολλά πρατήρια κοντά στα κέντρα των πόλεων (στη λεωφόρο Νίκης στη Λευκωσία υπάρχουν τρία πρατήρια σε απόσταση 200 μέτρων, τα οποία κάθονται σε τεμάχια γης αξίας εκατομμυρίων), ενώ δεν υπάρχουν αρκετά πρατήρια στα σημεία εξόδου από τις πόλεις και στους αυτοκινητοδρόμους.  Η αγορά χρειάζεται να εμβολιαστεί με μια γερή δόση ανταγωνιστικής νοοτροπίας.  Αυτό δεν πρόκειται να γίνει από τους υφιστάμενους παίκτες γιατί το στάτους κβο τους εξυπηρετεί.  Το υπουργείο θα μπορούσε να μελετήσει τρόπους να προσελκύσει στην αγορά νέους παίκτες που θα διψούν για μερίδιο αγοράς.  Θα μπορούσαν για παράδειγμα να δοθούν άδειες για πρατήρια αυτοεξυπηρέτησης ή για λειτουργία πρατηρίων σε χώρους όπως οι υπεραγορές (το Carrefour διαθέτει τέτοιες υπηρεσίες σε υπεραγορές του στο εξωτερικό).   Μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλέσει σίγουρα αντιδράσεις από τις εταιρείες και τους πρατηριούχους που θα νιώσουν - δικαιολογημένα - ότι απειλούνται.  Κάποιοι εργαζόμενοι θα απολυθούν και κάποια πρατήρια θα κλείσουν.  Θα υπάρξει πολιτικό κόστος, όμως δεν υπάρχει άλλος τρόπος.  Οι νουθεσίες και οι απειλές δεν έχουν πετύχει τίποτα.  Ένα δυνατό ταρακούνημα της αγοράς με την είσοδο νέων παικτών μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα υπέρ των καταναλωτών.  Σωφρόνης Κληρίδης Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών  Πανεπιστήμιο Κύπρου