21/10/2023 06:00
Ανέφικτος κρίνεται μέχρι στιγμής ο όποιος υπολογισμός των κινδύνων που επιφέρει για την κυπριακή οικονομία η πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ – Χαμάς, γεγονός που εντείνει την αβεβαιότητα σε ότι αφορά τις προοπτικές της οικονομίας και τους οικονομικούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης για το 2024.
Σύμφωνα με σημείωμα του Υπουργείου Οικονομικών για τις οικονομικές εξελίξεις και προοπτικές για την χρονική περίοδο 2023-2025, το οποίο τέθηκε ενώπιον της Βουλής, στο πλαίσιο της έναρξης της συζήτησης του κρατικού προϋπολογισμού την ερχόμενη Δευτέρα, στο παρόν στάδιο είναι αδύνατον να προβλεφθεί η διάρκεια της σύρραξης και το μέγεθος της καταστροφής που αυτή μπορεί να προκαλέσει, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθούν οι όποιοι κίνδυνοι για την κυπριακή οικονομία.
Σχετική ήταν και η χθεσινή αναφορά του υπουργού Οικονομικών Μάκη Κεραυνού, σύμφωνα με τον οποίο το θέμα του πολέμου δεν υπήρχε κατά την ετοιμασία του προϋπολογισμού, με αποτέλεσμα να μην έχουν σταθμιστεί οι πιθανοί κίνδυνοι που μπορεί να προέλθουν από την κρίση στο Ισραήλ.
Ωστόσο, ο κ. Κεραυνός υπογράμμισε ότι «ενεργήσαμε προληπτικά και υπεύθυνα και ο προϋπολογισμός είναι πλεονασματικός, ακριβώς για να αντιμετωπίζουμε απρόβλεπτες εξελίξεις που μας επηρεάζουν».
«Δεν υπάρχει λόγος διαφοροποίησης σε σημαντικό βαθμό αυτή τη στιγμή», πρόσθεσε.
Στο σημείωμα του ΥΠΟΙΚ προς τη Βουλή, αναφέρεται ότι στο πλαίσιο αντιμετώπισης των πληθωριστικών πιέσεων, συνεπεία του πόλεμου στην Ουκρανία και με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κυπριακής οικονομίας απέναντι σε εξωγενείς παράγοντες, το Υπουργικό Συμβούλιο σε συνεδρία του ημερομηνίας 19/10/2023, ενέκρινε πακέτο μέτρων άμεσου και μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα, το οποίο θα προωθηθεί προς άμεση υλοποίηση.
Το βασικό σενάριο πριν τον πόλεμο
Σύμφωνα με το βασικό μακροοικονομικό σενάριο (πρόβλεψη πριν την πολεμική σύρραξη μεταξύ Ισραήλ- Χαμάς), η οικονομία το 2024 αναμένεται να ανακάμψει από την επιβράδυνση του 2023 και να αναπτυχθεί με έναν υψηλότερο ρυθμό.
Ακολούθως, η οικονομία αναμένεται να επιταχύνει ξανά και να επιστρέψει σε κανονικούς ρυθμούς, με τον τουριστικό τομέα και τους συναφείς κλάδους να αναμένεται πως θα ανακάμψουν πλήρως έως το 2023 και να παρουσιάσουν περαιτέρω άνοδο.
Η ανάπτυξη την περίοδο 2024-2026, εκτιμάται ότι θα υποστηριχθεί κυρίως από την εγχώρια αγορά και πιο συγκεκριμένα την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας το 2024 αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 2,9% και τα έτη 2025-2026 να κυμανθεί κατά μέσο όρο γύρω στο 3,2% σε πραγματικούς όρους.
Στην αγορά εργασίας, το ποσοστό ανεργίας το 2024 αναμένεται να μειωθεί στο 5,8% του εργατικού δυναμικού, και ακολούθως, με την περαιτέρω βελτίωση της αγοράς εργασίας, να περιορισθεί στο 5,3% το 2025 και στη συνέχεια στο 5,0% το 2026.
Ο πληθωρισμός το 2024 προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 2,5% και για το 2025-2026 αναμένεται να κυμανθεί στο 2,0%.
Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις αναθεωρημένες μακροοικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία που παρουσιάζονται στην παρούσα έκδοση είναι κυρίως αρνητικοί.
Κύριοι κίνδυνοι
Οι κύριοι κίνδυνοι για το βασικό μακροοικονομικό σενάριο προκύπτουν από δυσμενείς εξωτερικές προοπτικές, τα επιτόκια να παραμείνουν υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ψηλότερες τιμές πετρελαίου, ακραίων καιρικών συνθηκών και γεωπολιτικής αστάθειας, αλλά και από χαμηλότερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις των εξαγωγών που δεν σχετίζονται με τον τουρισμό λόγω των κυρώσεων.
Θετικοί παράγοντες, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο από τον προβλεπόμενο ρυθμό ανάπτυξης, είναι μια υψηλότερη από την προβλεπόμενη υλοποίηση ιδιωτικών επενδυτικών σχεδίων και μια καλύτερη απόδοση του τουριστικού τομέα.
Σημειώνεται, όμως, ότι κατά τη συγγραφή του παρόντος κειμένου και ενώ οι φθινοπωρινές προβλέψεις έχουν ολοκληρωθεί, έχει ξεσπάσει μια επιπρόσθετη πηγή πιθανής οικονομικής αστάθειας, λόγω της πρόσφατης έναρξης πολεμικής σύρραξης στο Ισραήλ και τη Λωρίδα της Γάζας, για την οποία δεν είναι δυνατό να ποσοτικοποιηθούν οι όποιοι κίνδυνοι στην κυπριακή οικονομία, καθώς κανείς δεν γνωρίζει την διάρκεια του.
Δημοσιονομικές εξελίξεις και δημόσιο χρέος
Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών για ολόκληρο το 2023, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό ύψους €728,7 εκατ., ή πλεόνασμα 2,5% ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο κατά το 2024 προβλέπεται να παρουσιάσει βελτίωση 0,3 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ και να ανέλθει σε πλεόνασμα 2,8% του ΑΕΠ.
Τo 2025, το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλέπεται να παραμείνει στο 2,8% του ΑΕΠ, ενώ για το 2026 προβλέπεται ότι θα περιοριστεί κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ και να ανέλθει σε πλεόνασμα 2,6% του ΑΕΠ.
Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ εκτιμάται να μειωθεί στο 81,8% τέλος του 2023, σε σύγκριση με 88,2% το 2022, ενώ αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική του πορεία και να περιοριστεί στο 74,7% του ΑΕΠ το 2024, στο 69,5% το 2025 και μέχρι το τέλος του 2026 προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω στο 63% του ΑΕΠ.
Χρηματοοικονομικές εξελίξεις
Όσον αφορά τον τραπεζικό τομέα, το ΥΠΟΙΚ αναφέρει ότι παραμένει καλά κεφαλαιοποιημένος.
Ο δείκτης πρωτοβάθμιων κεφαλαίων CET1 σημείωσε αύξηση στο 18,9% τον Ιούνιο 2023 σε σχέση με 17,8% στα τέλη του 2022, ενώ ο συνολικός δείκτης φερεγγυότητας σημείωσε βελτίωση στο 23,3% τον Ιούνιο 2023 από 21,3% στα τέλη του 2022.
Σημειώνεται ότι στην ενίσχυση της κεφαλαιακής θέσης συνείσέφερε η αυξημένη κερδοφορία, καθώς και οι εκδόσεις ομολόγων στις οποίες προχώρησαν οι δύο μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες.
Διευκρινίζεται ότι η σημαντική αύξηση των επιτοκίων που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2022 λειτούργησε ιδιαίτερα ευεργετικά στην κερδοφορία του τραπεζικού τομέα.
Εξαιρουμένων των υποκαταστημάτων τρίτων χωρών, στους πρώτους έξι μήνες του 2023 καταγράφηκαν κέρδη ύψους €584 εκατ. στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα λόγω των σημαντικών επιτοκιακών εσόδων από την πλεονάζουσα ρευστότητα αλλά και από το δανειακό χαρτοφυλάκιο.
Το 2022 καταγράφηκαν κέρδη ύψους €223 εκατ. ενώ το 2021 καταγράφηκαν κέρδη €18 εκατ.
Με τη σημαντική ενίσχυση της κερδοφορίας και κατ’ επέκταση των κεφαλαιακών αποθεμάτων, ο τραπεζικός τομέας θα διαθέτει ενισχυμένους πόρους για να αντιμετωπίσει τυχόν επιδείνωση της ποιότητας χαρτοφυλακίου, αλλά και να επενδύσει στην τεχνολογική αναβάθμιση, επισημαίνει το υπουργείο Οικονομικών.
Όσον αφορά τη ρευστότητα, προσθέτει ότι οι κυπριακές τράπεζες συνεχίζουν να διατηρούν σχετικά υψηλά αποθέματα με το δείκτη κάλυψης ρευστότητας (Liquidity Coverage Ratio) και το δείκτη καθαρής σταθερής χρηματοδότησης (Net Stable Funding Ratio) να υπερβαίνουν σημαντικά την ελάχιστη κανονιστική απαίτηση.
Καταθέσεις και ΜΕΔ
Σημειώνεται ότι η ρευστότητα χρηματοδοτείται κυρίως από καταθέσεις, με το μερίδιο άλλων μέσων, όπως ομολόγων, να παραμένει χαμηλό.
Οι καταθέσεις στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα ανήλθαν στα €51,8 δισ. τον Αύγουστο 2023, παραμένοντας ουσιαστικά σε σταθερό επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 2022 (€52,1 δισ.), ενώ το σύνολο των δανείων μειώθηκε στα €25,0 δισ. τον Αύγουστο του 2023, έναντι €26,1 δισ. τον Δεκέμβριο του 2022 .
Αναφορικά με τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ), υπογραμμίζει πως συνεχίζουν να σημειώνουν βελτίωση, αφού ανέρχονταν στα €2,1 δισ. τον Ιούνιο 2023 (8,7% των συνολικών δανείων) σε σύγκριση με €2,3 δισ. στα τέλη 2022.
Παράλληλα, ο λόγος των προβλέψεων προς ΜΕΔ (δείκτης κάλυψης) διαμορφώθηκε στο 50,4% τον Ιούνιο 2023 σημειώνοντας βελτίωση από το δείκτη ύψους 47,5% τον Δεκέμβριο του 2022.