Οι παράγοντες κλειδιά για χρηματοοικονομικά νοικοκυριών

Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός και το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι τα κλειδιά για την ενδυνάμωση της χρηματοοικονομικής συμπεριφοράς των νοικοκυριών, υποστήριξαν ειδικοί σε συνέδριο που συνδιοργάνωσαν την Τετάρτη η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) και το Κέντρο Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής (CEPR).

Ο Διοικητής της ΚΤΚ, Χριστόδουλος Πατσαλίδης, χαιρέτισε το συνέδριο περιγράφοντας την εθνική στρατηγική για την προώθηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και τον αντίκτυπό της στην οικοδόμηση της χρηματοοικονομικής ανθεκτικότητας των νοικοκυριών στην Κύπρο. Σημείωσε τη σημασία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού για τα άτομα, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση των οικονομικών τους, το να κάνουν προϋπολογισμό, αποταμίευση και επενδύσεις.

Αναφερόμενος στα σημαντικά κενά που παρουσιάζονται σε έρευνα του 2023 όσον αφορά τον οικονομικό αλφαβητισμό στην Κύπρο, ο κ. Πατσαλίδης σημείωσε ότι υπάρχει ευρεία ανεπάρκεια στις οικονομικές δεξιότητες των Κυπρίων, με αποτέλεσμα να μην είναι προετοιμασμένοι να διαχειριστούν κατάλληλα τα οικονομικά τους, ιδίως όταν εκδηλώνεται μια κρίση. Σημείωσε την ανάγκη για στοχευμένη χρηματοοικονομική εκπαίδευση και εξήγησε την εθνική στρατηγική για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, η οποία δίνει έμφαση στην ενσωμάτωση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στα σχολεία, στην προώθηση της δια βίου μάθησης και στην ενίσχυση του ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού.

"Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δεν είναι απλώς ακόμα μία πολιτική που πρέπει να εφαρμοστεί αλλά μία ζωτική ανάγκη για την οικονομική ευημερία και σταθερότητα των νοικοκυριών, στο σημερινό ολοένα και πιο πολύπλοκο χρηματοοικονομικό τοπίο", είπε, σημειώνοντας ότι η πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2023 από τον ΟΟΣΑ, σε συνεργασία με την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, επιβεβαιώνει τα πολύ χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Κύπρο, όπως είχαν δείξει και προηγούμενες έρευνες.

Ο Διοικητής τόνισε επίσης την ανάγκη για ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που να διασφαλίζει την προστασία των καταναλωτών από κινδύνους. Σημείωσε ότι μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2013 στην Κύπρο, έγιναν μεταρρυθμίσεις και θεσπίστηκαν κανονισμοί, με αποτέλεσμα το οικονομικό σύστημα της Κύπρου να είναι πιο ανθεκτικό.

Μετά την ομιλία του Διοικητή, ακολούθησε συζήτηση σε μορφή πάνελ, με συντονιστή τον καθηγητή Αλέξανδρο Μιχαηλίδη του Imperial College. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι Δρ Magda Bianco, Πρόεδρος του Διεθνούς Δικτύου του ΟΟΣΑ για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση και επικεφαλής του Τμήματος Προστασίας Καταναλωτών και Χρηματοοικονομικής Εκπαίδευσης στην Τράπεζα της Ιταλίας, ο καθηγητής του Goethe University, Μιχάλης Χαλιάσος, η Δρ Jumana Saleheen, επικεφαλής οικονομολόγος και Επενδυτικής Πολιτικής της Vanguard Asset Management και η Diane Thompson, Ανώτερη Σύμβουλος στο Γραφείο Χρηματοοικονομικής Προστασίας των Καταναλωτών στις ΗΠΑ.

Η Δρ Bianco υπογράμμισε την ανάγκη για χρηματοοικονομική εκπαίδευση και προστασία των καταναλωτών, ώστε να διασφαλιστεί η οικονομική ένταξη. Όσον αφορά τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, σημείωσε ότι σε ατομικό επίπεδο μπορεί να αυξήσει την ανθεκτικότητα, ενώ σε μακροοικονομικό επίπεδο μπορεί να οδηγήσει στη χρηματοοικονομική ένταξη, στην εφαρμογή οικονομικών μεταρρυθμίσεων και στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων.

Ως βέλτιστες πρακτικές, πρότεινε να καταστεί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση υποχρεωτική στα σχολεία. Για τους ενήλικες, πρότεινε να προσεγγιστούν μέσω των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών, η Δρ Bianco πρότεινε κανονισμούς με διαφάνεια.

Ο καθηγητής Χαλιάσος δήλωσε ότι τα νοικοκυριά στην Ελλάδα και την Κύπρο αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, όπως η δημογραφική κρίση, η αυξημένη ευθύνη για τη χρηματοδότηση της συνταξιοδότησής τους, οι πολλαπλές πρόσφατες κρίσεις, ο πληθωρισμός και το επίπεδο των μισθών.

Σημείωσε ότι οι τυπικές αντιδράσεις των νοικοκυριών περιλαμβάνουν την εστίαση στα ακίνητα, καθώς οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η γη και τα σπίτια ανεβαίνουν μόνο προς τα πάνω. Επίσης, αποφεύγουν το χρηματοοικονομικό ρίσκο, με τα περισσότερα χρήματα να διατηρούνται σε καταθέσεις ή στο σπίτι, απαιτούν από το κράτος να τους παρέχει επαρκείς συντάξεις, ενώ υπάρχει επίσης φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή, έλλειψη εμπιστοσύνης στο κράτος και στον τομέα των χρηματοοικονομικών ασφαλίσεων και των πιο εξελιγμένων επενδυτικών προϊόντων.

Πρότεινε ότι τα νοικοκυριά μπορούν να ενδυναμωθούν μέσω της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, μέσω της αλληλεπίδρασης με τους συνομηλίκους, μέσω της παροχής συμβουλών από επαγγελματίες και μέσω απλούστερων χρηματοοικονομικών προϊόντων. Σημείωσε τη συσχέτιση μεταξύ του χαμηλού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της χαμηλότερης τάσης για αποταμίευση για τη συνταξιοδότηση, του χαμηλότερου επιπέδου πλούτου, της χαμηλότερης συμμετοχής στο χρηματιστήριο και της τάσης για χρήση πιστώσεων υψηλού κόστους.

Η Δρ Saleheen σημείωσε με τη σειρά της τη σημασία των απλών προϊόντων χαμηλού κόστους, ως έναν άλλο τρόπο για την ενδυνάμωση των νοικοκυριών στις οικονομικές τους αποφάσεις, σημειώνοντας ότι ενώ ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι ζωτικής σημασίας, εξακολουθεί να έχει τα όριά του. Πρόσθεσε επίσης ότι οι κανονισμοί πολιτικής είναι αυτοί που μπορούν να μετακινήσουν τη βελόνα όσον αφορά την εμπιστοσύνη που δείχνουν τα νοικοκυριά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Αντίστοιχα, η Diane Thompson επεσήμανε ότι η χρηματοοικονομική παιδεία πάντα θα μένει ένα βήμα πίσω από τα νέα προϊόντα και ότι είναι σημαντικό να μην κατηγορούμε τους καταναλωτές για την αποτυχία τους να συμβαδίσουν, αλλά αντίθετα να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για υπεύθυνες επιλογές σε μια ανταγωνιστική αγορά. Επέμεινε στην προσπάθεια για μεγαλύτερη διαφάνεια και απλότητα στα νέα προϊόντα.