Στ. Ζένιος: Αγνοήθηκαν ουσιώδη τεκμήρια

Η ερευνητική επιτροπή για την οικονομία αγνόησε ουσιώδη τεκμήρια υποστηρίζει ο σύμβουλός της Σταύρος Ζένιος. Σε συνέντευξη του στη StockWatch, ο καθηγητής χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου Κύπρου αναφέρει ότι κάποια από αυτά τα τεκμήρια είχαν εξασφαλιστεί ακόμη και από ευρωπαϊκά όργανα.

Σε συνέντευξή του στη StockWatch, ο κ. Ζένιος τονίζει ότι «η επιτροπή αρνήθηκε να παραλάβει σημαντικά στοιχεία που είχαμε εξασφαλίσει μετά από προσπάθειες βδομάδων, αυστηρώς εμπιστευτικά τεκμήρια που θα φώτιζαν πτυχές».

Στη συνέντευξή του ο κ. Ζένιος, αναφέρει ότι δεν μπορούσε να παραμείνει σιωπηλός για ένα θέμα ιστορικής σημασίας για τη χώρα μας «που δεν το χειριστήκαμε σωστά».

Εξηγεί τα περί «κωμωδίας της διερεύνησης» της επιτροπής, το σχόλιο που δημιούργησε σωρεία αρνητικών τοποθετήσεων για το έργο της επιτροπής και διευκρινίζει ότι κακώς ερμηνεύτηκαν τα σχόλια του για απαλλαγή του τέως προέδρου από τις ευθύνες του.

Παραθέτουμε τη συνέντευξη

Ερ: Σε blog σας στη StockWatch κάνατε λόγο για «κωμωδία της διερεύνησης» σε σχέση με το πόρισμα. Δεν είναι υπερβολικό;

Απ.:Αυτό που έγραψα είναι ότι βιώσαμε την τραγωδία της κρίσης και τώρα βιώνουμε την κωμωδία της διερεύνησης. Έχουμε ένα πόρισμα, όχι επαρκώς τεκμηριωμένο που ενώ λέει μεγάλες αλήθειες έχει τόσες αδυναμίες που επιτρέπει στους κατεξοχήν υπαίτιους να απεκδύονται των ευθυνών τους και αφήνει εκτός πολλούς που δεν θα έπρεπε. Έτσι δεν μας βοηθά να διαμορφώσουμε ολοκληρωμένη άποψη για όλους τους υπεύθυνους. Η διαπίστωση του πορίσματος ότι η κρίση ξεκίνησε από την πραγματική οικονομία και ακολούθως έγινε αισθητή στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι τόσο εξωφρενική, τόσο εκτός διεθνούς πραγματικότητας, που διαβάζοντας την διερωτήθηκα αν είναι τραγικό ή κωμικό λάθος.

Ερ:Ήσασταν όμως μέλος της ομάδας που έκανε την έρευνα.

Απ.:Ήμουν ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας για τη συλλογή και ανάλυση υλικού και υπέβαλα στην επιτροπή τακτικά σημειώματα με τα ευρήματα και, σε λιγότερο βαθμό, θέματα προς εξέταση των μαρτύρων. Επίσης προέβαινα σε αξιολόγηση κάποιων καταθέσεων. Έλπιζα ότι θα καθοδηγούσαν την διερεύνηση αλλά εξεπλάγην όταν είδα το τελικό πόρισμα, στον τύπο το είδα όπως όλοι σας, δεν γνώριζα τι περιείχε. Απουσίαζε η επιστημονική ανάλυση, αγνοήθηκαν ουσιώδη τεκμήρια που είχαν εξασφαλιστεί ακόμη και από ευρωπαϊκά όργανα, ενώ η επιτροπή αρνήθηκε να παραλάβει σημαντικά στοιχεία που είχαμε εξασφαλίσει μετά από προσπάθειες βδομάδων, αυστηρώς εμπιστευτικά τεκμήρια που θα φώτιζαν πτυχές. Το πόρισμα δεν είναι δικό μου άρα δεν έχω ευθύνη και στο σύνολο του πολύ λίγο με ικανοποιεί, με εκφράζει.

Ερ:Γιατί όμως βγήκατε δημόσια, κάνατε μια δουλειά, δεν τη χρησιμοποίησαν, ας μείνει ως εκεί.

Απ.:Κατ’ αρχή η έκθεση μου χρησιμοποιήθηκε στο συμπληρωματικό πόρισμα της κ. Νικολάου, ήταν μια σημαντική προσθήκη στο αρχικό πόρισμα, αλλά και για το συμπληρωματικό πόρισμα έγιναν προσπάθειες να μην κατατεθεί, να μην διαβαστεί. Αυτά δεν μας βοηθούν ως κοινωνία, δεν μαθαίνουμε έτσι από τα λάθη μας. Άρα δεν μπορούσα να παραμείνω σιωπηλός για ένα θέμα ιστορικής σημασίας για την χώρα μας που δεν το χειριστήκαμε σωστά. Ας μην πάθουμε όπως τον φάκελο της Κύπρου για την τραγωδία του ‘74 που ακόμη δεν ξέρουμε ακριβώς τα γεγονότα. Ίσως να ήταν υπερβολικός ο χαρακτηρισμός, αλλά έκανα αυτό που συμβουλεύω τους φοιτητές μου από τον Βασιλειά Λήρ του Σαίξπηρ «Να λέμε όχι ότι πρέπει, αλλά ότι αισθάνεται κανείς».
Ερ:Γιατί θεωρείται «απλουστευτική» την επίρριψη ευθυνών στον τέως πρόεδρο; Λογικό δεν είναι ο πρόεδρος μιας χώρας να ευθύνεται όταν κάτι πάει τόσο στραβά;

Απ.:Σαφέστατα. Και επειδή η κριτική μου χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για απαλλαγή του τέως πρόεδρου από τις ευθύνες του, ξεκαθαρίζω ότι τίποτε από όσα γράφω δεν επιδέχεται τέτοιας ερμηνείας. Ακριβώς το αντίθετο, λέω ότι το πόρισμα δεν τεκμηρίωσε τις ευθύνες όσο θα μπορούσε για να είναι συγκεκριμένες και όχι απλουστευμένες και αγνόησε τεκμήρια για επιπρόσθετες ευθύνες που αφορούν τόσο το τραπεζικό σύστημα όσο και την κυβέρνηση. Το να πεις «ο πρόεδρος ευθύνεται όταν πάει κάτι τόσο στραβά» είναι απλουστευμένο και δεν μας βοηθά. Μπορούσε να κάνει κάτι και δεν το έκανε; Έκανε κάτι που εκ των προτέρων, όχι σήμερα, όχι εκ των υστέρων, όφειλε να ξέρει ότι δεν είναι ορθό;

Ερ:Αλλά αυτά είναι δύσκολα ερωτήματα, πως μπορούν να απαντηθούν;

Απ.:Ακριβώς, γι’ αυτά γίνεται μια σοβαρή διερεύνηση. Προκύπτουν απαντήσεις μέσα από τα τεκμήρια και η επιτροπή δεν μας τις έδωσε. Στην περίοδο 2008-2011 η ευθύνη του πρώην προέδρου ήταν στα δημόσια οικονομικά και εδώ η επιτροπή ορθώς επέρριψε ευθύνες και ήταν σαφής. Όμως εδώ διαπιστώνουμε έλλειψη ευθυκρισίας με την αλόγιστη αύξηση των δημόσιων δαπανών, και υπήρχαν και συνυπεύθυνοι σε αυτή τη φάση με τα δικά τους λάθη, το τραπεζικό σύστημα. Η έλλειψη ευθυκρισίας αποτελεί ένα βαθμό ευθύνης. Αλλά οι μεγαλύτερες ευθύνες είναι στην περίοδο 2012-2013. Αυτή είναι η περίοδος ασύγγνωστης αμέλειας, αδράνειας και ατολμίας στην αντιμετώπιση σαφών και προβλεπτών κινδύνων που προκάλεσε την τελική κατάρρευση. Πρόκειται για μια θλιβερή περίοδο ανευθυνότητας και κακοδιαχείρισης.

Ερ:Ήσασταν παρόν σε πολλές από τις συνεδρίες της επιτροπής. Πιστεύετε ότι το πόρισμα καταγράφει με ακρίβεια τα όσα λέχθηκαν από τους μάρτυρες;

Απ.:Η επιτροπή εδώ ήταν άψογη, επέδειξαν τον επαγγελματισμό για τον οποίο και τα τρία μέλη είναι καταξιωμένα. Δυστυχώς η επιτροπή στερείτο γνώσεων και εμπειριών για το υπό διερεύνηση θέμα, αλλά για την εντιμότητα της δεν χωράει αμφισβήτηση.

Ερ:Το δικό σας «πόρισμα» πως διαφέρει από αυτό που δημοσιεύθηκε;

Απ.:Πρωτίστως στηρίζεται σε μελέτη των τεκμηρίων και σε επιστημονικές γνώσεις για οικονομικές κρίσεις, τραπεζικές κρίσεις, εταιρική διακυβέρνηση, για την δομή της ευρωζώνης. Ιδιαίτερα αναγνωρίζει ότι πολύπλοκα συστήματα, όπως μια εθνική οικονομία, καταρρέουν με σύνθετους τρόπους. Επομένως η ευθύνη δεν μπορεί να εντοπιστεί αποκλειστικά σε ένα μόνο σημείο του συστήματος αφού αν οποιοσδήποτε από τους πρωταγωνιστές είχε συμπεριφερθεί διαφορετικά θα είχε αποφευχθεί η κρίση. Από αυτή την άποψη η έκθεση μου αναζητά και την ισορροπία ευθυνών μεταξύ των συμπρωταγωνιστών.

Ερ:Άρα να υποθέσουμε ότι και η δομή του διαφέρει από αυτή του πορίσματος ή το δομείται και εσείς γύρω από ομάδες προσώπων, τεχνοκράτες, υπουργοί, πρόεδροι κλπ.;

Απ.:Μας βοηθά καλύτερα να κατανοήσουμε τι συνέβη αν μελετήσουμε διαχρονικά την κρίση, σε τρεις φάσεις. Πρώτον, την δημιουργία των προϋποθέσεων για την κρίση, που είναι η περίοδος πριν το 2008. Ακολούθως την φάση μεταξύ 2008 και 2011 που ενεργοποιείται ο φαύλος κύκλος αλληλεξάρτησης του τραπεζικού συστήματος με τα δημόσια οικονομικά και μαζί οδηγούν τη χώρα στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Τέλος την περίοδο 2012 με 2013 έχουμε τις τεράστιες καθυστερήσεις στην σύναψη συμφωνίας, την παραχώρηση ELA χωρίς να πληρούνται βασικές προϋποθέσεις, προχειρότητες στην ανακεφαλαιοποίηση της Λαϊκής τράπεζας, μελέτες που υπερεκτίμησαν κατά δισεκατομμύρια τις ανάγκες των τραπεζών, αποξένωση μέρους των τραπεζών μας με πολύ αρνητικούς όρους. Σε κάθε φάση αλλάζουν και οι πρωταγωνιστές και οι ρόλοι, διαφορετική η βαρύτητα ευθύνης για παράδειγμα του τέως προέδρου την περίοδο μέχρι το 2011 και διαφορετική στο 2011-2012. Άλλη η ευθύνη της Κεντρικής Τράπεζας πριν την ανακεφαλαιοποίηση της Λαϊκής και άλλη μετά. Έτσι βγαίνει η φυσική ροή της τραγωδίας της κρίσης, μέσα από την ανάλυση των στοιχείων. Δεν νομίζω ότι οι πρωταγωνιστές είχαν πλήρη επίγνωση των αλλαγών φάσης όταν τις βίωναν.

Ερ: Στηρίζεται σε εγκληματολογικά τεκμήρια ή απλώς στις καταθέσεις που λήφθηκαν;

Απ.:Δεν θα τα αποκαλούσα εγκληματολογικά τεκμήρια, οπωσδήποτε όμως στηρίζεται σε ανάλυση οικονομικών μεγεθών και αριθμών και σε ντοκουμέντα επιτροπών από Κύπρο και ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η μαρτυρία έρχεται ως επικουρική της μελέτης των ντοκουμέντων και της ανάλυσης. Όπως ακριβώς σε ένα φόνο η ανάλυση του όπλου, τα δακτυλικά αποτυπώματα, η νεκροψία μπορεί να αποκαλύψουν πολύ περισσότερες πληροφορίες από την μαρτυρία των περαστικών.

Ερ:Που αποδίδετε εσείς πολιτικές ευθύνες για την κατάσταση της κυπριακής οικονομίας;

Απ.:Στην περίοδο 2008-2011 τόσο η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών όσο και των τραπεζών χαρακτηρίζεται από έλλειψη ευθυκρισίας στην αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων που συσσωρεύονταν. Όλοι έπαιξαν και έχασαν με πρωταγωνιστές τον πρόεδρο της δημοκρατίας και τον τότε υπουργό οικονομικών, τις διευθύνσεις των τραπεζών και ιδιαίτερα της Λαϊκής και τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Με διαβαθμισμένες ευθύνες. Η περίοδος 2012-2013 χαρακτηρίζεται από ασύγγνωστη αμέλεια, αδράνεια, και ατολμία στην αντιμετώπιση σαφών και προβλεπτών κινδύνων που προκάλεσε την τελική κατάρρευση. Πρόκειται για μια θλιβερή ιστορία ανευθυνότητας και κακοδιαχείρισης με συμπρωταγωνιστές τον πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Και σε όλη την διάρκεια η βουλή εγκρίνει τους κυβερνητικούς προϋπολογισμούς, ρίχνει δημόσιο χρήμα στην Λαϊκή χωρίς μελέτες φερεγγυότητας, απορρίπτει προτάσεις για δανειακή σύμβαση χωρίς να έχει εναλλακτική πρόταση. Βλέπετε πόσο πολυδιάστατες είναι οι ευθύνες, με πρωταγωνιστή βεβαίως τον αρχηγό κράτους και κυβέρνησης εκείνη την περίοδο.

Ερ: Τελικά τι πρέπει να μάθουμε από αυτή την κρίση;

Απ.:Ότι συστημικές κρίσεις οφείλονται συνήθως σε ένα συνδυασμό κακοδιαχείρισης και κακής τύχης και προϋποθέτουν πολλαπλές και ταυτόχρονες θεσμικές και ατομικές αστοχίες. Ότι χρειάζεται να επανιδρύσουμε ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό και δημιουργικό κράτος που να ανταποκρίνεται στο νέο περιβάλλον αλλά και να επανανοηματοδοτήσουμε τις αξίες μας ως κοινωνία και ιδιαίτερα στην πολιτική. Ότι χρειαζόμαστε πολιτικούς με επαγγελματισμό, όχι επαγγελματίες πολιτικούς, πολιτική που να λύνει τα προβλήματα της κοινωνίας και όχι να ικανοποιεί ευκαιριακές πλειοψηφίες, που να θέτει πάνω από όλα το κοινό καλό και όχι ομάδες ειδικών συμφερόντων. Όλα αυτά προϋποθέτουν αλλαγή νοοτροπίας και ηγεσία με όραμα και επιμονή. Ακούγονται δύσκολα αλλά όπως μας θυμίζει ο Ρίλκε «τα δύσκολα είναι η μοίρα μας».