Η ΕΚΤ, η κ. Μέρκελ και το μέλλον του ευρώ

 Για ακόμη μια φορά η ΕΚΤ μας έδειξε χθες ότι είναι προσηλωμένη στο δόγμα του γερμανικού μονεταρισμού.  Η μείωση του επιτοκίου της κατά 25 μονάδες βάσης, εν μέσω υπαρξιακής κρίσης του ευρώ, μπορεί να χαρακτηρισθεί μόνο σαν «πολύ λίγο και πολύ αργά».   Η απόφαση αυτή μάλιστα συνοδεύτηκε και από δηλώσεις του νέου της προέδρου Mario Draghi αναφορικά με την αγορά περισσότερων κρατικών ομολόγων οι οποίες έσβησαν την ελπίδα των επενδυτών για νομισματική χαλάρωση.  Οι δηλώσεις του κ. Draghi επιβεβαίωσαν τη συνέχιση και της πολιτικής του «πολύ διστακτικά», την οποία εφάρμοσε ο προκάτοχός του κ. Τρισέ όσον αφορά την αγορά κρατικών ομολόγων.  Οι οικονομολόγοι που συνεχίζουν να δικαιολογούν τη σκληρή αυτή στάση της ΕΚΤ – ο αριθμός των οποίων λιγοστεύει μέρα με τη μέρα - ισχυρίζονται ότι η νομισματική χαλάρωση θα παρακινδύνευε την επίτευξη του στόχου της σταθερότητας των τιμών.  Με τα σημερινά δεδομένα της επέκτασης της κρίσης στον πυρήνα της ευρωζώνης και τον φαύλο κύκλο χρέους και αποπληθωρισμού που έχει ήδη αρχίσει σε πολλές χώρες της ευρωζώνης, αυτό έχει καταντήσει πλέον να είναι ένα αστείο επιχείρημα, το οποίο δεν αξίζει καν συζήτησης.  Να υπενθυμίσω εδώ ότι εκτός των δηλώσεων του προέδρου της τράπεζας, η ΕΚΤ δεν δημοσιεύει πρακτικά των αποφάσεών της.  Αυτή είναι μια σκανδαλώδης έλλειψη διαφάνειας, η οποία συντηρείται με το πρόσχημα ότι θα υπάρξουν πιέσεις στα μέλη του συμβουλίου της για πιο χαλαρή νομισματική πολιτική.  Δεν έχω τίποτα εναντίον της ανεξαρτησίας της τράπεζας.  Αλλά η δημοκρατία επιβάλλει πολύ περισσότερη διαφάνεια για να δικαιολογείται τέτοια ανεξαρτησία.   Διαφορετικά το ενδεχόμενο να μετατραπεί η τράπεζα σε ένα τέρας το οποίο δεν είναι υπόλογο σε κανένα και λειτουργεί με δική του ατζέντα, υπεράνω των θεσμών της δημοκρατίας, δεν μπορεί να αποκλεισθεί.  Το ενδεχόμενο αυτό τελευταία παίζει πολύ στο δικό μου μυαλό.  Η απόφαση της ΕΚΤ να μην μειώσει περισσότερό το επιτόκιο της και να μη προχωρήσει προς νομισματική χαλάρωση σίγουρα δημιουργεί περισσότερη πίεση στα κράτη-μέλη να επιβάλουν επιπρόσθετα αντιλαϊκά και τιμωρητικά μέτρα λιτότητας στις χώρες της ευρωζώνης.    Δεν θα παραξενευθώ καθόλου αν μια μέρα ανακαλύψουμε ότι είναι αυτό το πραγματικό παιχνίδι που έπαιζε η ΕΚΤ.  Η έλλειψη διαφάνειας σίγουρα δεν αποκλείει τέτοιο ενδεχόμενο.  Η σκληρή στάση της ΕΚΤ σίγουρα δίνει περισσότερη δύναμη στην κ. Μέρκελ να επιβάλει τα δικά της σχέδια για «δημοσιονομική ένωση» στη Σύνοδο Κορυφής που πραγματοποιείται.  Τα οποία προσβλέπουν να επιβάλουν σιδηρά δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά πόρρω απέχουν από μια γνήσια δημοσιονομική ένωση.  Μια γνήσια δημοσιονομική ένωση συμπεριλαμβάνει μεταβιβάσεις πόρων η/και εγγυήσεις από τα πιο πλούσια κράτη στα πιο φτωχά (π.χ. μέσω κοινών κοινωνικών παροχών η/και ευρω-ομόλογων).  Αν υπήρχε τέτοια αλληλεγγύη μεταξύ κρατών-μελών, ο μέσος όρος χρέους της ευρωζώνης θα ήταν καθοριστικός για τη δυνατότητα δανεισμού όλων των χωρών.  Να υπενθυμίσω ότι λόγω κυρίως  διάσωσης τραπεζών σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ιρλανδία, το χρέος της ευρωζώνης έχει ανέλθει στο 85% του ΑΕΠ της από 66% που ήταν το 2007.  Παρά την αύξηση αυτή, παραμένει χαμηλότερο αυτού των ΗΠΑ, οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν κρίση ρευστότητας γιατί (α) οι πολιτείες είναι μέλη μιας γνήσιας δημοσιονομικής ένωσης και (β) έχουν μια κανονική κεντρική τράπεζα.  Για να μην μιλήσω και για την Ιαπωνία η οποία έχει χρέος 220% του ΑΕΠ της και δανείζεται σε χαμηλότερα επιτόκια από τη Γερμανία (η οποία να θυμίσω έχει χρέος μεγαλύτερο της Κύπρου).  Έχουμε ακούσει πολλά τις τελευταίες μέρες για τα σχέδια της κ. Μέρκελ να επιβάλλει σιδηρά δημοσιονομική πειθαρχία και πολύ λίγα για αλλαγές που θα επέτρεπαν στην ΕΚΤ να λειτουργεί σαν κανονική κεντρική τράπεζα.  Έχουμε επίσης ακούσει ότι η ιδέα για ευρω-ομόλογα έχει αποκλεισθεί όχι μόνο από την κ. Μέρκελ αλλά και από τον κ. Σαρκοζί.    Είναι ξεκάθαρο ότι το σημερινό καθεστώς της ΕΚΤ βολεύει τη Γερμανία περισσότερο από άλλες χώρες.  Αυτό μας το επιβεβαίωσε πρόσφατα και ο Ζάκ Ντελόρ σε πρόσφατη συνέντευξη του στην Daily Telegraph, ο οποίος παραδέχθηκε τον ελαττωματικό του σχεδιασμό για τον οποίο έγραψα πρόσφατα, και τον απόδωσε στη γερμανική εμμονή στην ιδέα νομισματικού ελέγχου.  Ο Ντελόρ πρόσθεσε και κάτι που δε γνώριζα.  Ότι οι άλλες χώρες δέχθηκαν τότε τις προτάσεις της Γερμανίας λόγω «έλλειψης οράματος».  Ελπίζω αυτή τη φορά το όραμα να υπάρχει.  Γιατί οι λύσεις που φαίνεται να προτείνει η κ. Μέρκελ δεν εξυπηρετούν ούτε καν τα ίδια τα συμφέροντα της Γερμανίας, γιατί οι μονόπλευροι συμβιβασμοί που επιβάλλονται εκβιαστικά δεν θα αποδειχθούν βιώσιμοι.  Η δική μου εισήγηση είναι απλή.   Ας δεχθούν οι ηγέτες τη σιδηρά πειθαρχία που προτείνει η κ. Μέρκελ αλλά κάτω από δύο όρους:  (α) Να γίνουν ουσιαστικά βήματα προς γνήσια δημοσιονομική ένωση, βασισμένη στην αλληλεγγύη και την αλληλοβοήθεια μεταξύ κρατών-μελών, π.χ. «ομόσπονδο» ανεργιακό επίδομα, αν όχι και ευρω-ομόλογα.  (β) Η ΕΚΤ να μετατραπεί σε κανονική κεντρική τράπεζα, με εξίσωση της απασχόλησης και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας με τη σταθερότητα των τιμών στο ένταλμα της. Χωρίς τέτοιου είδους βήματα η διάρρηξη της ευρωζώνης είναι σίγουρη.  Το μόνο αβέβαιο είναι το πότε θα γίνει.  Πανίκος Δημητριάδης Καθηγητής Οικονομικών Πανεπιστήμιο του Leicester Μέλος της Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών του Ηνωμένου Βασιλείου