Α. Λοϊζου: Μακρά ύφεση στα ακίνητα
Μακρά περίοδο ύφεσης στον κλάδο ακινήτων προβλέπει ο εκτιμητής και σύμβουλος ακινήτων, Αντώνης Λοϊζου, που εκτιμά ότι υπάρχει ήδη πτώση στις τιμές τουριστικών ακινήτων μέχρι και 20%. Σε συνέντευξη του στη StockWatch, ο κ. Λοϊζου εκτιμά ότι οι τιμές θα πέσουν με αυξανόμενους ρυθμούς αν συνεχιστεί η κρίση, καθώς θα λυγίσουν όσοι developers πιέζονται από μεγάλα δανειοληπτικά ανοίγματα. Σύμφωνα με τον κ. Λοϊζου, υπάρχει ήδη κρίση στην αγορά συμπεριλαμβανομένων και σημαντικών απολύσεων. Κάποιοι έχουν ήδη μειώσει τις τιμές, υποστηρίζει, για να διαθέσουν τα ακίνητα τους ενώ άλλοι προσφέρουν έμμεσες εκπτώσεις, περιλαμβάνοντας το ΦΠΑ ή κλιματισμό στην τιμή.
Της Ηρώς Ευθυμίου
Ερ: Υπάρχει ή δεν υπάρχει μείωση τιμών στα ακίνητα κ. Λοϊζου;
Απ.: Κατ’ αρχήν θα πρέπει να διαχωρίσουμε τα ακίνητα σε δυο κατηγορίες. Τα εξοχικά για τα οποία ενδιαφέρονται οι ξένοι και κυρίως οι Βρετανοί και τα ακίνητα που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των ντόπιων.
Στα διαμερίσματα και κατοικίες που αγοράζονται κατά κύριο λόγω από τους ξένους και κυρίως τους Βρετανούς παρατηρείται μείωση των τιμών μέχρι και 20%. Για παράδειγμα στην Ορόκλινη όπου υπάρχουν χιλιάδες διαμερίσματα και κατοικίες θα δει κάποιος 30-40 πινακίδες με πωλητήρια. Το ίδιο όμως συμβαίνει και στην Πάφο και στο Παραλίμνι.
Οι επαύλεις εντούτοις που είναι κοντά στη θάλασσα ή σε περιοχές με θέα όπως για παράδειγμα οι επαύλεις στην Πέγεια δεν παρουσιάζουν μείωση πέραν του 10%.
Επίσης οι τιμές των ακινήτων στη Λεμεσό δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη μείωση λόγω του ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν οι Ρώσοι, οι Γιουγκοσλάβοι και άλλοι ξένοι που προτιμούν τη Λεμεσό.
Ερ: Τι γίνεται στην ντόπια αγορά;
Απ.: Όσον αφορά την ντόπια αγορά και τα ακίνητα που βρίσκονται σε οικιστικές περιοχές σε Λευκωσία και Λάρνακα η μέγιστη μείωση πιθανόν να είναι της τάξης του 10%.
Στην αντίπερα όχθη όμως υπάρχουν και αυτοί που δεν θέλουν για την ώρα να ρίξουν τις τιμές έτσι προσφέρουν διάφορα μπιχλιμπίδια.
Μπορεί να μην ονομάζουν την προσφορά τους, μείωση των τιμών αλλά έμμεσα πρόκειται για μείωση.
Ερ: Μπορείτε να μας δώσετε παραδείγματα τέτοιων «εκπτώσεων»;
Απ.: Σήμερα είδα μια πινακίδα που έγραφε: «Αγοράστε από εμάς και δεν θα πληρώσετε Φόρο Προστιθέμενης Αξίας». Μα ο ΦΠΑ είναι 15% και μπορεί ο developer να το ενσωμάτωσε στην τιμή και μετά να κάνει έκπτωση.
Άλλοι πάλι developers διαφημίζουν ότι προσφέρουν air-condition, εξοπλισμό κουζίνας και διάφορα άλλα ώστε να μη προκαλέσουν την αντίδραση προηγούμενων αγοραστών τους.
Για μένα είναι λάθος τακτική ωστόσο παραμένει να είναι μια έκπτωση.
Η περίοδος όμως αυτή με τις διαφημίσεις θα διαρκέσει 3-4 μήνες διότι δεν διαφημίζουν τσάμπα, αλλά και όταν διαπιστώσουν οι developers ότι δεν πουλούν με το να προσφέρουν διάφορα μπιχλιμπίδια, θα αναγκαστούν να μειώσουν τις τιμές τους.
Ερ: Πότε θα ανακάμψει η αγορά;
Απ.: Ασφαλή πρόβλεψη για την ώρα δεν μπορεί να κάνει κανένας.
Εάν η οικονομική ύφεση διαρκέσει 2-3 μήνες τότε οι τιμές στην ντόπια αγορά δεν θα πέσουν, σε αντίθεση με τις τουριστικές περιοχές που όπως έχουμε πει έχουν ήδη μειωθεί μέχρι και 20%.
Επειδή όμως θα επαληθευτούν οι εκτιμήσεις που κάνουν λόγω για κρίση, οπωσδήποτε το 2009 και πολύ πιθανώς το 2010 και ίσως και το 2011 σίγουρα θα δούμε μειώσεις των τιμών σε αυξανόμενο ρυθμό διότι αυτοί που βρίσκονται κάτω από δάνεια δεν θα αντέξουν.
Στη σημαντική μείωση των τιμών συντείνουν και οι Βρετανοί που πουλούν τα διαμερίσματα και κατοικίες που αγόρασαν πριν 2-3 χρόνια μέχρι και 30% χαμηλότερα προκειμένου να μεταφέρουν τα χρήματα στη χώρα τους. Οι Βρετανοί όμως λόγω της διαφοράς της ισοτιμίας της στερλίνας με το ευρώ βγαίνουν και πάλι κερδισμένοι.
Ερ: Υπάρχει κίνδυνος απολύσεων μέχρι και 20 χιλ. όπως υποστηρίζουν οι οικοδόμοι;
Απ.: Φυσικά, σε 5-6 μήνες θα έχουμε 20 χιλ. ανέργους. Ήδη ξεκίνησαν οι απολύσεις στην οικοδομική βιομηχανία.
Στο Παραλίμνι ένας developer απόλυσε 60 υπαλλήλους και ένας άλλος 50. Στη Λάρνακα κάποιος άλλος χθες μιλούσαμε και μου είπε ότι τερμάτισε τις εργασίες του έργου και απέλυσε όλους τους εργαζόμενους διότι όπως είπε οι 7 στους δέκα ξένους που αγόρασαν διαμέρισμα ήρθαν πίσω και του είπαν ότι δεν μπορούν να πληρώσουν διότι δεν τους δανείζουν οι τράπεζες ή δεν έχουν δουλειά.
Δυστυχώς το πραγματικό μέγεθος της κρίσης θα το αντιληφθούμε σε μερικούς μήνες όταν θα ολοκληρωθούν τα έργα που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη διότι οι περισσότεροι developers σταμάτησαν να κτίζουν. Άλλωστε θα πρέπει να είναι τρελός κάποιος να κτίζει αυτή την περίοδο.
Διότι και αν ακόμη ο επιχειρηματίας διαθέτει τα χρήματα να κτίσει, γιατί να κτίσει αφού οι τράπεζες δεν δανείζουν τον αγοραστή του;
Ερ: Πότε θα δούμε αποδόσεις 10% στην αγορά των ακινήτων;
Απ.: Δεν νομίζω σύντομα.
Ερ: Γιατί να αγοράσει κάποιος σήμερα ακίνητο και να μην περιμένει να πέσουν και άλλο οι τιμές;
Απ.: Σίγουρα αν κάποιος θέλει να αγοράσει φυσιολογικά θα αναμένει το καλοκαίρι του 2009 που οι τιμές θα πέσουν και άλλο εάν συνεχιστεί η κρίση. Κατά τη δική μου εκτίμηση, τη χειρότερη στιγμή για την οικονομία της Κύπρου θα την νοιώσουμε μετά το καλοκαίρι του 2009. Τότε θα φανούν οι αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό και στην οικοδομική βιομηχανία.
Εκεί πιθανόν να είναι και η χρυσή τομή για αγορά.
Εκείνος που θα θέλει να αγοράσει θα πρέπει να διαλέξει τη χειρότερη στιγμή.
Επαναλαμβάνω όμως για επαύλεις πρώτης γραμμής και ακίνητα μέσα στις πόλεις δύσκολα θα μειωθούν οι τιμές πέραν του 10%.
Ερ: Οι τιμές θα μειωθούν λόγω της οικονομικής κρίσης ή επειδή οι τιμές είναι εξωπραγματικές;
Απ.: Μα τι σημαίνει εξωπραγματικές τιμές; Οι τιμές στην αγορά καθορίζονται από τη ζήτηση. Οι τιμές αυξήθηκαν κατά 30-40-50% και όμως η κάθοδος των ξένων ήταν μαζική και η ζήτηση στα ύψη διότι οι ξένοι θεωρούσαν ελκυστικές τις τιμές των ακινήτων σε συνδυασμό με το περιβάλλον και τις υπηρεσίες που προσφέρει η Κύπρος.
Ερ: Να συζητήσουμε λίγο κάτι διαφορετικό: Πως αξιολογείται τα μέτρα του υπουργού Εσωτερικών για τη φορολογία των αδρανούντων οικοπέδων;
Απ.: Με άριστα. Είναι μια πολύ σωστή απόφαση του υπουργού Εσωτερικών διότι μόνο με τέτοιες καθοριστικές αποφάσεις θα αυξηθεί η προσφορά. Και μπορεί να μη μειωθούν οι τιμές αλλά τουλάχιστον θα συγκρατηθούν σε κάποια λογικά επίπεδα.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κατακράτηση των κενών οικοπέδων έχει συντείνει στην αύξηση της τιμής των ακινήτων. Αυτοί που επιμένουν να μη θέλουν να πουλήσουν και να κατακρατούν κενά οικόπεδα να καταβάλλουν φόρους ώστε να δίνεται η δυνατότητα στην κυβέρνηση να κάνει έργα.
Ερ: Συμφωνείτε με τα πολεοδομικά σχέδια που προωθεί το υπουργείο;
Απ.: Συμφωνώ αλλά δεν τα βρίσκω ευφάνταστα.
Αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι τίτλοι ιδιοκτησίας. Δεν μπορεί να αγοράζει κάποιος ένα ακίνητο και να μη μπορεί να το χρησιμοποιήσει όπως θέλει επειδή δεν έχει τίτλο ιδιοκτησίας. Νομίζω ότι οι Βρετανοί είναι απόλυτα δικαιολογημένοι που μας κατήγγειλαν στη βουλή των Λόρδων.
Ερ: Η κρίση θα επηρεάσει και το επάγγελμα των developers;
Απ.: Οι λεγόμενοι πειρατές στο επάγγελμα θα το εγκαταλείψουν. Να είστε σίγουροι όμως ότι θα φύγουν και άλλοι καθόλα νόμιμοι. Ήδη κάποιοι έχουν κλείσει τις επιχειρήσεις τους.
Της Ηρώς Ευθυμίου
Ερ: Υπάρχει ή δεν υπάρχει μείωση τιμών στα ακίνητα κ. Λοϊζου;
Απ.: Κατ’ αρχήν θα πρέπει να διαχωρίσουμε τα ακίνητα σε δυο κατηγορίες. Τα εξοχικά για τα οποία ενδιαφέρονται οι ξένοι και κυρίως οι Βρετανοί και τα ακίνητα που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των ντόπιων.
Στα διαμερίσματα και κατοικίες που αγοράζονται κατά κύριο λόγω από τους ξένους και κυρίως τους Βρετανούς παρατηρείται μείωση των τιμών μέχρι και 20%. Για παράδειγμα στην Ορόκλινη όπου υπάρχουν χιλιάδες διαμερίσματα και κατοικίες θα δει κάποιος 30-40 πινακίδες με πωλητήρια. Το ίδιο όμως συμβαίνει και στην Πάφο και στο Παραλίμνι.
Οι επαύλεις εντούτοις που είναι κοντά στη θάλασσα ή σε περιοχές με θέα όπως για παράδειγμα οι επαύλεις στην Πέγεια δεν παρουσιάζουν μείωση πέραν του 10%.
Επίσης οι τιμές των ακινήτων στη Λεμεσό δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη μείωση λόγω του ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν οι Ρώσοι, οι Γιουγκοσλάβοι και άλλοι ξένοι που προτιμούν τη Λεμεσό.
Ερ: Τι γίνεται στην ντόπια αγορά;
Απ.: Όσον αφορά την ντόπια αγορά και τα ακίνητα που βρίσκονται σε οικιστικές περιοχές σε Λευκωσία και Λάρνακα η μέγιστη μείωση πιθανόν να είναι της τάξης του 10%.
Στην αντίπερα όχθη όμως υπάρχουν και αυτοί που δεν θέλουν για την ώρα να ρίξουν τις τιμές έτσι προσφέρουν διάφορα μπιχλιμπίδια.
Μπορεί να μην ονομάζουν την προσφορά τους, μείωση των τιμών αλλά έμμεσα πρόκειται για μείωση.
Ερ: Μπορείτε να μας δώσετε παραδείγματα τέτοιων «εκπτώσεων»;
Απ.: Σήμερα είδα μια πινακίδα που έγραφε: «Αγοράστε από εμάς και δεν θα πληρώσετε Φόρο Προστιθέμενης Αξίας». Μα ο ΦΠΑ είναι 15% και μπορεί ο developer να το ενσωμάτωσε στην τιμή και μετά να κάνει έκπτωση.
Άλλοι πάλι developers διαφημίζουν ότι προσφέρουν air-condition, εξοπλισμό κουζίνας και διάφορα άλλα ώστε να μη προκαλέσουν την αντίδραση προηγούμενων αγοραστών τους.
Για μένα είναι λάθος τακτική ωστόσο παραμένει να είναι μια έκπτωση.
Η περίοδος όμως αυτή με τις διαφημίσεις θα διαρκέσει 3-4 μήνες διότι δεν διαφημίζουν τσάμπα, αλλά και όταν διαπιστώσουν οι developers ότι δεν πουλούν με το να προσφέρουν διάφορα μπιχλιμπίδια, θα αναγκαστούν να μειώσουν τις τιμές τους.
Ερ: Πότε θα ανακάμψει η αγορά;
Απ.: Ασφαλή πρόβλεψη για την ώρα δεν μπορεί να κάνει κανένας.
Εάν η οικονομική ύφεση διαρκέσει 2-3 μήνες τότε οι τιμές στην ντόπια αγορά δεν θα πέσουν, σε αντίθεση με τις τουριστικές περιοχές που όπως έχουμε πει έχουν ήδη μειωθεί μέχρι και 20%.
Επειδή όμως θα επαληθευτούν οι εκτιμήσεις που κάνουν λόγω για κρίση, οπωσδήποτε το 2009 και πολύ πιθανώς το 2010 και ίσως και το 2011 σίγουρα θα δούμε μειώσεις των τιμών σε αυξανόμενο ρυθμό διότι αυτοί που βρίσκονται κάτω από δάνεια δεν θα αντέξουν.
Στη σημαντική μείωση των τιμών συντείνουν και οι Βρετανοί που πουλούν τα διαμερίσματα και κατοικίες που αγόρασαν πριν 2-3 χρόνια μέχρι και 30% χαμηλότερα προκειμένου να μεταφέρουν τα χρήματα στη χώρα τους. Οι Βρετανοί όμως λόγω της διαφοράς της ισοτιμίας της στερλίνας με το ευρώ βγαίνουν και πάλι κερδισμένοι.
Ερ: Υπάρχει κίνδυνος απολύσεων μέχρι και 20 χιλ. όπως υποστηρίζουν οι οικοδόμοι;
Απ.: Φυσικά, σε 5-6 μήνες θα έχουμε 20 χιλ. ανέργους. Ήδη ξεκίνησαν οι απολύσεις στην οικοδομική βιομηχανία.
Στο Παραλίμνι ένας developer απόλυσε 60 υπαλλήλους και ένας άλλος 50. Στη Λάρνακα κάποιος άλλος χθες μιλούσαμε και μου είπε ότι τερμάτισε τις εργασίες του έργου και απέλυσε όλους τους εργαζόμενους διότι όπως είπε οι 7 στους δέκα ξένους που αγόρασαν διαμέρισμα ήρθαν πίσω και του είπαν ότι δεν μπορούν να πληρώσουν διότι δεν τους δανείζουν οι τράπεζες ή δεν έχουν δουλειά.
Δυστυχώς το πραγματικό μέγεθος της κρίσης θα το αντιληφθούμε σε μερικούς μήνες όταν θα ολοκληρωθούν τα έργα που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη διότι οι περισσότεροι developers σταμάτησαν να κτίζουν. Άλλωστε θα πρέπει να είναι τρελός κάποιος να κτίζει αυτή την περίοδο.
Διότι και αν ακόμη ο επιχειρηματίας διαθέτει τα χρήματα να κτίσει, γιατί να κτίσει αφού οι τράπεζες δεν δανείζουν τον αγοραστή του;
Ερ: Πότε θα δούμε αποδόσεις 10% στην αγορά των ακινήτων;
Απ.: Δεν νομίζω σύντομα.
Ερ: Γιατί να αγοράσει κάποιος σήμερα ακίνητο και να μην περιμένει να πέσουν και άλλο οι τιμές;
Απ.: Σίγουρα αν κάποιος θέλει να αγοράσει φυσιολογικά θα αναμένει το καλοκαίρι του 2009 που οι τιμές θα πέσουν και άλλο εάν συνεχιστεί η κρίση. Κατά τη δική μου εκτίμηση, τη χειρότερη στιγμή για την οικονομία της Κύπρου θα την νοιώσουμε μετά το καλοκαίρι του 2009. Τότε θα φανούν οι αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό και στην οικοδομική βιομηχανία.
Εκεί πιθανόν να είναι και η χρυσή τομή για αγορά.
Εκείνος που θα θέλει να αγοράσει θα πρέπει να διαλέξει τη χειρότερη στιγμή.
Επαναλαμβάνω όμως για επαύλεις πρώτης γραμμής και ακίνητα μέσα στις πόλεις δύσκολα θα μειωθούν οι τιμές πέραν του 10%.
Ερ: Οι τιμές θα μειωθούν λόγω της οικονομικής κρίσης ή επειδή οι τιμές είναι εξωπραγματικές;
Απ.: Μα τι σημαίνει εξωπραγματικές τιμές; Οι τιμές στην αγορά καθορίζονται από τη ζήτηση. Οι τιμές αυξήθηκαν κατά 30-40-50% και όμως η κάθοδος των ξένων ήταν μαζική και η ζήτηση στα ύψη διότι οι ξένοι θεωρούσαν ελκυστικές τις τιμές των ακινήτων σε συνδυασμό με το περιβάλλον και τις υπηρεσίες που προσφέρει η Κύπρος.
Ερ: Να συζητήσουμε λίγο κάτι διαφορετικό: Πως αξιολογείται τα μέτρα του υπουργού Εσωτερικών για τη φορολογία των αδρανούντων οικοπέδων;
Απ.: Με άριστα. Είναι μια πολύ σωστή απόφαση του υπουργού Εσωτερικών διότι μόνο με τέτοιες καθοριστικές αποφάσεις θα αυξηθεί η προσφορά. Και μπορεί να μη μειωθούν οι τιμές αλλά τουλάχιστον θα συγκρατηθούν σε κάποια λογικά επίπεδα.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κατακράτηση των κενών οικοπέδων έχει συντείνει στην αύξηση της τιμής των ακινήτων. Αυτοί που επιμένουν να μη θέλουν να πουλήσουν και να κατακρατούν κενά οικόπεδα να καταβάλλουν φόρους ώστε να δίνεται η δυνατότητα στην κυβέρνηση να κάνει έργα.
Ερ: Συμφωνείτε με τα πολεοδομικά σχέδια που προωθεί το υπουργείο;
Απ.: Συμφωνώ αλλά δεν τα βρίσκω ευφάνταστα.
Αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι τίτλοι ιδιοκτησίας. Δεν μπορεί να αγοράζει κάποιος ένα ακίνητο και να μη μπορεί να το χρησιμοποιήσει όπως θέλει επειδή δεν έχει τίτλο ιδιοκτησίας. Νομίζω ότι οι Βρετανοί είναι απόλυτα δικαιολογημένοι που μας κατήγγειλαν στη βουλή των Λόρδων.
Ερ: Η κρίση θα επηρεάσει και το επάγγελμα των developers;
Απ.: Οι λεγόμενοι πειρατές στο επάγγελμα θα το εγκαταλείψουν. Να είστε σίγουροι όμως ότι θα φύγουν και άλλοι καθόλα νόμιμοι. Ήδη κάποιοι έχουν κλείσει τις επιχειρήσεις τους.
3287.99
1275.09
