Επιτόκια, Τραπεζικές Δανειακές Πρακτικές και Ανάπτυξη Πραγματικής Οικονομίας
06/11/2013
Το θέμα των ψηλών δανειστικών επιτοκίων συζητείται για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα στη Κυπριακή κοινωνία σε όλα τα επίπεδα: μέσα επικοινωνίας, ειδικούς, πολιτικούς, τραπεζίτες και τον απλό κόσμο. Όλες αυτές οι δημόσιες τοποθετήσεις αναλώνονται στα προφανή, ότι δηλαδή τα δανειακά επιτόκια στην Κύπρο είναι τα πιο ψηλά στην Ευρώπη και πρέπει να μειωθούν. Οι λόγοι που παρατίθενται συνήθως είναι ότι επιβαρύνουν πολύ τους δανειολήπτες, μεγεθύνουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και κάνουν τις τοπικές επιχειρήσεις μη ανταγωνιστικές.
Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα των ψηλών επιτοκίων, στο οποίο επίσης κάποτε γίνονται αναφορές, είναι ότι πνίγουν την ανάπτυξη. Ψηλά επιτόκια εξ’ υπακούν ψηλό κόστος χρήματος το οποίο σημαίνει ότι πολλές επενδύσεις στην πραγματική οικονομία της Κύπρου δεν υλοποιούνται επειδή το ψηλό κόστος χρήματος τις καθιστά μη κερδοφόρες. Αυτό συνεπάγεται χαμένες θέσεις εργασίας, χαμένο κύκλο εργασιών για πολλές επιχειρήσεις και χαμένα φορολογικά έσοδα για το κράτος μεταξύ άλλων.
Όλα αυτά τα σημεία αναλύουν πολύ σωστά τις επιπτώσεις των ψηλών επιτοκίων στην πραγματική οικονομία και καταλήγουν στο αβίαστο συμπέρασμα ότι τα επιτόκια πρέπει να μειωθούν. Για να βρούμε όμως τον ορθολογικό τρόπο να τα μειώσουμε πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι ώθησε και τι επέτρεψε στα επιτόκια να ανεβούν σε αυτό το σημείο.
Και εδώ υπάρχουν οι προφανείς απαντήσεις, ότι η έλλειψη ρευστότητας (προσφορά χρήματος) και η αυξημένη ζήτηση χρήματος (άντληση σημαντικής εγχώριας ρευστότητας για χρηματοδότηση κυβερνητικών ελλειμμάτων) αύξησαν τη τιμή του χρήματος (επιτόκια). Επίσης κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι το οικονομικό περιβάλλον στην Κύπρο είναι πιο αβέβαιο από ότι στην υπόλοιπη Ευρωζώνη οπότε και είναι λογικό τα κυπριακά επιτόκια να είναι πιο ψηλά. Αυτοί είναι ορθολογικοί οικονομικοί λόγοι για την ύπαρξη ψηλών επιτοκίων. Αν η εξήγηση των υψηλών επιτοκίων εξαντλείτο σε αυτούς τους δύο λόγους, τότε η νομοθετική ρύθμιση για μείωση επιτοκίων θα προκαλούσε ανισορροπίες με σημαντικές άλλες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία.
Αν κάποιος όμως ψάξει πιο βαθειά μπορεί να εντοπίσει ένα σημαντικό πρόβλημα ανισορροπίας/στρέβλωσης όσον αφορά τα δανειστικά επιτόκια το οποίο χρήζει άμεσης νομοθετικής ή άλλης διόρθωσης. Αυτό έχει να κάνει με το πώς οι Τράπεζες, μέσα από τα δανειακά τους συμβόλαια, αφήνονται να μεταβάλλουν τα επιτόκια σε υφιστάμενα δάνεια. Ο ορισμός του μεταβαλλόμενου επιτοκίου σε κάποιο δάνειο υπονοεί σαφέστατα και προειδοποιεί τον δανειολήπτη ότι το επιτόκιο του δανείου του μπορεί να μεταβάλλεται καθ’ όλη τη διάρκεια του δανείου. Το κλειδί όμως για ορθολογική οικονομική εφαρμογή αυτού του ορισμού είναι ότι αυτή η μεταβλητότητα δεν πρέπει να είναι αυθαίρετη και δεν πρέπει να καθορίζεται από μονομερείς ενέργειες της ίδιας της τράπεζας που είναι συμβαλλόμενο μέρος με συγκεκριμένα συμφέροντα στη δανειακή συμφωνία. Το πρόβλημα μας εδώ στην Κύπρο είναι ότι η αρχή αυτή παραβιάζεται κατάφορα από τις Τράπεζες οι οποίες μέσω αυτής της παραβίασης αφέθηκαν να αυξάνουν μαζικά τα δανειστικά επιτόκια σε υφιστάμενα δάνεια τουλάχιστον από το 2008.
Ας δούμε λοιπόν πως ορθώς πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή του μεταβαλλόμενου επιτοκίου και μετά πως εφαρμόζεται από τις Τράπεζες στην Κύπρο. Η ορθή εφαρμογή επιβάλλει την χρήση ενός διεθνούς επιτοκίου αναφοράς ως τη βάση του επιτοκίου (π.χ. Euribor). Το συνολικό επιτόκιο είναι αυτή η βάση συν ένα επιπλέον επιτόκιο (περιθώριο). Το περιθώριο καθορίζεται ανά πελάτη με τη σύμβαση του δανείου και εξαρτάται από την εκτίμηση της Τράπεζας ως προς την επικινδυνότητα του πελάτη (την πιθανότητα να μην μπορέσει να ξεπληρώσει το δάνειο). Όσο πιο μεγάλη αυτή επικινδυνότητα (εντός κάποιων ορίων φυσικά) τόσο πιο μεγάλο θα είναι και το περιθώριο που θα χρεωθεί ο πελάτης της Τράπεζας. Αυτό το περιθώριο καθορίζεται για κάθε πελάτη ξεχωριστά και η Τράπεζα θα μπορούσε να το μεταβάλει μόνο αν ο πελάτης παρουσιάσει σημάδια ότι η επικινδυνότητα του άλλαξε (π.χ. να μην πληρώνει τη δόση του δανείου του). Η μεταβλητότητα του επιτοκίου εξαρτάται αποκλειστικά από τη μεταβλητότητα της βάσης (Euribor) η οποία μεταβάλλεται στις διεθνής αγορές και η οποία δεν επηρεάζεται από μονομερείς ενέργειες της συμβαλλόμενης Τράπεζας. Το πρόσφατο μεγάλο σκάνδαλο με τις παρεμβάσεις συγκεκριμένης Βρετανικής τράπεζας στον καθορισμό του LIBOR για δικό της όφελος και σημερινά δημοσιεύματα για μεγάλα πρόστιμα σχετικά με χειραγώγηση από έξι τράπεζες του Euribor δείχνουν ποσό σημαντικό είναι να μην παραβιάζεται αυτή η αρχή. Ένας άλλος σημαντικός λόγος για την χρήση διεθνούς επιτοκίου αναφοράς είναι η ύπαρξη παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων που βασίζονται σ’ αυτά τα επιτόκια. Αυτά τα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις Τράπεζες για αντιστάθμιση του κινδύνου που αντιμετωπίζουν από τυχόν μείωση αυτού του επιτοκίου βάσης, η οποία θα μείωνε το δανειστικό επιτόκιο που χρεώνουν και θα τους προκαλούσε ζημιά (οι τράπεζες χορηγούν μακροπρόθεσμα δάνεια που χρηματοδοτούνται από βραχυπρόθεσμες καταθέσεις). Φυσικά και οποιοσδήποτε δανειζόμενος μπορεί σ’ αυτή την περίπτωση να νιώθει την ασφάλεια ότι η Τράπεζα δεν θα μεταβάλει το επιτόκιο αυθαίρετα εις βάρος του και θα μπορεί αν το θέλει να χρησιμοποιήσει τα προαναφερόμενα παράγωγα προϊόντα για να αντισταθμίσει τον δικό του κίνδυνο από τυχών μεταβολή του επιτοκίου εις βάρος του. Αυτός ο τρόπος ορισμού των δανειστικών επιτοκίων είναι ορθολογιστικός και δημιουργεί ένα υγιές οικονομικό περιβάλλον όπου μπορεί να δράσουν οι δανειολήπτες και οι Τράπεζες προς όφελος της ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας.
Στην Κύπρο όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Μετά την είσοδο μας στο Ευρώ, οι Τράπεζες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις παλαιές πρακτικές τους όπου χρησιμοποιούσαν το δικό τους επιτόκιο βάσης και να χρησιμοποιούν το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (το οποίο πληροί όπως και το Euribor την ορθολογιστική προσέγγιση που περιέγραψα πιο πάνω). Το φθινόπωρο του 2008 οι Τράπεζες μη μπορώντας να αλλάξουν αυτή τη βάση σε υφιστάμενα δάνεια προχώρησαν σε μια κατάφορη παραβίαση των αρχών που προανέφερα αυξάνοντας μαζικά το περιθώριο σε όλα τα επιχειρηματικά και αργότερα όλα τα στεγαστικά επιτόκια (τους το επέτρεπαν τα ψιλά γράμματα των συμβολαίων). Επίσης προχώρησαν στην «ενθάρρυνση» υφισταμένων δανειοληπτών να αλλάξουν την βάση του επιτοκίου των δανείων τους στο επιτόκιο βάσης της Τράπεζας, και το οποίο μπορεί μονομερώς να μεταβάλει η Τράπεζα ανά πάσα στιγμή και το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως και σήμερα. Οπότε οι τράπεζες διατηρούν τη δυνατότητα να μεταβάλλουν το επιτόκιο μονομερώς στα δάνεια που έχουν ως βάση το Euribor μέσω μαζικών αλλαγών των περιθωρίων αλλά και στα δάνεια που έχουν ως βάση τα δικά τους βασικά επιτόκια!
Ποιες είναι λοιπόν οι επιπτώσεις αυτής της παραβίασης των ορθολογιστικών αρχών εφαρμογής της έννοιας του δανείου με μεταβαλλόμενο επιτόκιο;
Οι Τράπεζες εφαρμόζοντας αυτή τη πρακτική μεταφέρουν την αβεβαιότητα που περιβάλλει τον καθορισμό των επιτοκίων, που σε περιόδους κρίσης είναι μεγάλη, στους δανειολήπτες (νοικοκυριά και επιχειρήσεις). Με αυτό τον τρόπο δεν χρειάζεται οι ίδιες να μπουν στον κόπο να αντισταθμίσουν τους κινδύνους επιτοκίου που αντιμετωπίζουν στην διεκπεραίωση των βασικών δραστηριοτήτων τους, δηλαδή την αγορά (καταθέσεις) και πώληση (δάνεια) χρήματος. Το επιτόκιο είναι η τιμή του χρήματος. Αυτή η πρακτική προκαλεί τεράστια ανισορροπία στην οικονομία της Κύπρου αυξάνοντας σημαντικά τα επιτόκια σε περιόδους κρίσης, όχι μόνο στα νέα δάνεια αλλά και στα υφιστάμενα. Εδώ βρίσκεται και μεγάλο μέρος της εξήγησης γιατί στην Κύπρο η τάση των επιτοκίων ήταν για χρόνια τώρα αντίθετη με αυτή που επέβαλλε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην υπόλοιπη Ευρώπη με την μείωση των δικών της επιτοκίων. Δηλαδή, με αυτή τη συγκεκριμένη πρακτική οι Τράπεζες θωράκισαν την Κυπριακή οικονομία από τις θετικές επιπτώσεις των μέτρων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Εκτός των υψηλών επιτοκίων, εξίσου σημαντική ανισορροπία είναι και η ανασφάλεια/αβεβαιότητα που μετακυλύεται στους δανειολήπτες από το δικαίωμα που αφήνεται να διατηρεί η τράπεζα για μονομερή μεταβολή του επιτοκίου ανά πάσα στιγμή. Η αύξηση της αβεβαιότητας προκαλεί παρόμοιες αρνητικές επιπτώσεις με τα ψηλά επιτόκια που αναλύσαμε πιο πάνω.
Αυτή η πρακτική των τραπεζών δημιουργεί και πιο έμμεσες ανισορροπίες διότι μπορεί να οδηγήσει τις Τράπεζες στη λήψη μη ορθολογιστικών αποφάσεων τόσο στον καθορισμό των καταθετικών επιτοκίων όσο και στην χορήγηση δανείων. Οι Τράπεζες έχοντας την σιγουριά στο ότι μπορούν να μετακυλήσουν τυχών ζημιές από πτώση των γενικών επιτοκίων ή από δική τους αύξηση των καταθετικών επιτοκίων, στους δανειολήπτες δεν είναι και τόσο προσεκτικές στην ανάλυση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν.
Είναι αυτή η πρακτική που επιτρέπει στις τράπεζες να μεταβάλλουν μονομερώς και μαζικά τα επιτόκια σε υφιστάμενα δάνεια που πρέπει να διορθωθεί με νομοθετική ή άλλη ρύθμιση. Αυτή η διόρθωση θα έχει άμεσες θετικές επιπτώσεις στην οικονομία όπως η απαλλαγή των δανειοληπτών από την αβεβαιότητα και ανασφάλεια που προκαλεί αυτή η πρακτική των τραπεζών. Η μείωση των επιτοκίων δεν θα είναι άμεση αλλά πιο βραχυπρόθεσμη, αλλά η αποφυγή περαιτέρω αυξήσεων των επιτοκίων θα είναι άμεση.
Οι πρόσφατες εθελοντικές μειώσεις επιτοκίου από τις Τράπεζες δεν λύνουν το πρόβλημα διότι οι Τράπεζες εξακολουθούν να διατηρούν το δικαίωμα να μεταβάλλουν μονομερώς τα επιτόκια. Αντίθετα, κάποιος καχύποπτος θα μπορούσε να πει ότι με τις πρόσφατες μονομερείς μειώσεις συνεχίζουν να εξασκούν αυτό το δικαίωμα, που κακώς τους παρέχεται, για δικό τους μονομερές όφελος: την εξάσκηση επικοινωνιακής πολιτικής στο παρά πέντε για αποφυγή οποιονδήποτε μόνιμων αρνητικών γι’ αυτούς ρυθμίσεων.
Γιώργος Νησιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικής
Πρόεδρος Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα των ψηλών επιτοκίων, στο οποίο επίσης κάποτε γίνονται αναφορές, είναι ότι πνίγουν την ανάπτυξη. Ψηλά επιτόκια εξ’ υπακούν ψηλό κόστος χρήματος το οποίο σημαίνει ότι πολλές επενδύσεις στην πραγματική οικονομία της Κύπρου δεν υλοποιούνται επειδή το ψηλό κόστος χρήματος τις καθιστά μη κερδοφόρες. Αυτό συνεπάγεται χαμένες θέσεις εργασίας, χαμένο κύκλο εργασιών για πολλές επιχειρήσεις και χαμένα φορολογικά έσοδα για το κράτος μεταξύ άλλων.
Όλα αυτά τα σημεία αναλύουν πολύ σωστά τις επιπτώσεις των ψηλών επιτοκίων στην πραγματική οικονομία και καταλήγουν στο αβίαστο συμπέρασμα ότι τα επιτόκια πρέπει να μειωθούν. Για να βρούμε όμως τον ορθολογικό τρόπο να τα μειώσουμε πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι ώθησε και τι επέτρεψε στα επιτόκια να ανεβούν σε αυτό το σημείο.
Και εδώ υπάρχουν οι προφανείς απαντήσεις, ότι η έλλειψη ρευστότητας (προσφορά χρήματος) και η αυξημένη ζήτηση χρήματος (άντληση σημαντικής εγχώριας ρευστότητας για χρηματοδότηση κυβερνητικών ελλειμμάτων) αύξησαν τη τιμή του χρήματος (επιτόκια). Επίσης κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι το οικονομικό περιβάλλον στην Κύπρο είναι πιο αβέβαιο από ότι στην υπόλοιπη Ευρωζώνη οπότε και είναι λογικό τα κυπριακά επιτόκια να είναι πιο ψηλά. Αυτοί είναι ορθολογικοί οικονομικοί λόγοι για την ύπαρξη ψηλών επιτοκίων. Αν η εξήγηση των υψηλών επιτοκίων εξαντλείτο σε αυτούς τους δύο λόγους, τότε η νομοθετική ρύθμιση για μείωση επιτοκίων θα προκαλούσε ανισορροπίες με σημαντικές άλλες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία.
Αν κάποιος όμως ψάξει πιο βαθειά μπορεί να εντοπίσει ένα σημαντικό πρόβλημα ανισορροπίας/στρέβλωσης όσον αφορά τα δανειστικά επιτόκια το οποίο χρήζει άμεσης νομοθετικής ή άλλης διόρθωσης. Αυτό έχει να κάνει με το πώς οι Τράπεζες, μέσα από τα δανειακά τους συμβόλαια, αφήνονται να μεταβάλλουν τα επιτόκια σε υφιστάμενα δάνεια. Ο ορισμός του μεταβαλλόμενου επιτοκίου σε κάποιο δάνειο υπονοεί σαφέστατα και προειδοποιεί τον δανειολήπτη ότι το επιτόκιο του δανείου του μπορεί να μεταβάλλεται καθ’ όλη τη διάρκεια του δανείου. Το κλειδί όμως για ορθολογική οικονομική εφαρμογή αυτού του ορισμού είναι ότι αυτή η μεταβλητότητα δεν πρέπει να είναι αυθαίρετη και δεν πρέπει να καθορίζεται από μονομερείς ενέργειες της ίδιας της τράπεζας που είναι συμβαλλόμενο μέρος με συγκεκριμένα συμφέροντα στη δανειακή συμφωνία. Το πρόβλημα μας εδώ στην Κύπρο είναι ότι η αρχή αυτή παραβιάζεται κατάφορα από τις Τράπεζες οι οποίες μέσω αυτής της παραβίασης αφέθηκαν να αυξάνουν μαζικά τα δανειστικά επιτόκια σε υφιστάμενα δάνεια τουλάχιστον από το 2008.
Ας δούμε λοιπόν πως ορθώς πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή του μεταβαλλόμενου επιτοκίου και μετά πως εφαρμόζεται από τις Τράπεζες στην Κύπρο. Η ορθή εφαρμογή επιβάλλει την χρήση ενός διεθνούς επιτοκίου αναφοράς ως τη βάση του επιτοκίου (π.χ. Euribor). Το συνολικό επιτόκιο είναι αυτή η βάση συν ένα επιπλέον επιτόκιο (περιθώριο). Το περιθώριο καθορίζεται ανά πελάτη με τη σύμβαση του δανείου και εξαρτάται από την εκτίμηση της Τράπεζας ως προς την επικινδυνότητα του πελάτη (την πιθανότητα να μην μπορέσει να ξεπληρώσει το δάνειο). Όσο πιο μεγάλη αυτή επικινδυνότητα (εντός κάποιων ορίων φυσικά) τόσο πιο μεγάλο θα είναι και το περιθώριο που θα χρεωθεί ο πελάτης της Τράπεζας. Αυτό το περιθώριο καθορίζεται για κάθε πελάτη ξεχωριστά και η Τράπεζα θα μπορούσε να το μεταβάλει μόνο αν ο πελάτης παρουσιάσει σημάδια ότι η επικινδυνότητα του άλλαξε (π.χ. να μην πληρώνει τη δόση του δανείου του). Η μεταβλητότητα του επιτοκίου εξαρτάται αποκλειστικά από τη μεταβλητότητα της βάσης (Euribor) η οποία μεταβάλλεται στις διεθνής αγορές και η οποία δεν επηρεάζεται από μονομερείς ενέργειες της συμβαλλόμενης Τράπεζας. Το πρόσφατο μεγάλο σκάνδαλο με τις παρεμβάσεις συγκεκριμένης Βρετανικής τράπεζας στον καθορισμό του LIBOR για δικό της όφελος και σημερινά δημοσιεύματα για μεγάλα πρόστιμα σχετικά με χειραγώγηση από έξι τράπεζες του Euribor δείχνουν ποσό σημαντικό είναι να μην παραβιάζεται αυτή η αρχή. Ένας άλλος σημαντικός λόγος για την χρήση διεθνούς επιτοκίου αναφοράς είναι η ύπαρξη παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων που βασίζονται σ’ αυτά τα επιτόκια. Αυτά τα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις Τράπεζες για αντιστάθμιση του κινδύνου που αντιμετωπίζουν από τυχόν μείωση αυτού του επιτοκίου βάσης, η οποία θα μείωνε το δανειστικό επιτόκιο που χρεώνουν και θα τους προκαλούσε ζημιά (οι τράπεζες χορηγούν μακροπρόθεσμα δάνεια που χρηματοδοτούνται από βραχυπρόθεσμες καταθέσεις). Φυσικά και οποιοσδήποτε δανειζόμενος μπορεί σ’ αυτή την περίπτωση να νιώθει την ασφάλεια ότι η Τράπεζα δεν θα μεταβάλει το επιτόκιο αυθαίρετα εις βάρος του και θα μπορεί αν το θέλει να χρησιμοποιήσει τα προαναφερόμενα παράγωγα προϊόντα για να αντισταθμίσει τον δικό του κίνδυνο από τυχών μεταβολή του επιτοκίου εις βάρος του. Αυτός ο τρόπος ορισμού των δανειστικών επιτοκίων είναι ορθολογιστικός και δημιουργεί ένα υγιές οικονομικό περιβάλλον όπου μπορεί να δράσουν οι δανειολήπτες και οι Τράπεζες προς όφελος της ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας.
Στην Κύπρο όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Μετά την είσοδο μας στο Ευρώ, οι Τράπεζες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις παλαιές πρακτικές τους όπου χρησιμοποιούσαν το δικό τους επιτόκιο βάσης και να χρησιμοποιούν το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (το οποίο πληροί όπως και το Euribor την ορθολογιστική προσέγγιση που περιέγραψα πιο πάνω). Το φθινόπωρο του 2008 οι Τράπεζες μη μπορώντας να αλλάξουν αυτή τη βάση σε υφιστάμενα δάνεια προχώρησαν σε μια κατάφορη παραβίαση των αρχών που προανέφερα αυξάνοντας μαζικά το περιθώριο σε όλα τα επιχειρηματικά και αργότερα όλα τα στεγαστικά επιτόκια (τους το επέτρεπαν τα ψιλά γράμματα των συμβολαίων). Επίσης προχώρησαν στην «ενθάρρυνση» υφισταμένων δανειοληπτών να αλλάξουν την βάση του επιτοκίου των δανείων τους στο επιτόκιο βάσης της Τράπεζας, και το οποίο μπορεί μονομερώς να μεταβάλει η Τράπεζα ανά πάσα στιγμή και το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως και σήμερα. Οπότε οι τράπεζες διατηρούν τη δυνατότητα να μεταβάλλουν το επιτόκιο μονομερώς στα δάνεια που έχουν ως βάση το Euribor μέσω μαζικών αλλαγών των περιθωρίων αλλά και στα δάνεια που έχουν ως βάση τα δικά τους βασικά επιτόκια!
Ποιες είναι λοιπόν οι επιπτώσεις αυτής της παραβίασης των ορθολογιστικών αρχών εφαρμογής της έννοιας του δανείου με μεταβαλλόμενο επιτόκιο;
Οι Τράπεζες εφαρμόζοντας αυτή τη πρακτική μεταφέρουν την αβεβαιότητα που περιβάλλει τον καθορισμό των επιτοκίων, που σε περιόδους κρίσης είναι μεγάλη, στους δανειολήπτες (νοικοκυριά και επιχειρήσεις). Με αυτό τον τρόπο δεν χρειάζεται οι ίδιες να μπουν στον κόπο να αντισταθμίσουν τους κινδύνους επιτοκίου που αντιμετωπίζουν στην διεκπεραίωση των βασικών δραστηριοτήτων τους, δηλαδή την αγορά (καταθέσεις) και πώληση (δάνεια) χρήματος. Το επιτόκιο είναι η τιμή του χρήματος. Αυτή η πρακτική προκαλεί τεράστια ανισορροπία στην οικονομία της Κύπρου αυξάνοντας σημαντικά τα επιτόκια σε περιόδους κρίσης, όχι μόνο στα νέα δάνεια αλλά και στα υφιστάμενα. Εδώ βρίσκεται και μεγάλο μέρος της εξήγησης γιατί στην Κύπρο η τάση των επιτοκίων ήταν για χρόνια τώρα αντίθετη με αυτή που επέβαλλε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην υπόλοιπη Ευρώπη με την μείωση των δικών της επιτοκίων. Δηλαδή, με αυτή τη συγκεκριμένη πρακτική οι Τράπεζες θωράκισαν την Κυπριακή οικονομία από τις θετικές επιπτώσεις των μέτρων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Εκτός των υψηλών επιτοκίων, εξίσου σημαντική ανισορροπία είναι και η ανασφάλεια/αβεβαιότητα που μετακυλύεται στους δανειολήπτες από το δικαίωμα που αφήνεται να διατηρεί η τράπεζα για μονομερή μεταβολή του επιτοκίου ανά πάσα στιγμή. Η αύξηση της αβεβαιότητας προκαλεί παρόμοιες αρνητικές επιπτώσεις με τα ψηλά επιτόκια που αναλύσαμε πιο πάνω.
Αυτή η πρακτική των τραπεζών δημιουργεί και πιο έμμεσες ανισορροπίες διότι μπορεί να οδηγήσει τις Τράπεζες στη λήψη μη ορθολογιστικών αποφάσεων τόσο στον καθορισμό των καταθετικών επιτοκίων όσο και στην χορήγηση δανείων. Οι Τράπεζες έχοντας την σιγουριά στο ότι μπορούν να μετακυλήσουν τυχών ζημιές από πτώση των γενικών επιτοκίων ή από δική τους αύξηση των καταθετικών επιτοκίων, στους δανειολήπτες δεν είναι και τόσο προσεκτικές στην ανάλυση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν.
Είναι αυτή η πρακτική που επιτρέπει στις τράπεζες να μεταβάλλουν μονομερώς και μαζικά τα επιτόκια σε υφιστάμενα δάνεια που πρέπει να διορθωθεί με νομοθετική ή άλλη ρύθμιση. Αυτή η διόρθωση θα έχει άμεσες θετικές επιπτώσεις στην οικονομία όπως η απαλλαγή των δανειοληπτών από την αβεβαιότητα και ανασφάλεια που προκαλεί αυτή η πρακτική των τραπεζών. Η μείωση των επιτοκίων δεν θα είναι άμεση αλλά πιο βραχυπρόθεσμη, αλλά η αποφυγή περαιτέρω αυξήσεων των επιτοκίων θα είναι άμεση.
Οι πρόσφατες εθελοντικές μειώσεις επιτοκίου από τις Τράπεζες δεν λύνουν το πρόβλημα διότι οι Τράπεζες εξακολουθούν να διατηρούν το δικαίωμα να μεταβάλλουν μονομερώς τα επιτόκια. Αντίθετα, κάποιος καχύποπτος θα μπορούσε να πει ότι με τις πρόσφατες μονομερείς μειώσεις συνεχίζουν να εξασκούν αυτό το δικαίωμα, που κακώς τους παρέχεται, για δικό τους μονομερές όφελος: την εξάσκηση επικοινωνιακής πολιτικής στο παρά πέντε για αποφυγή οποιονδήποτε μόνιμων αρνητικών γι’ αυτούς ρυθμίσεων.
Γιώργος Νησιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικής
Πρόεδρος Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης
Πανεπιστήμιο Κύπρου
15 σχόλια
on 06/11/2013
George Nishiotis is an actual Finance expert and it shows. His deep insights comply with my own non-expert economic intuition. Once again: we need consumer protection in the Banking sector! Our MPs' switch from excessive intervention (interest rate ceiling) to no action at all, will just not do. We need to link future changes in interest rates to movements in the Euribor or other clearcut base. Marios
on 06/11/2013
Η ανάλυση για το πως φθάσαμε εδώ είναιεξαιρετική αλλά νομίζω χρειάζεται κάτι πιο δραστικό από την κατάργηση του μονομερούς δικαιώματος των τραπεζών να αλλάζουν αυθαίρετα τα επιτόκια.Αν υπήρχε τρόπος να αντιστραφούν οι αυθαίρετες αυξήσεις θα ήταν βεβαίως αποτελεσματικό μέτρο αλλά δεν μπορεί να υπάρξει΄νομοθεσία με αναδρομική αξία.Τα δάνεια τώρα είναι 70 δις,τα επιτόκια στα ύψη δεν αναμένεται να δοθούν αρκετά νέα δάνεια οπότε το όποιο αποτέλεσμα θα φανεί σε πολλά χρόνια.Αμέσως πρέπει να καταργηθούν οι καταχρηστικές χρεώσεις,τόκοι υπερημερίας κλπ και να υπάρξει πραγματική μείωση των επιτοκίων τουλάχιστον ίση με την μείωση των καταθετικών επιτοκίων.Αλλωστε είναι με την ΄βοήθεια της Κεντρικής και των πολιτικών που επεβλήθει η μείωση των καταθετικών επιτοκίων.
on 07/11/2013
Βεβαίως και μπορεί να υπάρξει νομοθεσία πού αποκλείει την εφαρμογή καταχρηστικής ρήτρας σε υφιστάμενη σύμβαση. Η σύμβαση εξακολουθεί να ισχύει με όλους τους όρους , όπως αρχικά υπογράφηκε , χωρίς την καταχρηστική ρήτρα , και με επιτόκιο αυτό πού αρχικά συμφωνήθηκε. Σε παραπέμπω στην Ευρωπαική Οδηγία 93/13/ΕΟΚ , πού είναι ενσωματωμένη στην εθνική μας νομοθεσία. Απλά χρειάζεται , ένας δικαστής αποφασιστικός , πού θα αρπάξει μιά υπόθεση από αυτές πού εκκρεμούν ενώπιον των δικαστηρίων , και να εκδώση τάχιστα απόφαση. Αυτό έκαναν οι σύνδεσμοι καταναλωτών στην Ελλάδα καί εξασφάλισαν αποφάσεις δικαστικές πόυ τους απάλλαξαν από την παρανομία των τραπεζών.
on 09/11/2013
Κίκη
Συμφωνώ πλήρως με όσα λέγεις.Εννοούσα ότι η όποια νέα νομοθεσία δεν μπορεί να έχει αναδρομικήν ισχύ.Για τα παλιά δάνεια οι καταχρηστικές ρήτρες και οι εκτός συμφωνιών υπερχρεώσεις πρέπει σίγουρα να ακυρωθούν .
Η αποδοχή όμως από τον δανειζόμενον σαν benchmarck του βασικού επιτοκίου μιας τράπεζας αντί του Euribor δεν νομίζω ότι μπορεί να ανατραπεί εκ των υστέρων και να μειωθούν τα επιτόκια,κρίνοντας ότι κακώς μια τράπεζα αύξησε το δικό της βασικό επιτόκιο.
Συμφωνώ πλήρως με όσα λέγεις.Εννοούσα ότι η όποια νέα νομοθεσία δεν μπορεί να έχει αναδρομικήν ισχύ.Για τα παλιά δάνεια οι καταχρηστικές ρήτρες και οι εκτός συμφωνιών υπερχρεώσεις πρέπει σίγουρα να ακυρωθούν .
Η αποδοχή όμως από τον δανειζόμενον σαν benchmarck του βασικού επιτοκίου μιας τράπεζας αντί του Euribor δεν νομίζω ότι μπορεί να ανατραπεί εκ των υστέρων και να μειωθούν τα επιτόκια,κρίνοντας ότι κακώς μια τράπεζα αύξησε το δικό της βασικό επιτόκιο.
on 07/11/2013
Με το δίκαιο του ο κόσμος "τα έχει" με τις τράπεζες. Φυσικά δεν είναι οι τράπεζες που φταίν αλλά οι τραπεζίτες - και όσοι τους επόπτευαν τα προηγούμενα χρόνια.
Όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχει μιά λογική ψαλίδα μεταξύ δανειστικών και καταθετικών επιτοκίων.
Επίσης όλοι γνωρίζαμε ότι και τα δύο ήταν (είναι) σε πολύ πιό ψηλά επίπεδα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και όχι μόνον.
Το λογικό και εφικτό είναι πρώτα να μειωθούν τα καταθετικά επιτόκια, κάτι το οποίο ήδη άρχισε να γίνεται - και με την προτροπή και χειρισμούς της ΚΤΚ.
Εάν όμως πιέσουμε τις τράπεζες να μειώσουν (πρόωρα) με το ίδιο ποσοστό και τα δανειστικά επιτόκια (ιδίως από υφιστάμενα δάνεια), τότε πολύ φοβούμαι -μάλλον γνωρίζω- ότι κάποιες τράπεζες δεν θα αντέξουν.
Το ότι οι τράπεζες από προχθές αναγγέλλουν συμβολικές μειώσεις, είναι ηλίου φαεινώτερον ότι το κάνουν "διά τον φόβο των Ιουδαίων".
Όσον όμως αφορά την καταδικαστέα πρακτική των τραπεζών με την τεχνική που χρησιμοποιούν στο μεταβαλλόμενο επιτόκιο (και πολλές άλλες ρήτρες), πρέπει άμεσα να επέμβουν τόσο η ΚΤΚ όσο και η Βουλή, και να επιβάλουν επιτέλους ένα τέλος.
Όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχει μιά λογική ψαλίδα μεταξύ δανειστικών και καταθετικών επιτοκίων.
Επίσης όλοι γνωρίζαμε ότι και τα δύο ήταν (είναι) σε πολύ πιό ψηλά επίπεδα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και όχι μόνον.
Το λογικό και εφικτό είναι πρώτα να μειωθούν τα καταθετικά επιτόκια, κάτι το οποίο ήδη άρχισε να γίνεται - και με την προτροπή και χειρισμούς της ΚΤΚ.
Εάν όμως πιέσουμε τις τράπεζες να μειώσουν (πρόωρα) με το ίδιο ποσοστό και τα δανειστικά επιτόκια (ιδίως από υφιστάμενα δάνεια), τότε πολύ φοβούμαι -μάλλον γνωρίζω- ότι κάποιες τράπεζες δεν θα αντέξουν.
Το ότι οι τράπεζες από προχθές αναγγέλλουν συμβολικές μειώσεις, είναι ηλίου φαεινώτερον ότι το κάνουν "διά τον φόβο των Ιουδαίων".
Όσον όμως αφορά την καταδικαστέα πρακτική των τραπεζών με την τεχνική που χρησιμοποιούν στο μεταβαλλόμενο επιτόκιο (και πολλές άλλες ρήτρες), πρέπει άμεσα να επέμβουν τόσο η ΚΤΚ όσο και η Βουλή, και να επιβάλουν επιτέλους ένα τέλος.
on 07/11/2013
Δηλαδή ισχυρίζεσαι ότι εάν οι τράπεζες μειώσουν το επιτόκιο στα επιχειρηματικά δάνεια απο το 9% στο 7%,τότε θα καταρρεύσουν; Οταν τα στεγαστικά δάνεια είναι μακράν, τα ψηλότερα στην ευρωζώνη,πώς να μην επιτείνεται το πρόβλημα των μη εξυπηρετουμένων δανείων; Oλα αυτά οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο,και τις ίδιες τις τράπεζες για το καλό των οποίων κόπτεστε εσύ και ο διοικητής,σε αχαρτογράφητα νερά.
on 06/11/2013
Με μεγάλη ικανοποίηση δίαβασα το άρθρο σας , πού αναλύει με ακρίβεια το βασικό λόγο στρέβλωσης των επιτοκίων στη Κύπρο. Δηλαδή την συμπερίληψη καταχρηστικών ρητρών στις συμβάσεις με τους δανειλήπτες. Οι ίδιες Κυπρικές τράπεζες δέν είχαν τέτοιους όρους στίς συμβάσεις τους στην Ελλάδα γιατί εκει οι σύνδεσμοι καταναλωτών έιχαν , με συλλογική δράση προσφύγει στον Αριο Πάγο πού κύρηξε τις ρήτρες καταχρηστικές, και απαγόρευσε την ύπαρξη τους στιλς συμβάσεις.
Στην Αγγλία το FSA παρακολουθεί στενά τους όρους των συμβάσεων και επίσης απαγορεύει, και συμβουλεύει τους εποπτεύομενους ( τράπεζες ) από το ρίσκο των καταχρηστικών ρητρών. Αμφισβήτηση τους απο δανειολήπτη σε δικαστική διαδικασία , μπορεί να οδηγήσει τις τράπεζες σε ζημιές εκατομμυρίων.
Δυστηχώς στη Κύπρο η διαπλοκή πολιτικών / τραπεζων παρεμπόδιζε κάτι τέτοιο. Επίσης οι δικαστές έχουν το δικάιωμα αυτεπάγγελτα να κυρήξουν ρήτρες καταχρηστικές , δεν το έπραξαν μέχρι τώρα. Ο Γενικός Εισαγγελέας επίσης φέρει τεράστια ευθύνη γιατί θα μπορούσε να κινητοποιήση τους Συνδέσμους Κατακαλωτών για συλλογική δικαστική δράση.
Ο υποφαινόμενος , διεκδικώ δικασικά το πιό πάνω,και θα πολεμήσω μέχρι τελικής πτώσης για την δικάιωση μου και των συμπασχόντων χιλιάδων δανειοληπτών, και καλοσωρίζω τις απόψεις σας , πού με την επιστημονική σας γνώση αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα.
Στην Αγγλία το FSA παρακολουθεί στενά τους όρους των συμβάσεων και επίσης απαγορεύει, και συμβουλεύει τους εποπτεύομενους ( τράπεζες ) από το ρίσκο των καταχρηστικών ρητρών. Αμφισβήτηση τους απο δανειολήπτη σε δικαστική διαδικασία , μπορεί να οδηγήσει τις τράπεζες σε ζημιές εκατομμυρίων.
Δυστηχώς στη Κύπρο η διαπλοκή πολιτικών / τραπεζων παρεμπόδιζε κάτι τέτοιο. Επίσης οι δικαστές έχουν το δικάιωμα αυτεπάγγελτα να κυρήξουν ρήτρες καταχρηστικές , δεν το έπραξαν μέχρι τώρα. Ο Γενικός Εισαγγελέας επίσης φέρει τεράστια ευθύνη γιατί θα μπορούσε να κινητοποιήση τους Συνδέσμους Κατακαλωτών για συλλογική δικαστική δράση.
Ο υποφαινόμενος , διεκδικώ δικασικά το πιό πάνω,και θα πολεμήσω μέχρι τελικής πτώσης για την δικάιωση μου και των συμπασχόντων χιλιάδων δανειοληπτών, και καλοσωρίζω τις απόψεις σας , πού με την επιστημονική σας γνώση αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα.
on 06/11/2013
The answer is very simple. There is no need to decrease the interest rates by law. Simply allow the existing loans to be easily transferred to other banks with no penalties and no fees. If the cost of remortgaging the loans (including fees, penalties and so on) is low enough and the banks are not allowed to charge a penalty on early repayment then a lot of people will be able to shop around and get a better deal.
on 07/11/2013
@Exposure. It would have been simple in markets where competition works. In Cyprus the reality is that you are locked in a loan agreement for the next decade or two. No bank would make an offer to individuals and businesses who now do not have a good credit rating. They banks now work on deleveraging their loan portfolios due to liquidity constraints. They only welcome depositors. The doors are closed for martgage seekers.
Lawmakers can easily vote to exclude the unfair terms included in loan agreements. The contracts will still be valid , at the initially agreed interest rate fixed for the remaining of the loan term.
Lawmakers can easily vote to exclude the unfair terms included in loan agreements. The contracts will still be valid , at the initially agreed interest rate fixed for the remaining of the loan term.
on 07/11/2013
εύγε... στο 2008 το πρόβλημα... και όταν βγήκαν φωνές στην επιφάνεια το ΥΠΟΙΚ τα έριχνε στην Κεντρική, η Κεντρική στη προστασία του καταναλωτή, όλοι έκαναν δηλώσεις και το θέμα ξεχάστηκε
on 07/11/2013
Στις εποχές των παχιών αγελάδων , σκόρπιζαν τα δάνεια με την σέσουλα με περιθώρια 0,99 %. Οταν κατάλαβαν ότι είναι οι δανειολήπτες πού έκαναν καλή συμφωνία , ενω οι ίδιοι έχαναν απο την μείωση του Euribor τα ανέτρεψαν όλα εις βάρος μας με την διαπλοκή πολιτικών / τραπεζιτών / εκδοτών. Αυτό δεν συμβάινει σε καμμία χώρα του κόσμου.
on 07/11/2013
We are in line with the commentary above.
We also note:
This move towards the reduction of 0.25-1.0% in the lending interest rates of Alpha Bank, Hellenic and Bank of Cyprus is "good step" towards the right direction but it is not ‘good enough’. We would say it looks more like a decent marketing communications campaign rather than something that it will indeed make a difference in the borrowers’ repayment ability.
Today, the high interest rates that our households and businesses are paying form the ‘Achilles Knee’ of the Cyprus economy. All local banks need to further reduce interest rates in order for the loans to become more affordable and be aligned with the EU equivalent. However, as in any ‘free and open’ market, we need to avoid making legislative changes to accommodate the reduction of interest rates as their will be negative consequences associated with such a change.
Even today, when banks ‘restructure’ a customer’s loan, such ‘restructuring’ is usually accompanied an increase in the interest rate. This is known as ‘re-pricing’, which often involves an additional rate of between 1.0 per cent and 3.0 per cent, depending on the level and basis of the existing rate on the loan. This policy by all banks has to END! It’s unethical and most importantly it does not help neither the economy (households and individuals) nor the banks (artificially inflating profitability). This is the time to make radical changes. The announcements made by banks to the effect that interest rates will be reduced by 0.25% to 1.0%, are not sufficient in order to assist over-indebted households and businesses to breathe.
This reduction will have minimal (if no effect to borrowers) that are unable to repay their installments. The interest rates for housing and business loans are the highest in EU. Despite the significant reduction of deposit interest rates by more than 3%, a reduction on lending interest rates in the region of 1% is not enough to make the difference. Also, banks should enforce this across most of their lending products and not specifically to the loans that are ‘over-priced’ (i.e. have higher interest rates). Borrowers are urged to continually monitor the interest rates and speak to their bankers for their eligibility regarding this interest rate reduction as stated above.
If we do not take immediate action today, the non-performing loans will continue to increase resulting in higher provisions on the banks behalf with catastrophic consequences for the whole banking sector and our economy.
If the bankers and the Central bank cannot resolve this issue immediately, then we are in need of the immediate intervention by the Government to resolve this issue, as well as quicker and effective legislative reforms which will have side-effects and additional consequences for our image as International Financial Centre.
Related article will be published on Sunday at Cyprus Mail.
We also note:
This move towards the reduction of 0.25-1.0% in the lending interest rates of Alpha Bank, Hellenic and Bank of Cyprus is "good step" towards the right direction but it is not ‘good enough’. We would say it looks more like a decent marketing communications campaign rather than something that it will indeed make a difference in the borrowers’ repayment ability.
Today, the high interest rates that our households and businesses are paying form the ‘Achilles Knee’ of the Cyprus economy. All local banks need to further reduce interest rates in order for the loans to become more affordable and be aligned with the EU equivalent. However, as in any ‘free and open’ market, we need to avoid making legislative changes to accommodate the reduction of interest rates as their will be negative consequences associated with such a change.
Even today, when banks ‘restructure’ a customer’s loan, such ‘restructuring’ is usually accompanied an increase in the interest rate. This is known as ‘re-pricing’, which often involves an additional rate of between 1.0 per cent and 3.0 per cent, depending on the level and basis of the existing rate on the loan. This policy by all banks has to END! It’s unethical and most importantly it does not help neither the economy (households and individuals) nor the banks (artificially inflating profitability). This is the time to make radical changes. The announcements made by banks to the effect that interest rates will be reduced by 0.25% to 1.0%, are not sufficient in order to assist over-indebted households and businesses to breathe.
This reduction will have minimal (if no effect to borrowers) that are unable to repay their installments. The interest rates for housing and business loans are the highest in EU. Despite the significant reduction of deposit interest rates by more than 3%, a reduction on lending interest rates in the region of 1% is not enough to make the difference. Also, banks should enforce this across most of their lending products and not specifically to the loans that are ‘over-priced’ (i.e. have higher interest rates). Borrowers are urged to continually monitor the interest rates and speak to their bankers for their eligibility regarding this interest rate reduction as stated above.
If we do not take immediate action today, the non-performing loans will continue to increase resulting in higher provisions on the banks behalf with catastrophic consequences for the whole banking sector and our economy.
If the bankers and the Central bank cannot resolve this issue immediately, then we are in need of the immediate intervention by the Government to resolve this issue, as well as quicker and effective legislative reforms which will have side-effects and additional consequences for our image as International Financial Centre.
Related article will be published on Sunday at Cyprus Mail.
on 08/11/2013
Δυστυχώς ο κος Νησιώτης έχει απόλυτα δίκαιο. Οι τράπεζες μονομερώς μετέβαλλαν το περιθώριο επιτοκίου παρότι διαβεβαίωναν τους πελάτες τους ότι μεταβολή στο επιτόκιο θα επέρχετο μόνο σε ενδεχόμενη μεταβολή της βάσης επιτοκίου.. Για εξασφάλιση δε της "νομιμότητας " προχώρησαν σε τροποποιήσεις των συμβολαίων δανεισμού. Σίγουρα δεν θα πρέπει να επιβληθεί νομοθετικά μείωση των επιτοκίων, γιατί αυτό θα συνιστούσε παραβίαση βασικών οικονομικών αρχών. Θα προσπαθούσαμε να διορθώσουμε ένα λάθος με άλλο λάθος. Νομοθετικά θα πρέπει να γίνουν ρυθμίσεις για να αποτρέπουν τέτοιες συμπεριφορές από πλευράς τραπεζών.
on 08/11/2013
Νομίζω ότι είναι πρόκληση να μιλάμε για παραβίαση οικονομικών κανόνων με τη προσωρινή νομοθετική ρύθμιση των επιτοκίων.Εδώ κυρία μου,με το κούρεμα [ίσον κλοπή], έχει λεηλατηθεί κάθε έννοια οικονομικής ηθικής και φυσικής δικαιοσύνης,οπότε ακόμα μιά παραβιασούλα θα είναι παρωνυχίδα.
on 08/11/2013
Dear Professor,
It is disheartening to read this one sided article from one of our prominent academic institutions.
You are missing one very basic component: the cost of funding these loans. Unfortunately, it is NOT euribor based. In addition, please consider the deposits banks must maintain as Liquid assets (25% on loan amounts). Also, please have in mind, the maturity mismatch of loans (eg. 20 years) and deposits (eg. 1 mo).
I agree that the policy for determining loan interest rates must be transparent and clear when these rates change. It primarily needs to be based on the customer's credit rating and the bank's true cost of funding. Greek banks in Greece are ahead in this matter if you'd like to do some research.
I also agree with one of the comments that the borrower should easily and with low relative costs be able to transfer his/her loan to other institutions.
Last but not least, look at the yield of our country's 10yr government bond. It has improved significantly and fallen to 9%... I am not saying the banks are not to blame but it takes two (at least) to tango.
It is disheartening to read this one sided article from one of our prominent academic institutions.
You are missing one very basic component: the cost of funding these loans. Unfortunately, it is NOT euribor based. In addition, please consider the deposits banks must maintain as Liquid assets (25% on loan amounts). Also, please have in mind, the maturity mismatch of loans (eg. 20 years) and deposits (eg. 1 mo).
I agree that the policy for determining loan interest rates must be transparent and clear when these rates change. It primarily needs to be based on the customer's credit rating and the bank's true cost of funding. Greek banks in Greece are ahead in this matter if you'd like to do some research.
I also agree with one of the comments that the borrower should easily and with low relative costs be able to transfer his/her loan to other institutions.
Last but not least, look at the yield of our country's 10yr government bond. It has improved significantly and fallen to 9%... I am not saying the banks are not to blame but it takes two (at least) to tango.