Διαφθορά, Μιντιακοί Κύκλοι και ΜΜΕ
Πριν 2 εβδομάδες ασχολήθηκα με την αρνητική σχέση μεταξύ διαφθοράς (γραφειοκρατίας) και επιχειρηματικότητας. Σήμερα θα ασχοληθώ με τη σχέση μεταξύ διαφθοράς και αντικειμενικότητας των ΜΜΕ. Το θέμα έχει αναδειχθεί σε εξαιρετικά σημαντικό τα τελευταία χρόνια (σκάνδαλα στην Αγγλία) και έχουν επίσης κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ακαδημαϊκών. Οι ερωτήσεις που αναφύονται από τη μετάδοση και ανάλυση ειδήσεων είναι πάμπολλες. Με ποιο φακό πρέπει να διαβάζουμε τις διάφορες αναλύσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας; Πως εμπεδώνεται η αμερόληπτη, ακριβής και η όσο το λιγότερο διαπλεκόμενη, πληροφόρηση σε μία οικονομία/κοινωνία; Για παράδειγμα, σε αυτό το πολύ πρόσφατο άρθρο οι di Tella & Franceschelli (2011) βρίσκουν εμπειρικά ότι το μέγεθος της διαφήμισης από το κράτος στην Αργεντινή είναι αρνητικά συσχετισμένο με τις αναφορές σε σκάνδαλα διαπλοκής της κυβέρνησης. Όσο περισσότερα χρήματα δίνονται στα ΜΜΕ από την κυβέρνηση, σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης, τόσο λιγότερες οι δυσμενείς αναφορές σε κυβερνητικά έργα. Δεν έχω βρει μελέτη με τα κατάλληλα δεδομένα ακόμη αλλά σε περιόδους κρίσης, όπου οι χρηματοδοτήσεις είναι ακόμη περισσότερο δύσκολες, αυτό το πρόβλημα μάλλον θα πρέπει να οξύνεται δραματικά. Πόσο αντικειμενικά μπορούν να είναι τα ΜΜΕ σε τέτοιο περιβάλλον; Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτοί οι «μιντιακοί» κύκλοι αντικειμενικότητας ως απότοκο των οικονομικών κύκλων; Πως μπορεί να διασφαλιστεί η αντίληψη αντικειμενικότητας(perception of objectivity) κάποιου αρθρογράφου χωρίς να περιορίζεται η ελευθερία του λόγου; Είναι δύσκολο το εγχείρημα αλλά μπορεί να αρχίσουμε από τα πολύ βασικά που ζητούμε για τα κυπριακά πολιτικά κόμματα (και αυτά αρνούνται να πράξουν). Για τα κόμματα, πρέπει να υπάρχουν ελεγμένες καταστάσεις εισφορών και εξόδων και πληρωμές μόνο μέσω τραπεζικών λογαριασμών (πλήρης διαφάνεια). Παρόμοια, τα ΜΜΕ θα πρέπει να δηλώνουν τους μετόχους τους (και τους ελεγμένους λογαριασμούς τους) για να υπάρχει η πληροφόρηση προς τα έξω στο πως πρέπει να διαβάζονται ορισμένα άρθρα. Αν οι πηγές χρηματοδότησης των κομμάτων είναι μέγα θέμα, δεν έπρεπε μέγα θέμα να είναι και οι πηγές χρηματοδότησης των ΜΜΕ; Αν ξένες κυβερνήσεις δεν πρέπει να επιτρέπεται να χρηματοδοτούν πολιτικά κόμματα, δεν πρέπει να απαγορεύεται ταυτόχρονα η χρηματοδότηση από ξένες κυβερνήσεις ντόπιων ΜΜΕ; Δεν θα έπρεπε να δηλώνονταν επίσης οι πρώτοι 10 (πχ) διαφημιστές-χορηγοί στα διάφορα ΜΜΕ; Παρόμοια, οι δημοσιογράφοι πρέπει να λένε σε μια υποσημείωση, όταν παίρνουν θέση, αν έχουν δυνητικά κάποια σύγκρουση συμφερόντων. Ακόμη και σε ακαδημαϊκά συγγράμματα πρέπει πλέον κάποιος καθηγητής να δηλώνει αν έχει κάποια ιδιάζουσα σχέση (χρηματική ή άλλη σύγκρουση συμφέροντος) με το αντικείμενο. Για παράδειγμα, αν γράφει κάποιος για τον τομέα των τραπεζών, θα πρέπει να λέει αν έχει έρευνα που χρηματοδοτήθηκε ή ακόμη χρηματοδοτείται από το Σύνδεσμο Τραπεζών. Όταν βγαίνει κάποιος στα ΜΜΕ, είτε τηλεοπτικά είτε έντυπα, δεν πρέπει να γίνεται δεκτή η γενικόλογη περιγραφή «οικονομολόγος» ή ακόμη χειρότερα το «ανεξάρτητος οικονομολόγος» (δε νομίζω να υπάρχει τέτοιο άτομο πουθενά δεδομένων των μικρών ή μεγάλων προκαταλήψεων που όλοι έχουμε). Μερικοί εργάζονται σε πανεπιστήμια, άλλοι έχουν συμβουλευτικές εταιρείες και άλλοι εργάζονται σε δικηγορικά ή λογιστικά γραφεία ή τράπεζες κλπ. Αυτή είναι η πληροφόρηση που πρέπει να δίνεται και ο θεατής ή αναγνώστης μπορεί να κάνει τις δικές του υποθέσεις για την αντικειμενικότητα (και γνώση) του ομιλητή/γράφοντα σε σχέση με το θέμα που αναπτύσσει, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη «πληροφόρηση προέλευσης». Η διαφάνεια στα πιο πάνω θέματα θα πρέπει να έρθει και στην Κύπρο, και όσο πιο γρήγορα έρθει, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουν να ανασυγκροτηθούν οι θεσμοί και να επανέλθει η εμπιστοσύνη στο σύστημα. Προς το παρόν, θα ήταν καλά να περιοριζόμαστε στα απαραιτήτως αυτονόητα: Μακριά από ανυπόστατα κουτσομπολιά… Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και μέλος του ΔΣ της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου από το Μάϊο του 2013. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές.
Exume poli dromo gia na ftasume sto epithimito gia mas tu aplous polites.
Όταν όμως τα κόμματα δεν εφαρμόζουν τους νόμους που τα ίδια έγραψαν για τους εαυτούς τους, γιατί αναμένουμε ότι τα ΜΜΕ θα είναι τόσο διαφορετικά;
Όταν εδώ και κάποια χρόνια περιμένουμε το ΑΚΕΛ να μας δώσει τους λογαριασμούς του ή όταν ο ΔΗΣΥ ανακοινώνει λογαριασμούς πενταετίας, αντί ετήσιους, που δεν λένε ποιοι είναι οι δέκα πιο μεγάλοι χρηματοδότες, γιατί περιμένετε να μπει ο πήχης ψηλά για τους υπόλοιπους;
Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι.
Αν λόγω θέσεως έχετε πρόσβαση στο κεφάλι, καλά θα ήταν να του το πείτε, προτού η κακοσμία οδηγήσει σε πλήρη καταστροφή.
Θα πρότεινα να ασχοληθείτε και με την σχέση διαφθοράς, διαπλοκής, γραφειοκρατίας, τραπεζών και ανεργίας.
Βλέπουμε να εξελίσσεται τον τελευταίο καιρό ένας τραγέλαφος όπου για το ότι έγινε με τις τράπεζες, τα κουρέματα και τα περιοριστικά μέτρα δεν φταίει ούτε ο Πρόεδρος, ούτε η ΚτΚ, ούτε οι Διευθυντές των Τραπεζών ούτε τελικά κανείς από όλους αυτούς που πληρώνονταν μερικά δεκάδες χιλιάδες ευρώ τον μήνα.....
Μάλλον τελικά φταίνε οι πελάτες των κυπριακών τραπεζών που τις εμπιστεύθηκαν με τις καταθέσεις τους για να δανείζουν τον κάθε χρεοκοπημένο developer ή κράτος. Ίσως βέβαια στο μέλλον να μην επαναλάβουν το ίδιο σφάλμα. Ξέρετε λένε "το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού"
Όχι τόσο γιατί είναι εμφανής η διαπλοκή και η σαθρότητα αλλά περισσότερο γιατί ενώ είναι πασιφανής, ολίγοι διαμαρτύρονται.
Για παράδειγμα, δεν είναι φως-φανάρι ότι η πρωτοφανής συμφωνία όλων των πολιτικών κομμάτων, των βουλευτών και των εμπορο-οικονομικών παραγόντων για σφοδρή αντίδραση στο διαχωρισμό της ΤΚ σε κτηματική και εμπορική, κάτι ύποπτο κρύβει; Δεν είναι ύποπτη και πάλιν, η συγχρονισμένη και συντονισμένη προσπάθεια απομάκρυνσης του διοικητή από την θέση του ή η προσπάθεια περιορισμού των εξουσιών του; Με τα όσα λάθη που μπορεί να έχει κάνει (αν είναι λάθη) και με το όσο πείσμα και αν έχει ο διοικητής, άραγε είναι τόσο πωρωμένος που εργάζεται συνειδητά για να επιφέρει κακά και την καταστροφή αυτού του τόπου; Ενώ οι κατήγοροι του είναι οι σωτήρες μας; Δεν το νομίζω. Εκείνο που νομίζω είναι ότι η διαπλοκή έχει τόσο μεγάλα πλοκάμια που έχει φιμώσει τους πάντες ακόμα και αυτούς που εξακολουθούσαν μέχρι πρόσφατα να έχουν κάποια τσίπα ντροπής επάνω τους.
(Βλέπε σημερινή κύρια είδηση Φιλελευθέρου πού ενσπείρει φόβους ότι κάποιες προτάσεις της κυβέρνησης δυνατόν να βοηθήσουν στην αναγνώριση των τουρκοκυπρίων. Αν είναι δυνατό να χρειάζονται περισσότερη βοήθεια για αναγνώριση από την καθολική μας απάθεια).
Αν τελικά τα περί ύπαρξης και εκμεταλλευσιμότητας Φυσικού Αερίου (ΦΑ) επαληθευτούν (οι πιθανότητες σε αυτό το στάδιο είναι κατά την άποψη μου περίπου 70% παρά τον υπερενθουσιασμό που επικρατεί), τότε η πρώτιστη μας έγνοια όφειλε να είναι η χάραξη ασφαλούς πορείας προς αξιοποίηση του και όχι όπως γίνεται ένας χείμαρρος πολιτικών επεμβάσεων και ατέλειωτων κουβέντων. Το θέμα έχει έχει πολύ σοβαρές πτυχές, που δεν μπορούν να αποφασίζονται ούτε από ανεπαρκέστατους πολιτικούς ούτε από κομματικούς σαλίγκαρους, ούτε από αυτόκλητους τεχνικούς φωστήρες, ούτε όμως (εδώ υπεισέρχεται η σύνδεση με τη σελίδα) από ανθρώπους της κουλτούρας του ..."τάνα του να φορτώννει". Προσωπικά δηλώνω ότι ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΕΞΠΕΡΤ και αν κάποιοι διαφωνούν με τις πιο κάτω θέσεις μου θα χαρώ να πεισθώ ότι έχω άδικο.
Οι κύριες πτυχές λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, είναι οι εξής:
1. Πολιτική
2. Τεχνική
3. Οικονομική
Όσον αφορά στην πολιτική πτυχή, έχω να πω ότι γίνονται μισές δουλειές και επικρατεί και εδώ η γενική γραμμή του Κυπραίου "να κάμνει παναΰρκα με τον νουν του". Συγκεκριμένα θέλουμε η ανασφάλεια που προέρχεται από την Τουρκία να εξαληφθεί από άλλους (Ελλάδα, Ισραήλ, Ρωσία) και μας διαφεύγει το αυτονόητο γεγονός ότι κανένας (ούτε φυσικά δεδομένων των συνθηκών και εμείς!) δεν θα διακινδύνευε την δική του ασφάλειά για να στηρίξει άμεσα έναν έστω και οικονομικά ενδιαφέροντα συνεργάτη. Τι θα μπορούσε λοιπόν να γίνει; Κατά την άποψη μου το αυτονόητο: να εφαρμόσουμε και στην πράξη τη διακήρυξη ότι οι Τουρκοκύπριοι δικαιούνται μερίδιο στην περιουσία που πιθανό να προκύψει από τα κοιτάσματα ΦΑ γύρω από ΟΛΗ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ικανοποιώντας τους μεγάλους παίκτες του παιγνιδιού (ΗΠΑ, Βρετανία, Ευρώπη) και χαράζοντας ένα μονοπάτι εμπιστοσύνης προς τους Τ/Κύπριους. Ταυτόχρονα βέβαια θα τονίζαμε ότι αυτά τα προνόμια δεν νοείται να καρπούνται οι περείσακτοι έποικοι. Έτσι ένα μέρος των κερδών από την εκμετάλλευση (π. χ. 20%) θα μπορούσε να γίνει δέσμευση να αποδοθεί αργότερα στους Τ/Κ (όχι σε έποικους!) είτε μετά τη λύση είτε ατομικά όταν προκομίζουν στοιχεία για την αυθεντικότητα της υπηκοότητάς τους. Για το θέμα της συμμαχίας με Ισραηλινούς και Ελλαδίτες, μόνο μια κοινή ιδιοκτησία των κοιτασμάτων και των εγκαταστάσεων θα εγγυάτο σε κάποιο βαθμό την ασφάλεια τους από τουρκική επιβολή. Πώς θα γίνει αυτό θα έπρεπε να απασχολεί έντονα τους υπεύθυνους και όχι να αρκούνται σε γενικόλογες εκτιμήσεις και σε κοινωνικές επισκέψεις Υπουργών και άλλων πολιτικών παραγόντων.
2. Η προχειρότητα χειρισμών στο θέμα της τεχνοοικονομικής αξιοποίησης του ΦΑ είναι άνευ προηγουμένου. Επαναλαμβάνω ότι δεν είμαι ειδικός, ούτε όμως δεν είναι, φοβούμαι, ειδικοί οι περισσότεροι από όσους έχουν επιστρατευτεί ή έχουν αυτοεπιστρατευτεί για να συμβουλεύσουν τους αποφασίζοντες. Ας μη ξεχνούμε ότι όσο πιο σύνθετο είναι ένα πρόβλημα και όσο μεγαλύτερου ύψους ποσά και αξίες διακυβεύονται, τόσο περισσότερα πρέπει να είναι κανείς έτοιμος να ξοδέψει για να αγοράσει τις σωστές συμβουλές. Συνδεδεμένο με αυτά είναι το γεγονός ότι όσο μεγαλύτερα ποσά είναι στο προσκήνιο τόσο περισσότεροι πρόθυμοι "βοηθοί" και "συμπαραστάτες" εμφανίζονται. Πόσοι "υπεύθυνοι Υπουργοί" άλλαξαν για το θέμα μέχρι τώρα; 4-5 και "ακόμη δεν τον είδαμε...'' Τι θα ανέμενε κανείς να γίνει; Μα να ευρεθούν μια ή δυο εταιρείες διεθνούς κύρους και να τους ανατεθεί να μελετήσουν όλες τις τεχνοοικονομικές πτυχές με στόχο να να συντάξουν επί πληρωμή ολοκληρωμένες feasibility studies και να υποβάλουν εισηγήσεις για ορθή αξιοποίηση των πόρων που θα προκύψουν.
3. Η οικονομική πτυχή συμπεριλαμβάνεται μερικώς στην τεχνική. Ας προσπαθήσουμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα από τις τελείως πρόσφατες εξαλίξεις: Έρχονται οι Υπουργοί Ένέργειας του Ισραήλ και της Ελλάδος και αποφασίζονται προκαταρκτικά τα εξής:
α) Ο Ισραηλίτης μιλά για ηλεκτρικό καλώδιο που θα περνά από Κύπρο και θα συνχρηματοδοτήσει η Ευρώπη για να προμηθεύει (τι, αέριο; Όχι, ρεύμα!) Ηλεκτρικό ρεύμα στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Εμείς γεμάτοι χαρά ακούμε ότι θα μας πουλά και εμάς φτηνό ρεύμα σε τρία χρόνια. Ο Πρόεδρος μας, μετά από συμβουλές του Υπουργού και των ως άνω τεχνικών (ΔΕΦΑ, ΔΕΝΕΦΑ, κλπ) μιλά κυρίως για το τερματικό υγροποίησης που η Κύπρος θέλει να γίνει στο Βασιλικό. Τώρα ποια μελέτη το ανέδειξε αυτό δεν ξέρει κανείς. Αφού ακόμη μόνο με 70% σιγουριά (άποψη μου) θα βγάλουμε το αέριο, πόσο θα είναι δεν ξέρουμε, κόστος παραγωγής και πιθανές τιμές διάθεσης του ακριβού υγροποιημένου αερίου για τα επόμενα 30-40 χρόνια δεν έχουμε και το πιο σίγουρο: η τεχνολογία καλπάζει και οι τιμές του φυσικού αερίου διεθνώς μειώνονται αυτή τουλάχιστο την εποχή γρήγορα.
Τώρα γιατί οι Ισραηλίτες δεν μιλούν καν για υγροποίηση και την αφήνουν γενναιόδωρα σε μάς ενώ ήδη κανόνισαν να εξάγουν ρεύμα στην Ελλάδα, αυτό το μυστήριο ας μάς το διαλευκάνουν οι πολλοπάητοι πολιτικοί και οι σύμβουλοί τους. Εγώ επαναλαμβάνω δεν είμαι ειδικός και στην άγνοιά μου θα πλήρωνα ευχαρίστως για να μάθω.