«Follow the money»

 «Follow the money.  Always follow the money», λέει το Βαθύ Λαρύγγι στο δημοσιογράφο της Washington Post Bob Woodward, όταν άρχισε να χάνει τα ίχνη του σκανδάλου Watergate.  Η σκηνή είναι από την ταινία All the President’s Men, που εξιστορεί πως ο Woodward και ο Carl Bernstein συνέβαλαν στην αποκάλυψη του σκανδάλου Watergate, που οδήγησε τελικά στην παραίτηση του ρεπουμπλικάνου προέδρου Richard Nixon.  Στην πραγματικότητα το Βαθύ Λαρύγγι ίσως να μην είπε ποτέ τη συγκεκριμένη φράση στον Woodward.  Το σκάνδαλο Watergate όμως συνέβαλε στη δημιουργία αυστηρότερων μηχανισμών εποπτείας του πολιτικού χρήματος.  Το Federal Election Commission, που δημιουργήθηκε ένα χρόνο μετά την παραίτηση Nixon, έχει εντολή να επιβλέπει και να εφαρμόζει τη νομοθεσία για το πολιτικό χρήμα.   Στην ιστοσελίδα του FEC μπορεί κάποιος να βρει στοιχεία για το κάθε δολάριο που συνεισφέρει ο οποιοσδήποτε σε πολιτικούς φορείς και πρόσωπα.  (Εκεί βρήκα για παράδειγμα τις αποδείξεις που εξέδωσε το Ρεπουμπλικανικό κόμμα για την εισφορά του πρώην συγκατοίκου μου στην καμπάνια του προέδρου Μπους.)  Η λειτουργία του FEC και η εφαρμογή του σχετικού νόμου δεν είναι τέλεια.  Έχει συμβάλει όμως στη δημιουργία διαφόρων μη κυβερνητικών οργανώσεων που επιζητούν ακόμα περισσότερη διαφάνεια για τις πηγές χρηματοδότησης των πολιτικών προσώπων.  Και έχει βοηθήσει στην αποκάλυψη διαφόρων σκανδάλων από όσους έχουν το χρόνο και τη διάθεση να μελετούν την πληθώρα στοιχείων που δημοσιεύει η FEC.  Η έμφαση που δίνει η αμερικανική πολιτεία στη ρύθμιση του πολιτικού χρήματος δεν είναι τυχαία: Η διαφάνεια και η ορθή εποπτεία της χρηματοδότησης των κομμάτων θεωρείται, πλέον, ένας από τους πιο σημαντικούς μηχανισμούς δημοκρατικού ελέγχου.  Η σημασία της αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο στην Ευρώπη, όπου η ομάδα του Συμβουλίου της Ευρώπης Greco, έχει περιλάβει τη χρηματοδότηση των κομμάτων στα ζητήματα που εξετάζει για περιορισμό της διαφθοράς στα κράτη μέλη.  Με βάση τις εκθέσεις της Greco, αρκετές χώρες εξακολουθούν να παρουσιάζουν σημαντικά κενά στη ρύθμιση της χρηματοδότησης των κομμάτων.  Ελάχιστες όμως συγκρίνονται με την Κύπρο.  Σύμφωνα με συγκριτική έρευνα του IDEA που έγινε το 2003, η Κύπρος έχει ίσως το χαλαρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο στην Ευρώπη.  Αν και τα κόμματα λαμβάνουν από το 1991 μέρος της χρηματοδότησης τους από το κράτος, επί δεκαετίες, τα ίδια τα κόμματα επέλεξαν να μην έχουν υποχρεώσεις σε ότι αφορά την ενημέρωση των φορολογουμένων για τις πηγές της χρηματοδότησης τους.  Υπό την πίεση της Greco, η Κύπρος προσπάθησε το 2011 να υιοθετήσει ένα νόμο, που αποδείχθηκε ότι ήταν διάτρητος.  Για να διασκεδάσει τις κάκιστες εντυπώσεις που άφησε η προηγούμενη προσπάθεια, ψηφίστηκε νέος νόμος το Δεκέμβριο του 2012.  Σύμφωνα με αξιολόγηση που δημοσίευσε η Greco πριν λίγες βδομάδες, και αυτός ο νόμος έχει μεγάλα κενά, με αποτέλεσμα να μπορούν τα κόμματα να αποφεύγουν τον αυστηρό έλεγχο.  Ένα από τα πιο σημαντικά κενά είναι ότι ο φορέας ελέγχου των οικονομικών των κομμάτων δεν είναι ανεξάρτητος, αλλά υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών.  Η Greco δίνει στην κυπριακή πολιτεία περιθώριο μέχρι το Σεπτέμβριο του 2014 για να αλλάξει και πάλιν το νόμο και να κλείσει τις «τρύπες» του νόμου που ψηφίστηκε το Δεκέμβριο.  Επαναλαμβάνω: Η Κύπρος δεν είναι η μοναδική περίπτωση χώρας με «παραθυράκια» στις ρυθμίσεις για τη χρηματοδότηση των κομμάτων.  Είναι όμως μια χώρα που βιώνει τις συνέπειες της οικονομικής καταστροφής μετά τις αποφάσεις του Eurogroup.  Τα πολιτικά κόμματα βρίσκονται στο ναδίρ της πολιτικής τους νομιμότητας και η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση έχει ήδη χάσει ένα πολύ μεγάλο μέρος του πολιτικού της κεφαλαίου.  Η κοινή γνώμη έχει βομβαρδιστεί με δημοσιεύματα για διαγραφές δανείων πολιτικών προσώπων, για εκροές καταθέσεων προσώπων που είναι συνδεδεμένα με την πολιτική ελίτ και για ένα περίεργο «ταμείο αλληλεγγύης» που συνέστησε η προηγούμενη κυβέρνηση με άγνωστους χρηματοδότες.  Η πορεία της χώρας τα επόμενα χρόνια θα εξαρτηθεί από την ορθολογική διαχείριση του ενεργειακού πλούτου, αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων. Το ότι ο πρόεδρος αυτής της χώρας μπορεί να εξαγγέλλει δεκάδες μέτρα για:

• «ανασυγκρότηση και εκσυγχρονισμό του κράτους»,
• «αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς»,
• «αλλά πολύ περισσότερο της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των πολιτών στους πολιτικούς»,

 χωρίς να αναφέρει ούτε μια λέξη για το θέμα της χρηματοδότησης των κομμάτων, λέει πολλά για τη σημερινή κατάντια αλλά και για τη μελλοντική πορεία της χώρας.  Ακόμα και επί ερειπίων, κόμματα και πολιτικοί επιμένουν στο politics as usual.  Αντώνης Έλληνας, Επικ. Καθηγητής Πολ. Επιστήμης, Παν. Κύπρου.