Συνολικά στα 510.000 κυβικά μέτρα την ημέρα από 235.000 κυβικά μέτρα την ημέρα που είναι σήμερα θα φτάνει στην αρχή της επόμενης δεκαετίας  η παραγωγή από τις σταθερές και κινητές μονάδες αφαλάτωσης, καλύπτοντας 100% τις ανάγκες σε πόσιμο νερό για τις επόμενες δεκαετίες, δήλωσε σήμερα η Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Μαρία Παναγιώτου, κατά την παρουσίαση, σε συνέντευξη Τύπου, του Προγράμματος Δράσης του Υπουργείου για την Αντιμετώπιση της Λειψυδρίας.

Συγκεκριμένα, αναφερόμενη στις δράσεις με το μεγαλύτερο αντίκτυπο, η κ. Παναγιώτου στάθηκε στις νέες μονάδες αφαλάτωσης και στην επέκταση των υφιστάμενων, προσθέτοντας ότι με την ολοκλήρωση του προγράμματος στην αρχή της επόμενης δεκαετίας οι τέσσερις υφιστάμενες σήμερα μονάδες θα αυξηθούν σε έξι με μεγαλύτερη δυναμικότητα, η οποία σε συνδυασμό με τις τέσσερις κινητές μονάδες θα φτάνει συνολικά τα 510.000 κυβικά μέτρα την ημέρα από 235.000 κυβικά μέτρα την ημέρα σήμερα, καλύπτοντας στο 100% τις ανάγκες σε πόσιμο νερό για τις επόμενες δεκαετίες.

Σύμφωνα με την κ. Παναγιώτου, το νέο Πρόγραμμα του Υπουργείου έχει στόχο να αντιμετωπίσει το φαινόμενο της λειψυδρίας με ένα ολοκληρωμένο πλέγμα μέτρων, το οποίο θα συμβάλει στη βιωσιμότητα των υδατικών πόρων, στην ενίσχυση της υδατικής ασφάλειας και στην απεξάρτηση από τις κλιματολογικές συνθήκες.

Ανέφερε ενδεικτικά ότι το υδρολογικό έτος 2023-2024 ήταν το όγδοο πιο ξηρό της τελευταίας 50ετίας, με τις εισροές στα κυριότερα φράγματα να ανέρχονται σε μόλις 24,7 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, ισοδυναμώντας με το 8,5% της συνολικής χωρητικότητάς τους, ενώ η σημερινή πληρότητα φτάνει το 25,4%, έναντι 46% πέρυσι.

Το Πρόγραμμα Δράσης έχει ως κεντρική επιδίωξη την ενίσχυση της υδατικής ασφάλειας και την καλύτερη διαχείριση των υδατικών πόρων και περιλαμβάνει συνολικά 28 δράσεις, αρχής γενομένης από 7 άμεσες δράσεις, με στόχο την καλύτερη δυνατή ανταπόκριση στη συνεχιζόμενη κρίση ανομβρίας με προϋπολογισμό 66,4 εκατομμυρίων ευρώ, ανέφερε η κ. Παναγιώτου.

Εξήγησε ότι οι άμεσες δράσεις περιλαμβάνουν την εγκατάσταση τεσσάρων κινητών μονάδων αφαλάτωσης στις περιοχές Γαρύλλη, Μονή, Πέγεια και στο Λιμάνι Λεμεσού, με συνολική δυναμικότητα 30.000 κυβικών μέτρων ημερησίως και δυνατότητα επέκτασης στις 40.000, με έναρξη από τον Οκτώβριο του 2025, δράσεις ενίσχυσης ή αποκατάστασης της υδροδότησης σε κοινότητες οι οποίες υδρεύονται αποκλειστικά από γεωτρήσεις που έχουν στερέψει λόγω της ξηρασίας ή που έχουν υποβαθμιστεί ποιοτικά, την αξιοποίηση γεωτρήσεων για άρδευση και τεσσάρων γεωτρήσεων στην επαρχία Λάρνακας για ενίσχυση της άρδευσης, καθώς και την προσωρινή αύξηση της παραγωγής στη μονάδα αφαλάτωσης Δεκέλειας κατά 7.000 κυβικά μέτρα την ημέρα.

Πρόσθεσε ότι παράλληλα διεξάγεται εκστρατεία ενημέρωσης για την ανάγκη μείωσης της σπατάλης νερού με τηλεοπτικά σποτ, επισκέψεις σε σχολεία, εκπαιδευτικές ημερίδες και άλλες δράσεις, επιχειρείται η μείωση των απωλειών του δικτύου με στοχευμένες δράσεις σε συνεργασία με τους ΕΟΑ, ενώ αναφέρθηκε και σε αύξηση του προϋπολογισμού του Σχεδίου Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας σε αρδευτικά τμήματα από €200.000 σε €400.000 ανά έτος, με στόχο την επισκευή και βελτίωση των υποδομών και την αντιμετώπιση προβλημάτων που επιφέρουν σημαντικές απώλειες νερού.

Αναφορικά με τις μεσοπρόθεσμες δράσεις, η Υπουργός είπε ότι αυτές περιλαμβάνουν μελέτες και έργα που θα ολοκληρωθούν μέσα στα επόμενα 2-5 χρόνια και αφορούν την εκπόνηση μελετών για την αναθεώρηση της υδατικής πολιτικής, η οποία θα αποτελέσει τον κορμό του μακροχρόνιου προγραμματισμού για την αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος και βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, και την αναθεώρηση της τιμολογιακής πολιτικής, με χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης εντός του 2025.

Περιλαμβάνουν, επίσης, τη δυνατότητα άρδευσης υφιστάμενων αρδευτικών περιοχών που σήμερα εξυπηρετούνται με φρέσκο αδιύλιστο νερό από τα φράγματα με ανακτημένο νερό από τους Σταθμούς Επεξεργασίας Λυμάτων, με σκοπό τη σταθερή παροχή νερού άρδευσης καλής ποιότητας στις περιοχές αυτές και την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του ανακτημένου νερού, την εκτίμηση του ατιμολόγητου νερού στα δίκτυα άρδευσης και τον καθορισμό στοχευμένων μέτρων για την ελαχιστοποίηση των απωλειών σε αυτά, την κατάρτιση ολοκληρωμένου προγράμματος μέτρων για εκτίμηση και μείωση των απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης σε συνεργασία με τους ΕΟΑ και τις κοινότητες.

Ακόμη, την προώθηση ιδιωτικών αφαλατώσεων, είτε για άρδευση γεωργικών εκτάσεων, είτε για ύδρευση σε ξενοδοχειακές μονάδες με γρήγορες διαδικασίες αδειοδότησης, και την ολοκλήρωση του έργου χρήσης του ανακτημένου νερού Δυτικής Λευκωσίας.

Σχετικά με τις μακροπρόθεσμες δράσεις, είπε ότι στοχεύουν στη δημιουργία νέων υποδομών και την αναβάθμιση των υφιστάμενων και περιλαμβάνουν την αναβάθμιση και επέκταση των υφιστάμενων μονάδων αφαλάτωσης, με στόχο την ετήσια αύξηση του υδατικού ισοζυγίου από 10 εκ έως και 40 εκ. κυβικά μέτρα νερού, την κατασκευή δύο νέων μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης (Μονή, Δεκέλεια) με συνολική δυναμικότητα 140.000 κυβικών μέτρων την ημέρα και δυνατότητα επέκτασης στις 180.000 κυβικά μέτρα την ημέρα, ενώ το ΤΑΥ στοχεύει στη χωροθέτηση ακόμη μίας μονάδας.

Περιλαμβάνουν, επίσης, την προώθηση έξυπνων συστημάτων άρδευσης, με στόχο την εξοικονόμηση νερού, με την επιδότηση σχετικών επενδύσεων στη γεωργία, τον περιορισμό των μη αδειούχων γεωτρήσεων, μέσω επιτόπιων ελέγχων του ΤΑΥ για εντοπισμό τους, την ωρίμανση και υλοποίηση έργων σύνδεσης υφιστάμενων αρδευτικών περιοχών με δίκτυα ανακτημένου νερού, καθώς και την ολοκλήρωση και χρήση μεγάλων και πολυδάπανων υδατικών έργων που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων, τα οποία, όπως είπε, θα συμβάλουν σημαντικά στην ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου και στην ικανοποίηση των υδατικών αναγκών. 

Σε ό,τι αφορά τις δράσεις με το μεγαλύτερο αντίκτυπο, στάθηκε στις νέες μονάδες αφαλάτωσης και την επέκταση των υφιστάμενων.

Συγκεκριμένα, είπε ότι οι τέσσερις νέες κινητές μονάδες, τρεις στην περιοχή της Λεμεσού και μία στην περιοχή του Δήμου Ακάμα, θα δώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις επιπλέον εκείνες ποσότητες πόσιμου νερού που απαιτούνται για να καλύψουν υφιστάμενες αδυναμίες και να γεφυρώσουν το κενό μέχρι την κατασκευή των δύο νέων μεγάλων μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης και την επέκταση των υφιστάμενων.

Πρόσθεσε ότι με την ολοκλήρωση του προγράμματος, στην αρχή της επόμενης δεκαετίας, οι τέσσερις υφιστάμενες σήμερα μονάδες θα αυξηθούν σε έξι με μεγαλύτερη δυναμικότητα, η οποία, σε συνδυασμό με τις τέσσερις κινητές μονάδες θα φτάνει συνολικά τα 510.000 κυβικά μέτρα την ημέρα από 235.000 κυβικά μέτρα την ημέρα σήμερα, καλύπτοντας 100% τις ανάγκες σε πόσιμο νερό για τις επόμενες δεκαετίες. Παράλληλα αυτό θα επιτρέψει την αξιοποίηση του φρέσκου νερού των φραγμάτων σχεδόν αποκλειστικά για άρδευση.

Η Υπουργός αναφέρθηκε και στα έργα χρήσης του ανακτημένου νερού, τα οποία, όπως είπε, περιλαμβάνουν το έργο της Ανατολικής Λευκωσίας με κόστος 8,5 εκατομμυρίων ευρώ και χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, στις περιοχές Δευτεράς, Παλιομετόχου, Αγίων Τριμιθιάς και Μάμμαρι και με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025, το έργο της Λάρνακας με κόστος 24,5 εκατομμυρίων ευρώ με χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής, έκταση άρδευσης 1.670 εκταρίων στις περιοχές Τερσεφάνου, Μενεού, Κίτι και Δρομολαξιά με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2027, και το έργο της Ανατολικής Λευκωσίας με κόστος 15 εκατομμυρίων ευρώ και χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους, για έκταση άρδευσης 500 εκταρίων στις περιοχές Αγ. Σωζόμενος, Ποταμιά, Δάλι και Γέρι και ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2028.

Είπε, επίσης, ότι τα κυριότερα έργα αναβάθμισης των υποδομών ύδρευσης περιλαμβάνουν το υδατικό έργο Κοκκινόκρεμος, με κόστος 29 εκατομμυρίων ευρώ, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής, το οποίο περιλαμβάνει νέο αντλιοστάσιο στη μονάδα αφαλάτωσης Δεκέλειας, τον αγωγό μεταφοράς 25 χιλιομέτρων και δεξαμενές αποθήκευσης 35.000 κυβικών μέτρων, έργο που αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2028 και θα λύσει οριστικά, όπως σημείωσε, τα προβλήματα υδροδότησης στις περιοχές της Αγίας Νάπας, Παραλιμνίου, Σωτήρας, Δερύνειας και τις κοινότητες των Κοκκινοχωρίων, και το έργο αντικατάστασης αγωγού Χοιροκοιτίας – Αμμοχώστου με κόστος 14 εκατομμυρίων ευρώ, με χρηματοδότηση από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Όπως σημείσωε, περιλαμβάνει νέο αγωγό 21 χιλιομέτρων (Φάση Α) που θα αντικαταστήσει τον υφιστάμενο πεπαλαιωμένο, εξασφαλίζοντας μείωση απωλειών, αύξηση παροχετευτικότητας και ενίσχυσης της ασφάλειας των υποδομών, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2027.

Η κ. Παναγιώτου τόνισε ότι η διαφύλαξη του νερού δεν είναι μόνο ευθύνη της πολιτείας αλλά όλων μας, και χαρακτήρισε την καλλιέργεια υδατικής συνείδησης ως ζήτημα ζωτικής σημασίας, συμπληρώνοντας ότι «μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και ενημερωτικές καμπάνιες, στοχεύουμε στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και την αλλαγή συμπεριφορών, και καλούμε όλους και όλες να συμμετάσχουν ενεργά. Το νερό είναι πολύτιμο, ανήκει σε όλους μας και δεν πρέπει να το σπαταλούμε», υπογράμμισε.

«Το Πρόγραμμα Δράσης που παρουσιάσαμε σήμερα αποτελεί τη βάση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην Κύπρο. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο, αλλά απολύτως αναγκαίο σχέδιο, το οποίο απαιτεί τη συνεργασία όλων των φορέων, αλλά και των πολιτών. Προχωράμε με μόνιμες λύσεις που θα μπορέσουν να δώσουν καλύτερη προοπτική στους αρδευτές μας και περισσότερη ασφάλεια στους πολίτες μας. Εύχομαι στην προσπάθειά μας αυτή να έχουμε συνοδοιπόρους μας, όλες και όλους», επεσήμανε.

Αποκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης στην Πάφο

Σε ερώτηση για την πορεία των έργων αποκατάστασης της μονάδας αφαλάτωσης στην Πάφο που καταστράφηκε από πυρκαγιά, η Υπουργός είπε ότι από την πρώτη στιγμή την Παρασκευή το βράδυ το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, λειτουργοί του Υπουργείου, η ίδια προσωπικά και ο ανάδοχος βρίσκονται σε άμεση επαφή ώστε να επαναδραστηριοποιηθεί η μονάδα όσο το δυνατόν πιο σύντομα.

Πρόσθεσε πως τη Δευτέρα πραγματοποιήθηκε συνάντηση στο Υπουργείο μαζί με τον ανάδοχο και σήμερα θα γίνει συνάντηση και με το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας και τον Γενικό Ελεγκτή για να εξεταστούν άλλες δυνατότητες, «πάντα στο πλαίσιο της νομιμότητας για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε όσο πιο άμεσα γίνεται με την επαναλειτουργία της μονάδας».

«Όλες οι λύσεις, οι οποίες ενδέχεται να μας δώσουν είτε αύξηση της ποσότητας, είτε να μας επιτρέψουν να έχουμε πολύ πιο σύντομα τον προγραμματισμό μας για τις κινητές μονάδες αφαλάτωσης είναι στο τραπέζι. Επαναλαμβάνω ότι απλοποιήσεις διαδικασιών έχουμε ήδη τροχοδρομήσει και με το Υπουργείο Εσωτερικών αλλά και με το Τμήμα Περιβάλλοντος τόσο για διευκόλυνση της πρόσβασης σε ιδιωτικές αφαλατώσεις άρδευσης για τους αρδευτές μας και για τα ξενοδοχεία, και ύδρευσης για ξενοδοχεία που είναι μια νέα προσθήκη, όλα αυτά σήμερα θα έχουμε τη δυνατότητα να τα δούμε ακόμη πιο στενά μαζί με τον Γενικό Λογιστή και τον Γενικό Ελεγκτή, κυρίως για θέματα σύμβασης», συμπλήρωσε επί του θέματος.

Στήριξη από Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Ερωτηθείσα τι είδους στήριξη αναμένει η Κύπρος από τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα θέματα διαχείρισης υδάτων, η κ. Παναγιώτου είπε ότι είχε χθες συνάντηση με τον Ευρωπαίο Επίτροπο Γεωργίας και Τροφίμων, ο οποίος, όπως ανέφερε, ήταν γνώστης των προβλημάτων δεδομένου ότι η Κύπρος έχει ενημερώσει το Συμβούλιο δύο φορές για τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει.

«Εμείς αυτό το οποίο ζητάμε σε επίπεδο MED9 είναι μια ολιστική προσέγγιση σε ό,τι αφορά τα ζητήματα νερού. Αντιλαμβανόμαστε ότι πολλές χώρες αντιμετωπίζουν προβλήματα, περιπτώσεις χωρών όπως της Κύπρου και της Ελλάδας αλλά και άλλων μεσογειακών χωρών που αντιμετωπίζουν ξηρασία, ενώ άλλες χώρες έχουν ακριβώς το αντίθετο, υπερβολικές ποσότητες νερού που επίσης προκαλούν προβλήματα στους γεωργούς. Ζητάμε λοιπόν λύσεις, ζητάμε τη δυνατότητα χρηματοδοτικών εργαλείων, απλοποιημένων διαδικασιών, περαιτέρω ενίσχυσης της δυνατότητας που μας δίνει η τεχνολογία για να μπορέσουμε να είμαστε πιο άμεσοι και πιο στοχευμένοι απέναντι στους αγρότες και τις αγρότισσές μας», σημείωσε.

Πρόσθεσε πως ο Ευρωπαίος Επίτροπος ήταν θετικός στις εισηγήσεις της, σημειώνοντας πως τα θέματα της άρδευσης είναι στις προτεραιότητες και του ίδιου, με περισσότερα επ' αυτού να αναμένονται στις συζητήσεις του Μαρτίου.