X. Στυλιανίδης: Δάνεια με σταγονόμετρο για ξενοδοχεία - κατασκευές
Πιο διστακτική εμφανίζεται η Λαϊκή Τράπεζα στην έγκριση χρηματοδοτήσεων στον ξενοδοχειακό και κατασκευαστικό τομέα. Αυτά αναφέρει σε συνέντευξη του στη StockWatch ο γενικός διευθυντής του Ομίλου Λαϊκή, Χρίστος Στυλιανίδης. Ο κ. Στυλιανίδης αναλύει τη συνταγή της τράπεζας για μείωση των επισφαλειών και εξηγεί τους λόγους που ο Όμιλος εμφανίζεται πιο διστακτικός στην έγκριση χρηματοδοτήσεων στον ξενοδοχειακό και κατασκευαστικό τομέα.
Πάντως, κριτήρια όπως η κατάσταση μιας επιχείρησης, οι ικανότητες των στελεχών της, όπως και οι κλάδοι στους οποίους δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις που αιτούνται χρηματοδοτήσεως, αποκτούν όλο και περισσότερη σημασία για τη Λαϊκή Τράπεζα, κατά την εξέτασή τους. Περισσότερο βάρος δίνει η τράπεζα στα αποτελέσματα μιας εταιρείας, στους πρόσφατους ελεγμένους ισολογισμούς, σε δείκτες μέτρησης, «στις ιδιαίτερες γνώσεις για τους διάφορους τομείς της οικονομίας αλλά και για τους ίδιους τους πελάτες», ώστε να είναι δυνατό να γνωρίζει η τράπεζα ότι ο φορέας στον οποίο επενδύει θα είναι κερδοφόρος, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο για μη αποπληρωμή των παραχωρούμενων δανείων. Παράλληλα, η τράπεζα στοχεύει σε μια αισθητή μείωση της αναλογίας λειτουργικού κόστους ως προς τα έσοδά της κατά τα επόμενα 5 έως 10 χρόνια σε περίπου 50%.
Του Στέλιου Ορφανίδη
Ερ.: Κύριε Στυλιανίδη, έχει εντοπίσει η Λαϊκή Τράπεζα προβλήματα, και πού, στον υπολογισμό του πιστωτικού κινδύνου, τα οποία ως γνωστόν προκαλούν αυξημένες επισφάλειες;
Απ.: Κατ’ αρχήν πρέπει να πω ότι η Λαϊκή Τράπεζα έχει θέσει υπό έλεγχο τις επισφάλειές της και η διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου ήταν τα τελευταία δύο χρόνια μια από τις κυριότερες προτεραιότητές της. Έγιναν αρκετές μελέτες και στα πλαίσια αυτών έχουμε παρακολουθήσει τον πιστωτικό μας κίνδυνο. Παράλληλα έχουμε βελτιώσει υφιστάμενους μηχανισμούς και δημιουργήσαμε και νέους, γεγονός που μας έδωσε τη δυνατότητα να ελέγξουμε αποτελεσματικά τον πιστωτικό κίνδυνο που διατρέχει η τράπεζα, και κατά συνέπειαν, τις επισφάλειες και τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις. Έχουμε προσεγγίσει το θέμα με επιστημονικό τρόπο, εφαρμόζοντας ανάλογα μέσα, όπως στατιστικές μεθόδους και άλλα πολύ εξελιγμένα χρηματοπιστωτικά εργαλεία. Τα αποτελέσματα όλης αυτής της προσπάθειας είναι εμφανή στα αποτελέσματα του Ομίλου τα τελευταία δύο χρόνια.
Οι μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις έχουν ελεγχθεί πραγματικά, παρά το γεγονός ότι η Κεντρική Τράπεζα συνεχώς, στα πλαίσια της εναρμόνισης και υιοθέτησης των αρχών της Βασιλείας, καθιστά τους κανονισμούς της για τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις συνεχώς αυστηρότερους. Ως Λαϊκή Τράπεζα, έχουμε καταφέρει να διατηρήσουμε τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις στα ίδια περίπου επίπεδα.
Ερ.: Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία αυτά, ποιου είδους χορηγήσεις εμφανίζονται με τις καλύτερες προοπτικές και κατά συνέπειαν λιγότερο προβληματικές;
Απ.: Πριν αποφασίσουν οι τράπεζες να επενδύσουν δια μέσου των χρηματοδοτήσεων, που είναι και ο βασικός τρόπος με τον οποίον επενδύουν, προβαίνουν σε αξιολόγηση των δεδομένων χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους για την οικονομία και τις επιχειρήσεις, αλλά και μια πλειάδα άλλων παραγόντων όπως οι ικανότητες και δυνατότητες των επιχειρηματιών. Τελευταία, οι τράπεζες άρχισαν να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση και στα αποτελέσματα μιας εταιρείας που ζητά χρηματοδότηση, κάτι που προηγουμένως δεν γινόταν στον ίδιο βαθμό. Η Λαϊκή, όπως και άλλες τράπεζες, επιμένει πλέον στην παρουσίαση πρόσφατων, ελεγμένων ισολογισμών. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο φορέας, μέσω του οποίου θα επενδύσει η τράπεζα, είναι ικανός και κερδοφόρος, ούτως ώστε να μπορέσει να φέρει σε πέρας αποτελεσματικά την επένδυση που θα αναλάβει για να μπορεί στη συνέχεια να αποπληρώσει το χρέος του προς την τράπεζα. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε και άλλα εργαλεία όπως είναι οι ισολογισμοί, οι δείκτες μέτρησης, οι ιδιαίτερες γνώσεις μας για τους διάφορους τομείς της οικονομίας αλλά και για τους ίδιους τους πελάτες μας.
Οι χορηγήσεις με τις καλύτερες προοπτικές θεωρούμε κατά πρώτο λόγο αυτές προς υγιείς επιχειρήσεις με ικανά διοικητικά στελέχη και κατά δεύτερο λόγο σε επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται σε τομείς της οικονομίας όπου οι προοπτικές είναι καλές.
Διευκρινίζω ότι όταν έχουμε αναλάβει αρκετό κίνδυνο σε ένα τομέα της οικονομίας, τότε βλέπουμε μια αίτηση για μια πρόσθετη χρηματοδότηση στον τομέα αυτό λιγότερο θετικά. Πρέπει να γνωρίζετε ότι από την 1η Ιανουαρίου 2007, αν υπάρξει καθυστέρηση πέραν των τριών μηνών σε ένα δάνειο, θα θεωρηθεί ως μη εξυπηρετούμενο και τους τόκους δεν θα μπορούμε να τους λάβουμε υπόψη στα αποτελέσματα μας.
Ερ.: Από πού προέρχονται οι περισσότερες επισφάλειες;
Απ.: Η μεταποίηση, όπως η υποδηματοποιία, η υφαντουργία, αλλά και το εμπόριο, είναι τομείς από τους οποίους υπήρξαν στο παρελθόν επισφάλειες. Ο κάθε τομέας όμως έχει τις επισφάλειές του που εξαρτούνται από το φορέα του. Κανένας τομέας όμως δεν έχει καταστεί τόσο επισφαλής που να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους σε ένα μεγάλο βαθμό. Από την άλλη, οι τράπεζες επιδιώκουν μια σημαντική διασπορά των επενδύσεών τους. Ο τουρισμός, για παράδειγμα, είναι ένας σημαντικός τομέας της κυπριακής οικονομίας, ο οποίος έχει απορροφήσει ένα μικρό μερίδιο του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων της Λαϊκής Τράπεζας που ανέρχεται σε 10% έως και 11%. Άρα, δεν είμαστε σοβαρά εκτεθειμένοι στον τομέα αυτό, ενώ έχουμε φροντίσει οι χρηματοδοτήσεις αυτές να γίνονται σε υγιείς φορείς που θα μπορούν να αντέξουν τις σημερινές δύσκολες συνθήκες. Βέβαια, γνωρίζοντας την κατάσταση που επικρατεί στον τουρισμό τα τελευταία χρόνια, λόγω του οξύτερου ανταγωνισμού στην περιοχή, οι τράπεζες είναι πολύ προσεκτικές, χωρίς όμως να αποκλείουν πελάτες από τον τουριστικό τομέα.
Υπερθέρμανση στις κατασκευές
Ερ.: Πώς βλέπετε χορηγήσεις για κατασκευαστικούς και στεγαστικούς σκοπούς;
Απ.: Είναι γεγονός ότι οι τομείς των κατασκευών και της ανάπτυξης γης ήταν πολύ κερδοφόροι και αυξήθηκαν ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Οι τράπεζες έχουν χρηματοδοτήσει αρκετά τους τομείς αυτούς. Πρόσφατα όμως, οι τράπεζες άρχισαν να γίνονται αρκετά προσεκτικές, βλέποντας τις τιμές των ακινήτων να αυξάνονται, και έχουν έτσι ευαισθητοποιηθεί στους πιθανούς κινδύνους.
Ερ.: Ποιους κινδύνους έχετε δηλαδή εντοπίσει;
Απ.: Τους κινδύνους που σχετίζονται με τη μεγάλη αύξηση της τιμής των ακινήτων που είναι χαρακτηριστική για την υπερθέρμανση του τομέα αυτού. Όταν δημιουργείται υπερθέρμανση, ακολούθως είναι πιθανό να υπάρξουν δυσάρεστες εξελίξεις. Γι’ αυτό απαιτείται προσοχή. Οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να λάβουν έγκαιρα μέτρα και να προλάβουν πιθανά προβλήματα, όπως και έχουν πράξει. Το ενδεχόμενο να προκύψει ένα σημαντικό πρόβλημα από την ανάπτυξη του τομέα αυτού έχει απομακρυνθεί. Βέβαια, δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον με 100% ακρίβεια, αλλά πιστεύουμε ότι έχουμε πάρει τα μέτρα μας ως τράπεζες, όπως άλλωστε είχε υποδείξει η Κεντρική Τράπεζα, που είχε καλέσει τις εμπορικές τράπεζες να είναι προσεκτικές.
Ερ.: Μπορεί να θεωρηθεί η αύξηση των επιτοκίων ως μέτρο της Κεντρικής Τράπεζας για αποτροπή δυσάρεστων εξελίξεων στον κατασκευαστικό τομέα;
Απ.: Η αύξηση των επιτοκίων έγινε για άλλους λόγους, αλλά παράλληλα είχε επιπτώσεις και στον κατασκευαστικό τομέα. Η αύξηση των επιτοκίων έγινε για να επιδειχθεί η αποφασιστικότητα της Κεντρικής Τράπεζας να στηρίξει την κυπριακή λίρα. Μια άλλη θετική επίπτωση είναι η συμβολή της απόφασης αυτής στην αποφυγή περαιτέρω υπερθέρμανσης στον τομέα της ανάπτυξης γης, προλαβαίνοντας έτσι πιθανές δυσάρεστες συνέπειες.
Θα ήθελα να επισημάνω όμως, ότι ο τομέας της στεγαστικής πίστης και της χρηματοδότησης αγοράς κατοικίας είναι ξεχωριστός και ειδικός τομέας που αποτελεί τομέα-στόχο των πλείστων ευρωπαϊκών τραπεζών, μεταξύ άλλων, και στην Ελλάδα. Εκεί, οι τράπεζες έχουν ως πρώτιστο στόχο την αύξηση του μεριδίου τους στη στεγαστική πίστη. Και πολύ ορθά, ο Όμιλος Λαϊκής, έχει επιλέξει και έχει πετύχει την αύξηση του μεριδίου του στη στεγαστική πίστη που είναι ένας τομέας χαμηλού κινδύνου. Χαρακτηριστικά, η πρώτη δόση που θα πληρώσει ένα νοικοκυριό είναι αυτή για την εξόφληση του σπιτιού, που είναι βασικό στοιχείο διαβίωσης, ενώ παράλληλα το στεγαστικό δάνειο δένει ιδιαίτερα τον πελάτη με την τράπεζα. Αυτός άλλωστε είναι ο στόχος του Ομίλου μας, να δημιουργούμε σχέσεις ζωής με τον πελάτη μας.
Αποπληρωμές και εκποιήσεις ενυπόθηκων εξασφαλίσεων
Ερ.: Πώς σκοπεύετε να συμβάλετε στην αλλαγή της κουλτούρας για τις αποπληρωμές;
Απ.: Με δύο τρόπους θα έλεγα. Ο ένας είναι η ενημέρωση του πελάτη, ότι τα δεδομένα που αντιμετωπίζει ο χρηματοοικονομικός τομέας έχουν διαφοροποιηθεί και οι τράπεζες δεν έχουν πλέον περιθώρια να επιδεικνύουν την ίδια ανοχή στις καθυστερήσεις που επιδείκνυαν στο παρελθόν, γιατί τώρα υφίστανται σημαντικές επιπτώσεις στην ίδια τους την κερδοφορία. Επιπρόσθετα, επιβάλλουμε κάποιες ποινές σε όσους καθυστερούν και επιβραβεύουμε αυτούς που ανταποκρίνονται όπως έχουν συμφωνήσει με την τράπεζα. Για τούτο, οι τράπεζες, στις περιπτώσεις που παρατηρούνται καθυστερήσεις στην εξόφληση των δανείων, επιβάλλουν ψηλότερα επιτόκια στα καθυστερημένα ποσά που επιδρούν ως αποτρεπτικές χρηματικές ποινές.
Ερ.: ...που δεν είναι άλλωστε και το έσχατο μέτρο...
Απ.: Αν οι καθυστερήσεις αυτές γίνουν σημαντικές, τότε οι τράπεζες γίνονται πολύ πιο προσεκτικές και λιγότερο ανεκτικές, προσφεύγοντας ακόμα και στη λήψη νομικών μέτρων για διασφάλιση των συμφερόντων τους, όπως για παράδειγμα, σε εκποιήσεις ενυπόθηκων ακινήτων. Πρέπει να πω ότι αν δεν προσφύγουν στο μέτρο αυτό οι τράπεζες, το κόστος είναι πολλαπλάσιο. Είναι γεγονός ότι στην Κύπρο οι τράπεζες έχουν ένα ψηλό ποσοστό μη εξυπηρετουμένων χορηγήσεων, ειδικά σε σύγκριση με τράπεζες στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ένας από τους λόγους που τα ποσοστά των μη εξυπηρετουμένων δανείων είναι πολύ ψηλά στην Κύπρο, φθάνοντας το 10% με 12% του συνόλου των χορηγήσεών τους, σε αντίθεση με 4% έως 6% σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και στην Ελλάδα, είναι ότι η ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων είναι πολύ πιο χρονοβόρα. Αυτό έχει ένα αρνητικό αντίκτυπο στο τραπεζικό σύστημα της χώρας και οι Moody’s λαμβάνουν το στοιχείο αυτό πολύ σοβαρά υπόψη. Παρά το ότι οι κυπριακές τράπεζες έχουν άλλα υγιή μεγέθη, ένας λόγος για την αυστηρή βαθμολογία τους από τους Moody’s είναι αυτός. Όμως, αν δεν αλλάξει η κατάσταση - κάτι που δεν μπορεί από μόνη της να επιτύχει η Λαϊκή Τράπεζα, αφού χρειάζεται περισσότερη συμβολή της πολιτείας - το πρόβλημα αυτό θα μεταφέρεται διαρκώς στην κυπριακή οικονομία, δημιουργώντας έτσι σημαντικές στρεβλώσεις.
Αν οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα με την εκποίηση ενυπόθηκων εξασφαλίσεων, πολύ πιο δύσκολα θα χρηματοδοτήσουν ένα έργο στην Κύπρο, έργο το οποίο όμως άλλες τράπεζες στην Ευρώπη θα χρηματοδοτούσαν. Ποιο είναι τελικά το αποτέλεσμα; Δημιουργείται πρόβλημα στην ανάπτυξη! Άρα, η στρέβλωση αυτή θα πρέπει να διορθωθεί. Ήδη, οι τράπεζες μέσω του Συνδέσμου Εμπορικών Τραπεζών ενημερώνουν τις αρμόδιες κρατικές αρχές.
Αμνηστία, κεφάλαια και επενδύσεις
Ερ.: Εσείς έχετε ενημερώσει τους πελάτες σας για την αμνηστία;
Απ.: Μάλιστα!
Ερ.: Υπήρξε ενδιαφέρον;
Απ.: Υπήρξε ενδιαφέρον και από πελάτες αλλά και από το κοινό γενικότερα. Το μέτρο είναι θετικό και θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Πρέπει όμως και το κράτος να προβεί σε μια πιο ορθολογιστική φορολογική αντιμετώπιση των πολιτών. Θα έχει και το ηθικό πλέον έρεισμα να είναι πιο αυστηρό από τούδε και στο εξής στον τρόπο που φορολογεί και στις πρακτικές που εφαρμόζει στη συλλογή εισοδημάτων για το κράτος.
Ερ.: Πού θα καταλήξουν τα κεφάλαια που θα αμνηστευθούν;
Απ.: Δεν πρέπει να αναμένουμε ότι τα κεφάλαια αυτά θα επενδυθούν από την πρώτη μέρα. Θα μπορούσαν στη διάρκεια του χρόνου να επενδυθούν σε επιχειρήσεις, σε αμοιβαία κεφάλαια του εξωτερικού, στο ΧΑΚ, σε ακίνητα και αλλού. Υπάρχει ένας ευρύς ορίζοντας επιλογών για τους επενδυτές. Δεν σημαίνει όμως ότι αυτά τα κεφάλαια θα επενδυθούν άμεσα, γι’ αυτό κατά την άποψή μου δεν θα υπάρξει έκρηξη στις επενδύσεις. Το μέτρο όμως θα βελτιώσει τις προοπτικές για επενδύσεις και ως εκ τούτου τις επιδόσεις της οικονομίας στην ανάπτυξη.
Η ανάπτυξη, αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 3,5%. Προσωπικά ωστόσο δεν αναμένω ότι θα καλυφθεί αυτός ο στόχος αλλά θα κυμανθεί γύρω από το 2,5%. Οι τράπεζες, οφείλουν να είναι συντηρητικές σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις, μιας και από τον ρυθμό ανάπτυξης εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και ο χρηματοπιστωτικός κίνδυνος που αναλαμβάνουν.
Μέρισμα, κόστος και ΕΤΥΚ
Ερ.: Πληρούνται οι προϋποθέσεις που θα επέτρεπαν στην Κεντρική αναθεώρηση της παραίνεσης της για το μέρισμα;
Απ.: Όσο επανέρχονται οι κυπριακές τράπεζες στην κερδοφορία, δίδεται η ευχέρεια στην Κεντρική Τράπεζα να μην προβαίνει σε τέτοιες παραινέσεις. Ως Λαϊκή, ανακοινώσαμε τα αποτελέσματά β’ τριμήνου στις 5 Αυγούστου και αναμένονται τώρα και οι άλλες τράπεζες. Ανάλογα με τα αποτελέσματα των τραπεζών, μπορούν να δημιουργηθούν θετικοί οιωνοί, αλλά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει για το κατά πόσον η Λαϊκή Τράπεζα θα προβεί στην παραχώρηση μερίσματος, κάτι που εξαρτάται σε τελική ανάλυση από το Διοικητικό Συμβούλιό της.
Ερ.: ...όπως και εξαρτάται και από την πορεία του λειτουργικού κόστους...
Απ.: Εμείς, ως Λαϊκή Τράπεζα έχουμε πάρει πολλά μέτρα για να μειώσουμε το κόστος, και αυτό φάνηκε στα αποτελέσματά μας. Τα έσοδά μας αυξήθηκαν κατά 14% ενώ το κόστος μόλις κατά 9%...
Ερ. ... τη στιγμή που ο πληθωρισμός είναι συγκρατημένος και δεν έχετε προβεί σε προσλήψεις νέου προσωπικού...
Απ.: Ο λόγος για τον οποίο είναι ψηλός ο ρυθμός μεταβολής του κόστους σχετίζεται με το κόστος προσωπικού. Επίσης, θα πρέπει να λάβετε υπόψη ότι στο πρόσθετο κόστος περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη των εργασιών μας στο εξωτερικό. Υπό τις περιστάσεις αυτές, η αύξηση του κόστους κατά 9% είναι πολύ ικανοποιητική.
Ερ.: Τι θα παραχωρήσετε φέτος στην ΕΤΥΚ;
Απ. Αυτό θα αποφασιστεί όταν θα έρθει η ώρα της διαπραγμάτευσης της συλλογικής σύμβασης. Πιστεύω ότι τα συμφέροντα των τραπεζών και του προσωπικού είναι αλληλένδετα. Και οι δύο έχουν συμφέρον να δουν τον τραπεζικό τομέα της Κύπρου να έχει επιτυχίες τέτοιου βαθμού όπως και πιο παλιά.
Ερ. Η ταύτιση των συμφερόντων προσωπικού και τραπεζών ενισχύθηκε και από τις προτροπές για αγορά μετοχών...
Απ.: Επιθυμούμε το προσωπικό μας να επενδύει στις μετοχές του Ομίλου. Εάν εννοείτε όμως ότι το έχουμε ενθαρρύνει, πρέπει να σας πω ότι το 2000 απευθύναμε εγκυκλίους στο προσωπικό με τις οποίες η Λαϊκή Τράπεζα προειδοποιούσε και για πιθανούς κινδύνους από τις επενδύσεις στο ΧΑΚ.
Ερ.: Ποιους στόχους έχετε θέσει ως τράπεζα για την αναλογία λειτουργικού κόστους προς έσοδα;
Απ.: Για τον Όμιλο Λαϊκής, συμπεριλαμβανομένων και των εργασιών στο εξωτερικό, η αναλογία ήταν το 2003 περίπου 66,4% και έχει στο μεταξύ περιοριστεί στο 64,6%. Ο μεσο-μακροπρόθεσμος στόχος, δηλαδή για τα επόμενα 5 έως 10 χρόνια, όταν θα έχουν διαφοροποιηθεί αρκετά τα σημερινά δεδομένα, προβλέπουμε να κυμανθεί το ποσοστό αυτό σε 50%.
Περαιτέρω επέκταση σε Βαλκάνια;
Ερ.: Τι γνωρίζει η Λαϊκή Τράπεζα για τις φήμες που θέλουν μια κυπριακή τράπεζα να σχεδιάζει την επέκτασή της σε μια βαλκανική χώρα πέραν της Ελλάδας;
Απ.: Όπως γνωρίζετε, η ανάπτυξη στο εξωτερικό ήταν μια βασική παράμετρος της πολιτικής μας, με αποτέλεσμα να διαθέτουμε τώρα παρουσία στην Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, όπου αναπτυσσόμαστε με πάρα πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς. Τα αποτελέσματα έχουν ξεπεράσει και τις πιο αισιόδοξές μας προσδοκίες, ιδιαίτερα στην Αυστραλία. Στο χώρο των Βαλκανίων έχουν αναπτυχθεί πολλές ελληνικές τράπεζες και πιστεύουμε ότι αυτός προσφέρεται προς ανάπτυξη και στις κυπριακές τράπεζες. Το θέμα είναι η επιλογή της καταλληλότερης στιγμής για ένα τέτοιο βήμα. Αυτή μπορεί να είναι τώρα, αλλά και σε κάποιο μελλοντικό στάδιο, μιας και υπάρχουν μεν ευκαιρίες στα Βαλκάνια, αλλά ταυτόχρονα και κάποιοι κίνδυνοι.
Ερ.: Είναι η στιγμή αυτή κατάλληλη για επέκταση στις δύο υπό ένταξη χώρες, δηλαδή τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία;
Απ.: Η επιδιωκόμενη ένταξη των χωρών αυτών στην ΕΕ είναι ένας παράγοντας που μειώνει τους κινδύνους. Αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη όπως η νοοτροπία, το πώς αντιμετωπίζεται μια κυπριακή τράπεζα στις συγκεκριμένες χώρες, οι νομοθεσίες, οι συναλλαγματικοί κίνδυνοι με το νόμισμα κάθε χώρας, οι προοπτικές ανάπτυξης της καθεμιάς από αυτές, από τις οποίες δεν εξαρτάται τελικά το χρονικό όριο ένταξής της. Οι παράγοντες είναι πολλοί που θα πρέπει να συνυπολογιστούν πριν ληφθεί μια τέτοια απόφαση.
Ερ.: Άρα το σκέφτεστε;
Απ.: Δεν είναι δική μου αρμοδιότητα να απαντήσω σε ένα τέτοιο ερώτημα.
Πάντως, κριτήρια όπως η κατάσταση μιας επιχείρησης, οι ικανότητες των στελεχών της, όπως και οι κλάδοι στους οποίους δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις που αιτούνται χρηματοδοτήσεως, αποκτούν όλο και περισσότερη σημασία για τη Λαϊκή Τράπεζα, κατά την εξέτασή τους. Περισσότερο βάρος δίνει η τράπεζα στα αποτελέσματα μιας εταιρείας, στους πρόσφατους ελεγμένους ισολογισμούς, σε δείκτες μέτρησης, «στις ιδιαίτερες γνώσεις για τους διάφορους τομείς της οικονομίας αλλά και για τους ίδιους τους πελάτες», ώστε να είναι δυνατό να γνωρίζει η τράπεζα ότι ο φορέας στον οποίο επενδύει θα είναι κερδοφόρος, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο για μη αποπληρωμή των παραχωρούμενων δανείων. Παράλληλα, η τράπεζα στοχεύει σε μια αισθητή μείωση της αναλογίας λειτουργικού κόστους ως προς τα έσοδά της κατά τα επόμενα 5 έως 10 χρόνια σε περίπου 50%.
Του Στέλιου Ορφανίδη
Ερ.: Κύριε Στυλιανίδη, έχει εντοπίσει η Λαϊκή Τράπεζα προβλήματα, και πού, στον υπολογισμό του πιστωτικού κινδύνου, τα οποία ως γνωστόν προκαλούν αυξημένες επισφάλειες;
Απ.: Κατ’ αρχήν πρέπει να πω ότι η Λαϊκή Τράπεζα έχει θέσει υπό έλεγχο τις επισφάλειές της και η διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου ήταν τα τελευταία δύο χρόνια μια από τις κυριότερες προτεραιότητές της. Έγιναν αρκετές μελέτες και στα πλαίσια αυτών έχουμε παρακολουθήσει τον πιστωτικό μας κίνδυνο. Παράλληλα έχουμε βελτιώσει υφιστάμενους μηχανισμούς και δημιουργήσαμε και νέους, γεγονός που μας έδωσε τη δυνατότητα να ελέγξουμε αποτελεσματικά τον πιστωτικό κίνδυνο που διατρέχει η τράπεζα, και κατά συνέπειαν, τις επισφάλειες και τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις. Έχουμε προσεγγίσει το θέμα με επιστημονικό τρόπο, εφαρμόζοντας ανάλογα μέσα, όπως στατιστικές μεθόδους και άλλα πολύ εξελιγμένα χρηματοπιστωτικά εργαλεία. Τα αποτελέσματα όλης αυτής της προσπάθειας είναι εμφανή στα αποτελέσματα του Ομίλου τα τελευταία δύο χρόνια.
Οι μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις έχουν ελεγχθεί πραγματικά, παρά το γεγονός ότι η Κεντρική Τράπεζα συνεχώς, στα πλαίσια της εναρμόνισης και υιοθέτησης των αρχών της Βασιλείας, καθιστά τους κανονισμούς της για τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις συνεχώς αυστηρότερους. Ως Λαϊκή Τράπεζα, έχουμε καταφέρει να διατηρήσουμε τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις στα ίδια περίπου επίπεδα.
Ερ.: Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία αυτά, ποιου είδους χορηγήσεις εμφανίζονται με τις καλύτερες προοπτικές και κατά συνέπειαν λιγότερο προβληματικές;
Απ.: Πριν αποφασίσουν οι τράπεζες να επενδύσουν δια μέσου των χρηματοδοτήσεων, που είναι και ο βασικός τρόπος με τον οποίον επενδύουν, προβαίνουν σε αξιολόγηση των δεδομένων χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους για την οικονομία και τις επιχειρήσεις, αλλά και μια πλειάδα άλλων παραγόντων όπως οι ικανότητες και δυνατότητες των επιχειρηματιών. Τελευταία, οι τράπεζες άρχισαν να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση και στα αποτελέσματα μιας εταιρείας που ζητά χρηματοδότηση, κάτι που προηγουμένως δεν γινόταν στον ίδιο βαθμό. Η Λαϊκή, όπως και άλλες τράπεζες, επιμένει πλέον στην παρουσίαση πρόσφατων, ελεγμένων ισολογισμών. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο φορέας, μέσω του οποίου θα επενδύσει η τράπεζα, είναι ικανός και κερδοφόρος, ούτως ώστε να μπορέσει να φέρει σε πέρας αποτελεσματικά την επένδυση που θα αναλάβει για να μπορεί στη συνέχεια να αποπληρώσει το χρέος του προς την τράπεζα. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε και άλλα εργαλεία όπως είναι οι ισολογισμοί, οι δείκτες μέτρησης, οι ιδιαίτερες γνώσεις μας για τους διάφορους τομείς της οικονομίας αλλά και για τους ίδιους τους πελάτες μας.
Οι χορηγήσεις με τις καλύτερες προοπτικές θεωρούμε κατά πρώτο λόγο αυτές προς υγιείς επιχειρήσεις με ικανά διοικητικά στελέχη και κατά δεύτερο λόγο σε επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται σε τομείς της οικονομίας όπου οι προοπτικές είναι καλές.
Διευκρινίζω ότι όταν έχουμε αναλάβει αρκετό κίνδυνο σε ένα τομέα της οικονομίας, τότε βλέπουμε μια αίτηση για μια πρόσθετη χρηματοδότηση στον τομέα αυτό λιγότερο θετικά. Πρέπει να γνωρίζετε ότι από την 1η Ιανουαρίου 2007, αν υπάρξει καθυστέρηση πέραν των τριών μηνών σε ένα δάνειο, θα θεωρηθεί ως μη εξυπηρετούμενο και τους τόκους δεν θα μπορούμε να τους λάβουμε υπόψη στα αποτελέσματα μας.
Ερ.: Από πού προέρχονται οι περισσότερες επισφάλειες;
Απ.: Η μεταποίηση, όπως η υποδηματοποιία, η υφαντουργία, αλλά και το εμπόριο, είναι τομείς από τους οποίους υπήρξαν στο παρελθόν επισφάλειες. Ο κάθε τομέας όμως έχει τις επισφάλειές του που εξαρτούνται από το φορέα του. Κανένας τομέας όμως δεν έχει καταστεί τόσο επισφαλής που να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους σε ένα μεγάλο βαθμό. Από την άλλη, οι τράπεζες επιδιώκουν μια σημαντική διασπορά των επενδύσεών τους. Ο τουρισμός, για παράδειγμα, είναι ένας σημαντικός τομέας της κυπριακής οικονομίας, ο οποίος έχει απορροφήσει ένα μικρό μερίδιο του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων της Λαϊκής Τράπεζας που ανέρχεται σε 10% έως και 11%. Άρα, δεν είμαστε σοβαρά εκτεθειμένοι στον τομέα αυτό, ενώ έχουμε φροντίσει οι χρηματοδοτήσεις αυτές να γίνονται σε υγιείς φορείς που θα μπορούν να αντέξουν τις σημερινές δύσκολες συνθήκες. Βέβαια, γνωρίζοντας την κατάσταση που επικρατεί στον τουρισμό τα τελευταία χρόνια, λόγω του οξύτερου ανταγωνισμού στην περιοχή, οι τράπεζες είναι πολύ προσεκτικές, χωρίς όμως να αποκλείουν πελάτες από τον τουριστικό τομέα.
Υπερθέρμανση στις κατασκευές
Ερ.: Πώς βλέπετε χορηγήσεις για κατασκευαστικούς και στεγαστικούς σκοπούς;
Απ.: Είναι γεγονός ότι οι τομείς των κατασκευών και της ανάπτυξης γης ήταν πολύ κερδοφόροι και αυξήθηκαν ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Οι τράπεζες έχουν χρηματοδοτήσει αρκετά τους τομείς αυτούς. Πρόσφατα όμως, οι τράπεζες άρχισαν να γίνονται αρκετά προσεκτικές, βλέποντας τις τιμές των ακινήτων να αυξάνονται, και έχουν έτσι ευαισθητοποιηθεί στους πιθανούς κινδύνους.
Ερ.: Ποιους κινδύνους έχετε δηλαδή εντοπίσει;
Απ.: Τους κινδύνους που σχετίζονται με τη μεγάλη αύξηση της τιμής των ακινήτων που είναι χαρακτηριστική για την υπερθέρμανση του τομέα αυτού. Όταν δημιουργείται υπερθέρμανση, ακολούθως είναι πιθανό να υπάρξουν δυσάρεστες εξελίξεις. Γι’ αυτό απαιτείται προσοχή. Οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να λάβουν έγκαιρα μέτρα και να προλάβουν πιθανά προβλήματα, όπως και έχουν πράξει. Το ενδεχόμενο να προκύψει ένα σημαντικό πρόβλημα από την ανάπτυξη του τομέα αυτού έχει απομακρυνθεί. Βέβαια, δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον με 100% ακρίβεια, αλλά πιστεύουμε ότι έχουμε πάρει τα μέτρα μας ως τράπεζες, όπως άλλωστε είχε υποδείξει η Κεντρική Τράπεζα, που είχε καλέσει τις εμπορικές τράπεζες να είναι προσεκτικές.
Ερ.: Μπορεί να θεωρηθεί η αύξηση των επιτοκίων ως μέτρο της Κεντρικής Τράπεζας για αποτροπή δυσάρεστων εξελίξεων στον κατασκευαστικό τομέα;
Απ.: Η αύξηση των επιτοκίων έγινε για άλλους λόγους, αλλά παράλληλα είχε επιπτώσεις και στον κατασκευαστικό τομέα. Η αύξηση των επιτοκίων έγινε για να επιδειχθεί η αποφασιστικότητα της Κεντρικής Τράπεζας να στηρίξει την κυπριακή λίρα. Μια άλλη θετική επίπτωση είναι η συμβολή της απόφασης αυτής στην αποφυγή περαιτέρω υπερθέρμανσης στον τομέα της ανάπτυξης γης, προλαβαίνοντας έτσι πιθανές δυσάρεστες συνέπειες.
Θα ήθελα να επισημάνω όμως, ότι ο τομέας της στεγαστικής πίστης και της χρηματοδότησης αγοράς κατοικίας είναι ξεχωριστός και ειδικός τομέας που αποτελεί τομέα-στόχο των πλείστων ευρωπαϊκών τραπεζών, μεταξύ άλλων, και στην Ελλάδα. Εκεί, οι τράπεζες έχουν ως πρώτιστο στόχο την αύξηση του μεριδίου τους στη στεγαστική πίστη. Και πολύ ορθά, ο Όμιλος Λαϊκής, έχει επιλέξει και έχει πετύχει την αύξηση του μεριδίου του στη στεγαστική πίστη που είναι ένας τομέας χαμηλού κινδύνου. Χαρακτηριστικά, η πρώτη δόση που θα πληρώσει ένα νοικοκυριό είναι αυτή για την εξόφληση του σπιτιού, που είναι βασικό στοιχείο διαβίωσης, ενώ παράλληλα το στεγαστικό δάνειο δένει ιδιαίτερα τον πελάτη με την τράπεζα. Αυτός άλλωστε είναι ο στόχος του Ομίλου μας, να δημιουργούμε σχέσεις ζωής με τον πελάτη μας.
Αποπληρωμές και εκποιήσεις ενυπόθηκων εξασφαλίσεων
Ερ.: Πώς σκοπεύετε να συμβάλετε στην αλλαγή της κουλτούρας για τις αποπληρωμές;
Απ.: Με δύο τρόπους θα έλεγα. Ο ένας είναι η ενημέρωση του πελάτη, ότι τα δεδομένα που αντιμετωπίζει ο χρηματοοικονομικός τομέας έχουν διαφοροποιηθεί και οι τράπεζες δεν έχουν πλέον περιθώρια να επιδεικνύουν την ίδια ανοχή στις καθυστερήσεις που επιδείκνυαν στο παρελθόν, γιατί τώρα υφίστανται σημαντικές επιπτώσεις στην ίδια τους την κερδοφορία. Επιπρόσθετα, επιβάλλουμε κάποιες ποινές σε όσους καθυστερούν και επιβραβεύουμε αυτούς που ανταποκρίνονται όπως έχουν συμφωνήσει με την τράπεζα. Για τούτο, οι τράπεζες, στις περιπτώσεις που παρατηρούνται καθυστερήσεις στην εξόφληση των δανείων, επιβάλλουν ψηλότερα επιτόκια στα καθυστερημένα ποσά που επιδρούν ως αποτρεπτικές χρηματικές ποινές.
Ερ.: ...που δεν είναι άλλωστε και το έσχατο μέτρο...
Απ.: Αν οι καθυστερήσεις αυτές γίνουν σημαντικές, τότε οι τράπεζες γίνονται πολύ πιο προσεκτικές και λιγότερο ανεκτικές, προσφεύγοντας ακόμα και στη λήψη νομικών μέτρων για διασφάλιση των συμφερόντων τους, όπως για παράδειγμα, σε εκποιήσεις ενυπόθηκων ακινήτων. Πρέπει να πω ότι αν δεν προσφύγουν στο μέτρο αυτό οι τράπεζες, το κόστος είναι πολλαπλάσιο. Είναι γεγονός ότι στην Κύπρο οι τράπεζες έχουν ένα ψηλό ποσοστό μη εξυπηρετουμένων χορηγήσεων, ειδικά σε σύγκριση με τράπεζες στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ένας από τους λόγους που τα ποσοστά των μη εξυπηρετουμένων δανείων είναι πολύ ψηλά στην Κύπρο, φθάνοντας το 10% με 12% του συνόλου των χορηγήσεών τους, σε αντίθεση με 4% έως 6% σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και στην Ελλάδα, είναι ότι η ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων είναι πολύ πιο χρονοβόρα. Αυτό έχει ένα αρνητικό αντίκτυπο στο τραπεζικό σύστημα της χώρας και οι Moody’s λαμβάνουν το στοιχείο αυτό πολύ σοβαρά υπόψη. Παρά το ότι οι κυπριακές τράπεζες έχουν άλλα υγιή μεγέθη, ένας λόγος για την αυστηρή βαθμολογία τους από τους Moody’s είναι αυτός. Όμως, αν δεν αλλάξει η κατάσταση - κάτι που δεν μπορεί από μόνη της να επιτύχει η Λαϊκή Τράπεζα, αφού χρειάζεται περισσότερη συμβολή της πολιτείας - το πρόβλημα αυτό θα μεταφέρεται διαρκώς στην κυπριακή οικονομία, δημιουργώντας έτσι σημαντικές στρεβλώσεις.
Αν οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα με την εκποίηση ενυπόθηκων εξασφαλίσεων, πολύ πιο δύσκολα θα χρηματοδοτήσουν ένα έργο στην Κύπρο, έργο το οποίο όμως άλλες τράπεζες στην Ευρώπη θα χρηματοδοτούσαν. Ποιο είναι τελικά το αποτέλεσμα; Δημιουργείται πρόβλημα στην ανάπτυξη! Άρα, η στρέβλωση αυτή θα πρέπει να διορθωθεί. Ήδη, οι τράπεζες μέσω του Συνδέσμου Εμπορικών Τραπεζών ενημερώνουν τις αρμόδιες κρατικές αρχές.
Αμνηστία, κεφάλαια και επενδύσεις
Ερ.: Εσείς έχετε ενημερώσει τους πελάτες σας για την αμνηστία;
Απ.: Μάλιστα!
Ερ.: Υπήρξε ενδιαφέρον;
Απ.: Υπήρξε ενδιαφέρον και από πελάτες αλλά και από το κοινό γενικότερα. Το μέτρο είναι θετικό και θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Πρέπει όμως και το κράτος να προβεί σε μια πιο ορθολογιστική φορολογική αντιμετώπιση των πολιτών. Θα έχει και το ηθικό πλέον έρεισμα να είναι πιο αυστηρό από τούδε και στο εξής στον τρόπο που φορολογεί και στις πρακτικές που εφαρμόζει στη συλλογή εισοδημάτων για το κράτος.
Ερ.: Πού θα καταλήξουν τα κεφάλαια που θα αμνηστευθούν;
Απ.: Δεν πρέπει να αναμένουμε ότι τα κεφάλαια αυτά θα επενδυθούν από την πρώτη μέρα. Θα μπορούσαν στη διάρκεια του χρόνου να επενδυθούν σε επιχειρήσεις, σε αμοιβαία κεφάλαια του εξωτερικού, στο ΧΑΚ, σε ακίνητα και αλλού. Υπάρχει ένας ευρύς ορίζοντας επιλογών για τους επενδυτές. Δεν σημαίνει όμως ότι αυτά τα κεφάλαια θα επενδυθούν άμεσα, γι’ αυτό κατά την άποψή μου δεν θα υπάρξει έκρηξη στις επενδύσεις. Το μέτρο όμως θα βελτιώσει τις προοπτικές για επενδύσεις και ως εκ τούτου τις επιδόσεις της οικονομίας στην ανάπτυξη.
Η ανάπτυξη, αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 3,5%. Προσωπικά ωστόσο δεν αναμένω ότι θα καλυφθεί αυτός ο στόχος αλλά θα κυμανθεί γύρω από το 2,5%. Οι τράπεζες, οφείλουν να είναι συντηρητικές σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις, μιας και από τον ρυθμό ανάπτυξης εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και ο χρηματοπιστωτικός κίνδυνος που αναλαμβάνουν.
Μέρισμα, κόστος και ΕΤΥΚ
Ερ.: Πληρούνται οι προϋποθέσεις που θα επέτρεπαν στην Κεντρική αναθεώρηση της παραίνεσης της για το μέρισμα;
Απ.: Όσο επανέρχονται οι κυπριακές τράπεζες στην κερδοφορία, δίδεται η ευχέρεια στην Κεντρική Τράπεζα να μην προβαίνει σε τέτοιες παραινέσεις. Ως Λαϊκή, ανακοινώσαμε τα αποτελέσματά β’ τριμήνου στις 5 Αυγούστου και αναμένονται τώρα και οι άλλες τράπεζες. Ανάλογα με τα αποτελέσματα των τραπεζών, μπορούν να δημιουργηθούν θετικοί οιωνοί, αλλά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει για το κατά πόσον η Λαϊκή Τράπεζα θα προβεί στην παραχώρηση μερίσματος, κάτι που εξαρτάται σε τελική ανάλυση από το Διοικητικό Συμβούλιό της.
Ερ.: ...όπως και εξαρτάται και από την πορεία του λειτουργικού κόστους...
Απ.: Εμείς, ως Λαϊκή Τράπεζα έχουμε πάρει πολλά μέτρα για να μειώσουμε το κόστος, και αυτό φάνηκε στα αποτελέσματά μας. Τα έσοδά μας αυξήθηκαν κατά 14% ενώ το κόστος μόλις κατά 9%...
Ερ. ... τη στιγμή που ο πληθωρισμός είναι συγκρατημένος και δεν έχετε προβεί σε προσλήψεις νέου προσωπικού...
Απ.: Ο λόγος για τον οποίο είναι ψηλός ο ρυθμός μεταβολής του κόστους σχετίζεται με το κόστος προσωπικού. Επίσης, θα πρέπει να λάβετε υπόψη ότι στο πρόσθετο κόστος περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη των εργασιών μας στο εξωτερικό. Υπό τις περιστάσεις αυτές, η αύξηση του κόστους κατά 9% είναι πολύ ικανοποιητική.
Ερ.: Τι θα παραχωρήσετε φέτος στην ΕΤΥΚ;
Απ. Αυτό θα αποφασιστεί όταν θα έρθει η ώρα της διαπραγμάτευσης της συλλογικής σύμβασης. Πιστεύω ότι τα συμφέροντα των τραπεζών και του προσωπικού είναι αλληλένδετα. Και οι δύο έχουν συμφέρον να δουν τον τραπεζικό τομέα της Κύπρου να έχει επιτυχίες τέτοιου βαθμού όπως και πιο παλιά.
Ερ. Η ταύτιση των συμφερόντων προσωπικού και τραπεζών ενισχύθηκε και από τις προτροπές για αγορά μετοχών...
Απ.: Επιθυμούμε το προσωπικό μας να επενδύει στις μετοχές του Ομίλου. Εάν εννοείτε όμως ότι το έχουμε ενθαρρύνει, πρέπει να σας πω ότι το 2000 απευθύναμε εγκυκλίους στο προσωπικό με τις οποίες η Λαϊκή Τράπεζα προειδοποιούσε και για πιθανούς κινδύνους από τις επενδύσεις στο ΧΑΚ.
Ερ.: Ποιους στόχους έχετε θέσει ως τράπεζα για την αναλογία λειτουργικού κόστους προς έσοδα;
Απ.: Για τον Όμιλο Λαϊκής, συμπεριλαμβανομένων και των εργασιών στο εξωτερικό, η αναλογία ήταν το 2003 περίπου 66,4% και έχει στο μεταξύ περιοριστεί στο 64,6%. Ο μεσο-μακροπρόθεσμος στόχος, δηλαδή για τα επόμενα 5 έως 10 χρόνια, όταν θα έχουν διαφοροποιηθεί αρκετά τα σημερινά δεδομένα, προβλέπουμε να κυμανθεί το ποσοστό αυτό σε 50%.
Περαιτέρω επέκταση σε Βαλκάνια;
Ερ.: Τι γνωρίζει η Λαϊκή Τράπεζα για τις φήμες που θέλουν μια κυπριακή τράπεζα να σχεδιάζει την επέκτασή της σε μια βαλκανική χώρα πέραν της Ελλάδας;
Απ.: Όπως γνωρίζετε, η ανάπτυξη στο εξωτερικό ήταν μια βασική παράμετρος της πολιτικής μας, με αποτέλεσμα να διαθέτουμε τώρα παρουσία στην Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, όπου αναπτυσσόμαστε με πάρα πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς. Τα αποτελέσματα έχουν ξεπεράσει και τις πιο αισιόδοξές μας προσδοκίες, ιδιαίτερα στην Αυστραλία. Στο χώρο των Βαλκανίων έχουν αναπτυχθεί πολλές ελληνικές τράπεζες και πιστεύουμε ότι αυτός προσφέρεται προς ανάπτυξη και στις κυπριακές τράπεζες. Το θέμα είναι η επιλογή της καταλληλότερης στιγμής για ένα τέτοιο βήμα. Αυτή μπορεί να είναι τώρα, αλλά και σε κάποιο μελλοντικό στάδιο, μιας και υπάρχουν μεν ευκαιρίες στα Βαλκάνια, αλλά ταυτόχρονα και κάποιοι κίνδυνοι.
Ερ.: Είναι η στιγμή αυτή κατάλληλη για επέκταση στις δύο υπό ένταξη χώρες, δηλαδή τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία;
Απ.: Η επιδιωκόμενη ένταξη των χωρών αυτών στην ΕΕ είναι ένας παράγοντας που μειώνει τους κινδύνους. Αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη όπως η νοοτροπία, το πώς αντιμετωπίζεται μια κυπριακή τράπεζα στις συγκεκριμένες χώρες, οι νομοθεσίες, οι συναλλαγματικοί κίνδυνοι με το νόμισμα κάθε χώρας, οι προοπτικές ανάπτυξης της καθεμιάς από αυτές, από τις οποίες δεν εξαρτάται τελικά το χρονικό όριο ένταξής της. Οι παράγοντες είναι πολλοί που θα πρέπει να συνυπολογιστούν πριν ληφθεί μια τέτοια απόφαση.
Ερ.: Άρα το σκέφτεστε;
Απ.: Δεν είναι δική μου αρμοδιότητα να απαντήσω σε ένα τέτοιο ερώτημα.
3287.99
1275.09
