Στ. Κοιλιάρης: «Τουριστικές» συνέπειες λύσης
Πολύ μελάνι χύθηκε τους τελευταίους μήνες για τις οικονομικές επιπτώσεις που θα έχει ενδεχόμενη λύση του κυπριακού. Μια από τις σημαντικότερες πτυχές του διαλόγου που έχει αναπτυχθεί είναι οι επιδράσεις της λύσης στην τουριστική βιομηχανία, που αποτελεί το ένα πέμπτο του Κυπριακού ΑΕΠ. Είναι ίσως η πιο ασαφής οικονομική πτυχή της λύσης...
Εξού και η σημασία των εκτιμήσεων του μεγαλύτερου τουριστικού οργανισμού του τόπου. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Εκτελεστικός Σύμβουλος του Συγκροτήματος Louis, Στέλιος Κοιλιάρης, επισημαίνει τις προοπτικές αλλά και τους κινδύνους που δημιουργεί για την τουριστική βιομηχανία το ενδεχόμενο λύσης του Κυπριακού. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον τύπο της λύσης, λέει με νόημα ο κ. Κοιλιάρης στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη.
Ο κ. Κοιλιάρης παραθέτει επίσης τις εκτιμήσεις του για την πορεία των τουριστικών αφίξεων του 2004 και αναλύει τα δομικά προβλήματα της τουριστικής βιομηχανίας. Κάνει λόγο επίσης για ερμαφρόδιτη τουριστική πολιτική και διαφωνεί κάθετα με την πολιτική του BOT των αεροδρομίων, γιατί θα οδηγήσει σε αυξήσεις των τιμών και αύξηση του κόστους του τουριστικού πακέτου.
Όσον αφορά τη Louis, ο κ. Κοιλιάρης δηλώνει ότι η εταιρεία παρέμεινε κερδοφόρα σε μια πολύ δύσκολη τριετία και ατενίζει, πλέον, το μέλλον με αισιοδοξία. Οι προοπτικές ανάπτυξης της εταιρείας, όμως, περιορίζονται από την κατάσταση που επικρατεί στο κυπριακό χρηματιστήριο, που δεν της επιτρέπουν να αντλήσει τα απαραίτητα κεφάλαια. Τα δομικά προβλήματα της κυπριακής κεφαλαιαγοράς, επαναφέρουν στο προσκήνιο σκέψεις για παράλληλη εισαγωγή της Louis στο ΧΑΑ…
Ως ένας από τους μεγαλύτερους οργανισμούς στην Κύπρο, ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την πορεία της τουριστικής μας βιομηχανίας το 2004;
Απ.: Σίγουρα είμαστε ο πιο μεγάλος τουριστικός οργανισμός στην Κύπρο και στην Ελλάδα χωρίς καμία αμφιβολία, πιθανότατα να είμαστε και ο μεγαλύτερος στην Ανατολική Μεσόγειο. Όσον αφορά το θέμα του τουρισμού για το 2004 τόσο τα μηνύματα όσο και οι απόψεις είναι αλληλοσυγκρουόμενα.
Είναι ξεκάθαρο ότι οι αγορές της Κεντρικής Ευρώπης δεν έχουν δώσει ακόμα καθαρό μήνυμα διότι είναι αρκετά νωρίς γι’ αυτές τις αγορές με την έννοια ότι τα μηνύματα εκεί μπορεί να τα πάρει κάποιος στις αρχές Μαρτίου όταν θα είναι η διεθνής τουριστική έκθεση του Βερολίνου, οπότε είναι η κατάλληλη εποχή να γίνουν οι επαφές τόσο στο κυβερνητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο του ιδιωτικού τομέα των ξενοδόχων κλπ., για να καταλάβουν τι ακριβώς επίκειται για το επόμενο καλοκαίρι.
Όσον αφορά την αγγλική αγορά βεβαίως το World Travel Market, η μεγάλη τουριστική έκθεση του Λονδίνου, έχει δώσει κάποια μηνύματα όμως γενικά ένα από τα μηνύματα της εποχής είναι ότι οι κρατήσεις αργούν. Δεν είναι όπως παλαιότερα που τέτοια εποχή είχε πολύ καθαρή εικόνα για το μέλλον.
Ενδογενή προβλήματα...
Μερικά πράγματα τα οποία μπορεί κάποιος να δει είναι ότι σίγουρα η Κύπρος παρουσιάζεται με αρκετά μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Δεν είναι μόνο οι εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική βιομηχανία αλλά και οι ενδογενείς παράγοντες. Αυτή τη χρονιά οι προοπτικές επηρεάζονται περισσότερο από ενδογενείς παράγοντες διότι οι εξωγενείς παράγοντες, τώρα τουλάχιστον, δεν είναι αρνητικοί για μας, πλην της τρομοκρατίας, η οποία αυτή τη στιγμή έχει χτυπήσει την Τουρκία και βεβαίως θα υπάρχει κάποια πιθανότητα απ’ εκεί να έχουμε κάποιο όφελος.
Επομένως οι δικές μας προβλέψεις είναι ότι τουλάχιστον η αγγλική αγορά πρέπει να είναι στα περσινά επίπεδα ή λίγο πιο πάνω, ενώ στο σύνολό του ο τουρισμός πιθανότατα να είναι στα ίδια επίπεδα. Αλλά βεβαίως, όπως είπαμε, τα πράγματα είναι πολύ ευαίσθητα και αυτές οι προβλέψεις μπορεί να διαφοροποιηθούν αισθητά.
Ερ.: Ίσως όμως καλομάθαμε τη διετία ρεκόρ 2000-2001, μάταια αναμένουμε ότι θα επιστρέψουμε σ’ εκείνα τα επίπεδα... Μήπως τα προβλήματα είναι δομικά και οι αριθμοί ρεκόρ των 2,7 εκ. αφίξεων είναι δύσκολο να επαναληφθούν;
Ερμαφρόδιτη πολιτική
Απ.: Έχουμε ακολουθήσει μια πολιτική η οποία ήταν λίγο ερμαφρόδιτη όσον αφορά την ανάπτυξη του τουρισμού.
Από τη μια δώσαμε έμφαση στο λεγόμενο ποιοτικό τουρισμό, δηλαδή στις μεγάλες μονάδες με κάποια πολυτέλεια, και βεβαίως είχαν μπει όλοι αυτοί οι δύσκολοι κανονισμοί του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού για την ανάπτυξη του τουριστικού τομέα, ειδικά των ξενοδοχείων.
Κάναμε αρκετή επένδυση σε έργα υποδομής και, βεβαίως, βελτιώσαμε αρκετά την εικόνα της Κύπρου όσον αφορά τα έργα υποδομής, παρεμφερείς δραστηριότητες όπως είναι τα γήπεδα γκολφ, τα θεματικά πάρκα, τα aqua parks κλπ.
Όμως κάναμε ένα πολύ σοβαρό λάθος, πιστεύω, διότι το 1995 νομιμοποιήσαμε ένα πολύ μεγάλο αριθμό ακατάλληλων τουριστικών διαμερισμάτων και δημιουργήσαμε μία κατάσταση όπου από τη μια προσπαθούμε να προσελκύσουμε ψηλά εισοδηματικά στρώματα και από την άλλη τα καταλύματά μας – ένας μεγάλος αριθμός – προσελκύει πολύ χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.
Έχουμε δημιουργήσει ένα ερμαφρόδιτο προϊόν που είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, όπως εμφανίστηκε και στο παρελθόν σε διάφορες περιοχές της Ισπανίας που αναγκάστηκαν τελικά να καταστρέψουν τα κακής ποιότητας καταλύματα δίνοντας αποζημιώσεις κλπ, μετατρέποντάς τα σε σπίτια, σε διαμερίσματα, σε γραφεία κλπ, ενώ άλλα τα κατέστρεψαν τελείως, ούτως ώστε να μπορέσει να επανέλθει ο τουρισμός σε κάποια λογική.
Πιστεύω ότι αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα. Δηλαδή ενώ μιλούμε για τουριστικό προϊόν υψηλής ποιότητας, την ίδια στιγμή δώσαμε μεγάλη επίσης μεγάλη έμφαση στο να προσελκύσουμε αριθμούς. Αν θυμάστε η πολιτική τα τελευταία χρόνια ήταν να αυξήσουμε τους τουρίστες στα 3,5 εκ. σαν να ήταν καθεαυτού ένας στόχος.
Πάμε προς ένα αδιέξοδο...
Επομένως αυτή η ερμαφρόδιτη πολιτική έχει οδηγήσει σε ένα, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, αδιέξοδο. Μπορεί να μην είμαστε στο αδιέξοδο, πάμε προς ένα αδιέξοδο και σίγουρα τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα στο μέλλον.
Ερ.: Πάντως, το στρατηγικό σχέδιο δεν προβλέπει την καταστροφή των καταλυμάτων...
Απ.: Εγώ δε λέγω ότι θα τα καταστρέψουμε διότι είναι δεν καλής ποιότητας κτίσματα αλλά θα μπορούσαν να μετατραπούν σε άλλα πράγματα εκτός από τουριστικά καταλύματα. Εκεί ακριβώς χρειάζεται και το θάρρος να πάρεις πολιτικές αποφάσεις όπως πήρε η Ισπανία, στη Μαγιόρκα έγιναν τεράστιες αλλαγές για να μπορέσει να επανέλθει δυναμικά στον τουριστικό χάρτη. Και εκεί μιλάμε για μαζικό τουρισμό των 3ών αστέρων, ενώ εμείς προσπαθούμε να φέρουμε τουρισμό 4ων και 5 αστέρων. Είναι μια πολιτική η οποία κάποιος πρέπει να ξεκαθαρίσει πρώτα τι επιδιώκει, όχι μόνο με τα λόγια και με τα συνθήματα αλλά, αφού αποφασίσουμε ότι πράγματι θέλουμε ποιοτικό τουρισμό πρέπει να κάνουμε ενέργειες για να έχουμε ποιοτικό τουρισμό.
Ανησυχίες για BOT
Ένα άλλο σημείο που με προβληματίζει είναι το θέμα των αεροδρομίων, το λεγόμενο ΒΟΤ, το οποίο είναι πιθανότερο να οδηγήσει σε μεγάλες αυξήσεις. Έστω κι αν αυτή τη στιγμή υπάρχει η εντύπωση ότι θα ελέγχονται οι τιμές, τελικά θα υπάρξει η πίεση για να υπάρξουν μεγάλες αυξήσεις του κόστους για τις πτήσεις και ιδιαίτερα για τις ναυλωμένες πτήσεις, το οποίο πιστεύω ότι θα μας οδηγήσει και αυτό σε μια απώλεια ανταγωνιστικότητας και έχουμε το παράδειγμα του αεροδρομίου Αθηνών όπου εξαφανίστηκαν εντελώς οι ναυλωμένες πτήσεις.
Ερ.: Δεν υποστηρίζεται δηλαδή τη φιλελευθεροποίηση;
Απ.: Σίγουρα κι εμείς είμαστε υπέρ του BOT κι εμείς είμαστε υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά στην κάθε περίπτωση θα πρέπει να βλέπει κάποιος ειδικά τα θέματα και ειδικά στο θέμα των αεροδρομίων είναι σαφές ότι ο τουρισμός είναι ο κυριότερος μοχλός της ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας και θα πρέπει οπωσδήποτε με κάθε τρόπο να κρατήσουμε το κόστος όσο το δυνατό πιο χαμηλό επειδή ήδη είμαστε εξαιρετικά ακριβοί. Είμαστε από τους πιο ακριβούς προορισμούς στον κόσμο. Άρα πρέπει να προσπαθήσουμε να μην αυξηθεί περαιτέρω αυτό το κόστος και ταυτόχρονα επειδή είμαστε ακριβοί θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το προϊόν μας είναι αυτό το οποίο αξίζει ο ξένος τουρίστας να έρθει να το πληρώσει ακριβά.
Ελλάδα
Ερ.: Δραστηριοποιείστε σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό και στην Ελλάδα. Τα μηνύματα για το 2004 από την ελληνική αγορά τι δείχνουν, ενόψει και των Ολυμπιακών Αγώνων;
Απ.: Τα μηνύματα είναι περίπου τα ίδια με τα δικά μας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν δείξει να επηρεάζουν αισθητά το τουριστικό ρεύμα προς την Ελλάδα, σε αυτό το στάδιο. Βεβαίως δεν μιλάμε για την περιοχή Αθηνών, όπου εμείς δεν είμαστε καν δραστηριοποιημένοι. Μιλάμε γενικά στα ελληνικά νησιά.
Η ελπίδα είναι ότι με την προβολή της Ελλάδας (η προβολή προς το ευρύ κοινό δεν έχει αρχίσει για τους Ολυμπιακούς) που θα υπάρξει θα δημιουργηθεί μεγάλο ενδιαφέρον γενικά για διακοπές προς την Ελλάδα. Φυσικά τα πλεονεκτήματα θα εμφανιστούν και στα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα, για τα τουριστικά θέρετρα. Όταν ο κόσμος θα βλέπει το ερχόμενο καλοκαίρι συνεχώς στις οθόνες του για ένα μήνα την Ελλάδα, σίγουρα θα δημιουργηθεί μια θετική εικόνα, η οποία βεβαίως θα «φανεί» τα επόμενα χρόνια κυρίως, παρά αυτή τη χρονιά.
Ερ.: Φαίνεται να είστε αισιόδοξοi για την πορεία της Ελλαδικής αγοράς. Δεν υπάρχουν εκεί δομικά προβλήματα αντίστοιχα με τα δικά μας;
Απ.: Η Ελλάδα έχει κι αυτή τα δικά της προβλήματα, όπως κάθε χώρα, αλλά βεβαίως εκεί είναι χαμηλότερο το κόστος, είναι πιο κοντά στις αγορές άρα το κόστος της μεταφοράς είναι χαμηλότερο, το κόστος του αεροδρομίου είναι χαμηλό, διότι δεν μιλάμε για το αεροδρόμιο Αθηνών, όπως είπαμε εκεί έχουν εξαφανιστεί οι ναυλωμένες πτήσεις, και εμείς δεν είμαστε καν στην περιοχή των Αθηνών δραστηριοποιημένοι.
Βλέπουμε να υπάρχουν πολύ θετικές προοπτικές για τα νησιά του Ιονίου γενικά, και, βεβαίως, ειδικά για τα δικά μας ξενοδοχεία τα πράγματα είναι ακόμα καλύτερα διότι εδώ στην Κύπρο δεν είμαστε οι μόνοι που προσφέρουμε value for money, είναι σχεδόν όλοι οι ξενοδόχοι που προσφέρουν και υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός από την πλευρά της ποιότητας. Στην ελληνική αγορά, πρώτον, είναι πιο περιορισμένος ο αριθμός των μεγάλων εταιρειών και δεύτερον, είναι πιο περιορισμένος ο αριθμός των ξενοδοχείων που προσφέρουν πραγματική ποιότητα.
Κι εμείς λόγω της ποιότητας που προσφέρουμε και τις σχέσεις με τους οργανωτές ταξιδιών του εξωτερικού σίγουρα υπάρχει μια προτίμηση προς εμάς που και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ενώ τη φετινή χρονιά αρκετοί ξενοδόχοι μπήκαν πολύ καλά στην Ελλάδα, εμείς πήγαμε πάρα πολύ καλά, είχαμε μια πολύ μεγάλη αύξηση και στις πληρότητές μας και στα εισοδήματά μας και η οποία πιστεύω θα συνεχίσει και μελλοντικά. Έχουμε κάνει και μεγάλες ανακαινίσεις των ξενοδοχείων στην Ελλάδα, εμείς βλέπουμε ότι και μελλοντικά θα αποφέρουν καρπούς.
Τουρισμός και Louis
Ερ.: Να αναμένουμε να το δούμε αυτό και στα αποτελέσματα της εταιρείας;
Απ.: Σταδιακά θα το δούμε αλλά έχουμε βεβαίως και αντίστοιχα, όπως είπα, τις αντίστοιχες ανησυχίες για την πλευρά των κυπριακών ξενοδοχείων τα οποία τώρα βεβαίως είναι λιγότερα παρά τα ξενοδοχεία στην Ελλάδα.
Ερ.: Ένα από τα πράγματα που προσέξαμε βλέποντας τα αποτελέσματα της Louis ήταν ο ψηλός δανεισμός. Πόσο σας προβληματίζει;
Απ.: Σίγουρα ο δανεισμός είναι κάτι που προβληματίζει όλες τις εταιρείες και θα έλεγα ότι στην περίπτωσή μας είναι και αποτέλεσμα της γρήγορης ανάπτυξης που είχαμε τα τελευταία χρόνια.
Βεβαίως πρέπει να πω ότι η ανάλυση με ratios και με διάφορους δείκτες γενικής φύσεως δεν είναι και η καλύτερη μέθοδος για να καταλάβει κάποιος τι συμβαίνει σε μια εταιρεία. Για παράδειγμα εμείς με την αγορά του νέου κρουαζιερόπλοιου, του Thomson Spirit, αυξήσαμε το δανεισμό μας κατά $65 εκ. αγοράζοντας το πλοίο. Όμως την ίδια στιγμή αυτό το πλοίο είναι ναυλωμένο και θα αποφέρει πολύ σημαντικά εισοδήματα. Είναι ναυλωμένο με ναυλωσύμφωνο το οποίο βεβαίως είναι εκεί με μια σιγουριά εισοδημάτων και δεν είναι το ίδιο όπως αν αγοράζαμε το πλοίο και είχαμε το ίδιο χρέος αλλά θα το χρησιμοποιούσαμε για δικές μας πωλήσεις οπότε τα εισοδήματα θα ήταν αμφίβολα.
Επομένως κάποιος πρέπει να κάνει ανάλυση και να μπει στη λεπτομέρεια του γιατί υπάρχει δανεισμός, ποια είναι τα στοιχεία του δανεισμού κλπ για να καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Είναι εκεί, πιστεύω, που εμείς πλεονεκτούμε ότι παρόλο που έχουμε ένα σχετικά ψηλό δανεισμό, διότι δεν πιστεύω ότι ο δανεισμός μας είναι σε επίπεδα τα οποία θεωρούνται διεθνώς ότι είναι πολύ ψηλά. Έχει σημασία όπως είπα, γιατί δανειστήκαμε, ποια είναι τα στοιχεία ενεργητικού που χρηματοδοτήθηκαν και ποια η δυνατότητα να δημιουργήσουν εισοδήματα και με ποια σιγουριά.
Αν κάποιος βάλει όλα αυτά τα στοιχεία πιστεύω ότι ο δανεισμός μας με μια ανάλυση δεν είναι σε άσχημα επίπεδα, είναι σε αρκετά χαμηλά επίπεδα. Κάποιος πρέπει να δει και το μέλλον. Αν αύριο βρεθεί μια ευκαιρία να αγοράσουμε νέο πλοίο για να το ναυλώσουμε για 6-7 χρόνια και να αποσβένεται το πλοίο στα 4 ή στα 5 χρόνια δεν θα είναι πρόβλημα ο νέος δανεισμός.
Χρηματιστήριο... Αθηνών
Όμως από την άλλη, όπως και όλες οι εταιρείες, θέλουμε να συνεχίσουμε την ανάπτυξή μας και θα ήταν ευχής έργο εάν το χρηματιστήριο στην Κύπρο είχε τη δυνατότητα να μας προσφέρει τα κεφάλαια τα οποία χρειαζόμαστε. Κάτω από τις σημερινές συνθήκες, βεβαίως, αυτό είναι πολύ δύσκολο. Γι’ αυτό εμείς αυτή τη στιγμή σκεφτόμαστε διάφορες άλλες ιδέες για το πώς μπορεί να χρηματοδοτηθεί περαιτέρω ανάπτυξη, περιλαμβανομένης βεβαίως και της πιθανής παράλληλης εισαγωγής σε άλλο χρηματιστήριο, όπως είναι το χρηματιστήριο Αθηνών.
Ερ.: Έχετε δηλαδή πρόθεση να εισαχθεί η Louis στο ΧΑΑ;
Απ.: Δεν είναι πρόθεση, είναι σκέψεις που γίνονται. Οι όποιες σκέψεις γίνονται σε συνάρτηση με τα δομικά προβλήματα τα οποία βλέπουμε να έχει το κυπριακό χρηματιστήριο.
Ερ.: Το 1999 η εισαγωγή της Louis στο ΧΑΚ πυροδότησε τη χρηματιστηριακή ευφορία. Να αναμένουμε κάτι παρόμοιο το 2004 από τη Louis ή η Louis έχει καταθέσει τα όπλα όσον αφορά το κυπριακό χρηματιστήριο και πλέον πράγματι ψάχνει να αντλήσει κεφάλαια από αλλού;
Απ.: Πιστεύω ότι, όπως και το 1999, ούτε και το 2004 τα πράγματα εξαρτώνται από τη Louis. Είναι θέμα ψυχολογίας και βεβαίως η εισαγωγή της Louis το 1999 έγινε στο κατάλληλο ψυχολογικό κλίμα το οποίο προϋπήρχε, δεν το δημιούργησε η Louis.
Σαν εταιρεία, η έμφαση που έχουμε δώσει αυτή τη στιγμή είναι η συνεχής ανάπτυξη. Τα τρία τελευταία χρόνια έχουν επηρεάσει δυσμενώς τις εταιρείες που είναι δραστηριοποιημένες στον τουριστικό τομέα, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται αυτές, κυρίως στην περιοχή μας.
Τρία δύσκολα χρόνια
Εμείς περάσαμε τρεις δύσκολες χρονιές, τις έχουμε ξεπεράσει με επιτυχία διότι είχαμε κέρδη και τις τρεις και τώρα η προσπάθειά μας συγκεντρώνεται στο να πετύχουμε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα στο μέλλον εκμεταλλευόμενοι τα θετικά μας στοιχεία όπως είναι η τεχνογνωσία μας, οι σχέσεις μας με μεγάλους οργανισμούς του εξωτερικού, ακόμα και τους ανταγωνιστές μας, οι οποίοι όχι μόνο μας σέβονται αλλά έχουμε και συνεργασία μαζί τους σε διάφορους τομείς και να μπορέσουμε με τις ικανότητες που έχουμε να αυξήσουμε και τα εισοδήματα και τα κέρδη μας.
Απ’ εκεί και πέρα αν αυτό θα εκτιμηθεί ανάλογα από τους επενδυτές και το χρηματιστήριο, αυτό πιστεύω δεν είναι μόνο δικό μας θέμα είναι γενικότερο θέμα και θέμα ψυχολογίας.
Ερ.: Μπορεί να είναι αυτόνομο το ΧΑΚ;
Απ.: Βεβαίως το χρηματιστήριό μας παρουσιάζει ένα σοβαρό δομικό πρόβλημα το οποίο είναι το μέγεθος της κυπριακής αγοράς, δεν υπάρχει το βάθος που χρειάζεται και εκεί ακριβώς πρέπει να υπάρξει προβληματισμός από τις αρχές για το μέλλον του και αν αυτό μπορεί να συνεχίσει να είναι αυτόνομο ή θα πρέπει να συνδεθεί με χρηματιστήριο του εξωτερικού.
Ερ.: Σας έχει δώσει καθόλου ενθάρρυνση το ότι για παράδειγμα οι τράπεζες έχουν καταφέρει τον Οκτώβριο να αντλήσουν σημαντικά κεφάλαια από το χρηματιστήριο είτε μέσω των Δικαιωμάτων Αγοράς Μετοχών είτε μέσω Χρεογράφων;
Απ.: Οι τράπεζες είναι μια ξεχωριστή υπόθεση διότι η επιλογή του επενδυτή είναι είτε να καταθέσει τα χρήματά του στην τράπεζα και να πάρει ένα πιο χαμηλό επιτόκιο ή να πάρει ομόλογα της τράπεζας με πιο ψηλό επιτόκιο και ο κίνδυνος είναι περίπου ο ίδιος, ή τουλάχιστον φαίνεται στα μάτια του κόσμου ότι είναι ο ίδιος, οπότε εκεί είναι εντελώς διαφορετικό. Είναι απλώς μεταφορά των καταθέσεων πιθανότατα από την ίδια τράπεζα προς τα ομόλογα της τράπεζας. Αυτό δεν είναι δείγμα ότι αλλάζει η εικόνα του χρηματιστηρίου.
Ερ.: Η άποψη ότι το Χρηματιστήριο Κύπρου δεν μπορεί να είναι αυτόνομο ακούστηκε έντονα πριν δύο χρόνια. Τώρα γίνονται μεγάλες προσπάθειες για αναβάθμιση του θεσμού. Εξακολουθείτε να πιστεύεται ότι δεν μπορεί να είναι αυτόνομο όμως...
Απ.: Δεν λέγω ότι δεν μπορεί να είναι αυτόνομο, λέγω ότι πρέπει να προβληματιστούμε αν μπορεί να είναι αυτόνομο, δεν είμαι και ο ειδικός για να πω ναι ή όχι. Πιστεύω όμως ότι ήδη οι ενέργειες που γίνονται από τον πρόεδρο και το συμβούλιο του Χρηματιστηρίου, οι οποίες είναι όλες, θα έλεγα, προς την ορθή κατεύθυνση, ουσιαστικά στηρίζονται πάνω σ’ αυτή την υπόθεση ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποιου είδους σύνδεση έστω κι αν αυτή δεν είναι καθαρά σύνδεση με την έννοια εξαγοράζεται από κάποιο χρηματιστήριο ή συγχωνεύεται με κάποιο χρηματιστήριο, αλλά σύνδεση με την έννοια μετοχές οι οποίες διαπραγματεύονται στο κυπριακό χρηματιστήριο να διαπραγματεύονται αυτόματα και σε άλλα χρηματιστήρια και ανάποδα.
Αυτό πιστεύω είναι μια πάρα πολύ θετική ενέργεια και ελπίζω θα καταλήξει και με την είσοδό μας στην ΕΕ και με τις νέες οδηγίες της ΕΕ θα έχουμε μια βελτίωση της κατάστασης προς αυτό τον τομέα. Θα ενισχυθεί ο θεσμός ούτως ώστε να μπορέσουμε να έχουμε αυτό που χρειάζεται, δηλαδή να υπάρχει μεγαλύτερο βάθος αγοράς για τις μετοχές των δημοσίων εταιρειών της Κύπρου.
Ερ.: Νιώθετε κάποια απογοήτευση για την κατάσταση στο ΧΑΚ;
Απ.: Δεν θα έλεγα ότι είναι απογοήτευση είναι φυσικό να νιώθουμε ότι σαν μια εταιρεία που έχει πάρα πολύ μεγάλες δυνατότητες και μια εταιρεία η οποία σε διάφορους τομείς είναι από τις μεγαλύτερες διεθνώς, όπως είναι π.χ. ο τομέας των κρουαζιέρων, έχουμε ένα σοβαρότατο μειονέκτημα στην άντληση κεφαλαίων. Είπατε και προηγουμένως ότι έχουμε ψηλό δανεισμό. Ο κύριος λόγος είναι ότι κάνουμε μια γρήγορη ανάπτυξη χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων, δυνατότητα που μπορεί να έχουν οι άλλες εταιρείες του τομέα. Αυτό βεβαίως είναι κάτι το οποίο μας δυσκολεύει στις κινήσεις μας.
Βλέπουμε ανάκαμψη...
Ερ.: Τρία δύσκολα χρόνια όπως έχετε πει για τη Louis. Πιστεύετε ότι έχουν περάσει;
Απ.: Δεν ήταν μόνο για τη Louis, ήταν για όλους τρία πάρα πολύ άσχημα χρόνια. Η ελπίδα είναι ότι αν δεν συμβεί ένα σοβαρό τρομοκρατικό κτύπημα διεθνώς, ο τουριστικός τομέας θα ανακάμψει. Ήδη στον τομέα των κρουαζιερόπλοιων υπάρχει σοβαρότατη ανάκαμψη διεθνώς και η ελπίδα είναι ότι αυτό δε θα το σταματήσει κάτι συνταρακτικό το οποίο να δυσκολέψει ξανά τα πράγματα. Τα μεγαλύτερα εισοδήματά μας εμάς έρχονται από περιοχές οι οποίες βρίσκονται μακριά από την Κύπρο και από συμβόλαια τα οποία παρέχουν σίγουρο εισόδημα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο συνεχίσαμε να έχουμε μια κερδοφόρα πορεία μέσα σε αυτά τα πάρα πολύ δύσκολα χρόνια.
Επιπτώσεις λύσης...
Ερ.: Το ενδεχόμενο λύσης του κυπριακού σας έχει απασχολήσει; Ποιες οι προοπτικές και ποιοι οι κίνδυνοι για τη Louis;
Απ.: Εμείς είμαστε μια εταιρεία που προσπαθεί πάντα να προβλέψει τα γεγονότα και όχι να είναι ουραγός και το έχουμε αποδείξει στην πράξη. Μας προβληματίζει και το θέμα της λύσης και το θέμα της ΕΕ. Και τα δύο δημιουργούν σοβαρές προοπτικές αλλά και σοβαρούς κινδύνους. Βεβαίως οι προσπάθειά μας είναι να υιοθετήσουμε τέτοια στρατηγική και τέτοιες πολιτικές που ουσιαστικά να διασφαλίσουμε τον εαυτό μας από τους κινδύνους και να εκμεταλλευτούμε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τις νέες προοπτικές που διανοίγονται.
Ερ.: Κάπως γενική η διατύπωση σας. Υπάρχει κάτι πιο συγκεκριμένο για το θέμα του κυπριακού;
Απ.: Είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπω σε συγκεκριμένα πράγματα διότι είναι και λεπτά αυτά τα πράγματα. Απλώς θέλω να πω ότι ναι οι αλλαγές που θα γίνουν θα είναι τέτοιες που θα δημιουργηθούν κίνδυνοι τόσο για τα ξενοδοχεία όσο και για την τουριστική δραστηριότητα στις σημερινές ελεύθερες περιοχές.
Εάν ενοποιηθεί ξανά η κυπριακή οικονομία, θα εξαρτηθούν πάρα πολλά από τον τύπο της λύσεως. Η πολιτική σταθερότητα βεβαίως θα δώσει νέες προοπτικές για ολόκληρη την Κύπρο και βεβαίως εμείς, σαν μια εταιρεία η οποία δεν είναι δραστηριοποιημένη μόνο στην Κύπρο αλλά δραστηριοποιείται ευρύτερα διεθνώς, μας δημιουργούνται νέες ευκαιρίες λόγω της πολιτικής σταθερότητας που πάει να δημιουργηθεί και λόγω της καλύτερης σχέσης με την Τουρκία σε πάρα πολλούς τομείς όπως είναι οι κρουαζιέρες. Είναι και το γεγονός ότι θα μπορείς να συνδυάσεις διακοπές σε διάφορα σημεία της περιοχής κλπ τα οποία εμείς θα μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε με τα πλοία μας κλπ.
Εξού και η σημασία των εκτιμήσεων του μεγαλύτερου τουριστικού οργανισμού του τόπου. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Εκτελεστικός Σύμβουλος του Συγκροτήματος Louis, Στέλιος Κοιλιάρης, επισημαίνει τις προοπτικές αλλά και τους κινδύνους που δημιουργεί για την τουριστική βιομηχανία το ενδεχόμενο λύσης του Κυπριακού. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον τύπο της λύσης, λέει με νόημα ο κ. Κοιλιάρης στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη.
Ο κ. Κοιλιάρης παραθέτει επίσης τις εκτιμήσεις του για την πορεία των τουριστικών αφίξεων του 2004 και αναλύει τα δομικά προβλήματα της τουριστικής βιομηχανίας. Κάνει λόγο επίσης για ερμαφρόδιτη τουριστική πολιτική και διαφωνεί κάθετα με την πολιτική του BOT των αεροδρομίων, γιατί θα οδηγήσει σε αυξήσεις των τιμών και αύξηση του κόστους του τουριστικού πακέτου.
Όσον αφορά τη Louis, ο κ. Κοιλιάρης δηλώνει ότι η εταιρεία παρέμεινε κερδοφόρα σε μια πολύ δύσκολη τριετία και ατενίζει, πλέον, το μέλλον με αισιοδοξία. Οι προοπτικές ανάπτυξης της εταιρείας, όμως, περιορίζονται από την κατάσταση που επικρατεί στο κυπριακό χρηματιστήριο, που δεν της επιτρέπουν να αντλήσει τα απαραίτητα κεφάλαια. Τα δομικά προβλήματα της κυπριακής κεφαλαιαγοράς, επαναφέρουν στο προσκήνιο σκέψεις για παράλληλη εισαγωγή της Louis στο ΧΑΑ…
Απ.:
Είναι ξεκάθαρο ότι οι αγορές της Κεντρικής Ευρώπης δεν έχουν δώσει ακόμα καθαρό μήνυμα διότι είναι αρκετά νωρίς γι’ αυτές τις αγορές με την έννοια ότι τα μηνύματα εκεί μπορεί να τα πάρει κάποιος στις αρχές Μαρτίου όταν θα είναι η διεθνής τουριστική έκθεση του Βερολίνου, οπότε είναι η κατάλληλη εποχή να γίνουν οι επαφές τόσο στο κυβερνητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο του ιδιωτικού τομέα των ξενοδόχων κλπ., για να καταλάβουν τι ακριβώς επίκειται για το επόμενο καλοκαίρι.
Όσον αφορά την αγγλική αγορά βεβαίως το World Travel Market, η μεγάλη τουριστική έκθεση του Λονδίνου, έχει δώσει κάποια μηνύματα όμως γενικά ένα από τα μηνύματα της εποχής είναι ότι οι κρατήσεις αργούν. Δεν είναι όπως παλαιότερα που τέτοια εποχή είχε πολύ καθαρή εικόνα για το μέλλον.
Ενδογενή προβλήματα...
Μερικά πράγματα τα οποία μπορεί κάποιος να δει είναι ότι σίγουρα η Κύπρος παρουσιάζεται με αρκετά μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Δεν είναι μόνο οι εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική βιομηχανία αλλά και οι ενδογενείς παράγοντες. Αυτή τη χρονιά οι προοπτικές επηρεάζονται περισσότερο από ενδογενείς παράγοντες διότι οι εξωγενείς παράγοντες, τώρα τουλάχιστον, δεν είναι αρνητικοί για μας, πλην της τρομοκρατίας, η οποία αυτή τη στιγμή έχει χτυπήσει την Τουρκία και βεβαίως θα υπάρχει κάποια πιθανότητα απ’ εκεί να έχουμε κάποιο όφελος.
Επομένως οι δικές μας προβλέψεις είναι ότι τουλάχιστον η αγγλική αγορά πρέπει να είναι στα περσινά επίπεδα ή λίγο πιο πάνω, ενώ στο σύνολό του ο τουρισμός πιθανότατα να είναι στα ίδια επίπεδα. Αλλά βεβαίως, όπως είπαμε, τα πράγματα είναι πολύ ευαίσθητα και αυτές οι προβλέψεις μπορεί να διαφοροποιηθούν αισθητά.
Ερ.: Ίσως όμως καλομάθαμε τη διετία ρεκόρ 2000-2001, μάταια αναμένουμε ότι θα επιστρέψουμε σ’ εκείνα τα επίπεδα... Μήπως τα προβλήματα είναι δομικά και οι αριθμοί ρεκόρ των 2,7 εκ. αφίξεων είναι δύσκολο να επαναληφθούν;
Ερμαφρόδιτη πολιτική
Απ.: Έχουμε ακολουθήσει μια πολιτική η οποία ήταν λίγο ερμαφρόδιτη όσον αφορά την ανάπτυξη του τουρισμού.
Από τη μια δώσαμε έμφαση στο λεγόμενο ποιοτικό τουρισμό, δηλαδή στις μεγάλες μονάδες με κάποια πολυτέλεια, και βεβαίως είχαν μπει όλοι αυτοί οι δύσκολοι κανονισμοί του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού για την ανάπτυξη του τουριστικού τομέα, ειδικά των ξενοδοχείων.
Κάναμε αρκετή επένδυση σε έργα υποδομής και, βεβαίως, βελτιώσαμε αρκετά την εικόνα της Κύπρου όσον αφορά τα έργα υποδομής, παρεμφερείς δραστηριότητες όπως είναι τα γήπεδα γκολφ, τα θεματικά πάρκα, τα aqua parks κλπ.
Όμως κάναμε ένα πολύ σοβαρό λάθος, πιστεύω, διότι το 1995 νομιμοποιήσαμε ένα πολύ μεγάλο αριθμό ακατάλληλων τουριστικών διαμερισμάτων και δημιουργήσαμε μία κατάσταση όπου από τη μια προσπαθούμε να προσελκύσουμε ψηλά εισοδηματικά στρώματα και από την άλλη τα καταλύματά μας – ένας μεγάλος αριθμός – προσελκύει πολύ χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.
Έχουμε δημιουργήσει ένα ερμαφρόδιτο προϊόν που είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, όπως εμφανίστηκε και στο παρελθόν σε διάφορες περιοχές της Ισπανίας που αναγκάστηκαν τελικά να καταστρέψουν τα κακής ποιότητας καταλύματα δίνοντας αποζημιώσεις κλπ, μετατρέποντάς τα σε σπίτια, σε διαμερίσματα, σε γραφεία κλπ, ενώ άλλα τα κατέστρεψαν τελείως, ούτως ώστε να μπορέσει να επανέλθει ο τουρισμός σε κάποια λογική.
Πιστεύω ότι αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα. Δηλαδή ενώ μιλούμε για τουριστικό προϊόν υψηλής ποιότητας, την ίδια στιγμή δώσαμε μεγάλη επίσης μεγάλη έμφαση στο να προσελκύσουμε αριθμούς. Αν θυμάστε η πολιτική τα τελευταία χρόνια ήταν να αυξήσουμε τους τουρίστες στα 3,5 εκ. σαν να ήταν καθεαυτού ένας στόχος.
Πάμε προς ένα αδιέξοδο...
Επομένως αυτή η ερμαφρόδιτη πολιτική έχει οδηγήσει σε ένα, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, αδιέξοδο. Μπορεί να μην είμαστε στο αδιέξοδο, πάμε προς ένα αδιέξοδο και σίγουρα τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα στο μέλλον.
Ερ.: Πάντως, το στρατηγικό σχέδιο δεν προβλέπει την καταστροφή των καταλυμάτων...
Απ.: Εγώ δε λέγω ότι θα τα καταστρέψουμε διότι είναι δεν καλής ποιότητας κτίσματα αλλά θα μπορούσαν να μετατραπούν σε άλλα πράγματα εκτός από τουριστικά καταλύματα. Εκεί ακριβώς χρειάζεται και το θάρρος να πάρεις πολιτικές αποφάσεις όπως πήρε η Ισπανία, στη Μαγιόρκα έγιναν τεράστιες αλλαγές για να μπορέσει να επανέλθει δυναμικά στον τουριστικό χάρτη. Και εκεί μιλάμε για μαζικό τουρισμό των 3ών αστέρων, ενώ εμείς προσπαθούμε να φέρουμε τουρισμό 4ων και 5 αστέρων. Είναι μια πολιτική η οποία κάποιος πρέπει να ξεκαθαρίσει πρώτα τι επιδιώκει, όχι μόνο με τα λόγια και με τα συνθήματα αλλά, αφού αποφασίσουμε ότι πράγματι θέλουμε ποιοτικό τουρισμό πρέπει να κάνουμε ενέργειες για να έχουμε ποιοτικό τουρισμό.
Ανησυχίες για BOT
Ένα άλλο σημείο που με προβληματίζει είναι το θέμα των αεροδρομίων, το λεγόμενο ΒΟΤ, το οποίο είναι πιθανότερο να οδηγήσει σε μεγάλες αυξήσεις. Έστω κι αν αυτή τη στιγμή υπάρχει η εντύπωση ότι θα ελέγχονται οι τιμές, τελικά θα υπάρξει η πίεση για να υπάρξουν μεγάλες αυξήσεις του κόστους για τις πτήσεις και ιδιαίτερα για τις ναυλωμένες πτήσεις, το οποίο πιστεύω ότι θα μας οδηγήσει και αυτό σε μια απώλεια ανταγωνιστικότητας και έχουμε το παράδειγμα του αεροδρομίου Αθηνών όπου εξαφανίστηκαν εντελώς οι ναυλωμένες πτήσεις.
Ερ.: Δεν υποστηρίζεται δηλαδή τη φιλελευθεροποίηση;
Απ.: Σίγουρα κι εμείς είμαστε υπέρ του BOT κι εμείς είμαστε υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά στην κάθε περίπτωση θα πρέπει να βλέπει κάποιος ειδικά τα θέματα και ειδικά στο θέμα των αεροδρομίων είναι σαφές ότι ο τουρισμός είναι ο κυριότερος μοχλός της ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας και θα πρέπει οπωσδήποτε με κάθε τρόπο να κρατήσουμε το κόστος όσο το δυνατό πιο χαμηλό επειδή ήδη είμαστε εξαιρετικά ακριβοί. Είμαστε από τους πιο ακριβούς προορισμούς στον κόσμο. Άρα πρέπει να προσπαθήσουμε να μην αυξηθεί περαιτέρω αυτό το κόστος και ταυτόχρονα επειδή είμαστε ακριβοί θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το προϊόν μας είναι αυτό το οποίο αξίζει ο ξένος τουρίστας να έρθει να το πληρώσει ακριβά.
Ελλάδα
Ερ.: Δραστηριοποιείστε σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό και στην Ελλάδα. Τα μηνύματα για το 2004 από την ελληνική αγορά τι δείχνουν, ενόψει και των Ολυμπιακών Αγώνων;
Απ.: Τα μηνύματα είναι περίπου τα ίδια με τα δικά μας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν δείξει να επηρεάζουν αισθητά το τουριστικό ρεύμα προς την Ελλάδα, σε αυτό το στάδιο. Βεβαίως δεν μιλάμε για την περιοχή Αθηνών, όπου εμείς δεν είμαστε καν δραστηριοποιημένοι. Μιλάμε γενικά στα ελληνικά νησιά.
Η ελπίδα είναι ότι με την προβολή της Ελλάδας (η προβολή προς το ευρύ κοινό δεν έχει αρχίσει για τους Ολυμπιακούς) που θα υπάρξει θα δημιουργηθεί μεγάλο ενδιαφέρον γενικά για διακοπές προς την Ελλάδα. Φυσικά τα πλεονεκτήματα θα εμφανιστούν και στα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα, για τα τουριστικά θέρετρα. Όταν ο κόσμος θα βλέπει το ερχόμενο καλοκαίρι συνεχώς στις οθόνες του για ένα μήνα την Ελλάδα, σίγουρα θα δημιουργηθεί μια θετική εικόνα, η οποία βεβαίως θα «φανεί» τα επόμενα χρόνια κυρίως, παρά αυτή τη χρονιά.
Ερ.: Φαίνεται να είστε αισιόδοξοi για την πορεία της Ελλαδικής αγοράς. Δεν υπάρχουν εκεί δομικά προβλήματα αντίστοιχα με τα δικά μας;
Απ.: Η Ελλάδα έχει κι αυτή τα δικά της προβλήματα, όπως κάθε χώρα, αλλά βεβαίως εκεί είναι χαμηλότερο το κόστος, είναι πιο κοντά στις αγορές άρα το κόστος της μεταφοράς είναι χαμηλότερο, το κόστος του αεροδρομίου είναι χαμηλό, διότι δεν μιλάμε για το αεροδρόμιο Αθηνών, όπως είπαμε εκεί έχουν εξαφανιστεί οι ναυλωμένες πτήσεις, και εμείς δεν είμαστε καν στην περιοχή των Αθηνών δραστηριοποιημένοι.
Βλέπουμε να υπάρχουν πολύ θετικές προοπτικές για τα νησιά του Ιονίου γενικά, και, βεβαίως, ειδικά για τα δικά μας ξενοδοχεία τα πράγματα είναι ακόμα καλύτερα διότι εδώ στην Κύπρο δεν είμαστε οι μόνοι που προσφέρουμε value for money, είναι σχεδόν όλοι οι ξενοδόχοι που προσφέρουν και υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός από την πλευρά της ποιότητας. Στην ελληνική αγορά, πρώτον, είναι πιο περιορισμένος ο αριθμός των μεγάλων εταιρειών και δεύτερον, είναι πιο περιορισμένος ο αριθμός των ξενοδοχείων που προσφέρουν πραγματική ποιότητα.
Κι εμείς λόγω της ποιότητας που προσφέρουμε και τις σχέσεις με τους οργανωτές ταξιδιών του εξωτερικού σίγουρα υπάρχει μια προτίμηση προς εμάς που και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ενώ τη φετινή χρονιά αρκετοί ξενοδόχοι μπήκαν πολύ καλά στην Ελλάδα, εμείς πήγαμε πάρα πολύ καλά, είχαμε μια πολύ μεγάλη αύξηση και στις πληρότητές μας και στα εισοδήματά μας και η οποία πιστεύω θα συνεχίσει και μελλοντικά. Έχουμε κάνει και μεγάλες ανακαινίσεις των ξενοδοχείων στην Ελλάδα, εμείς βλέπουμε ότι και μελλοντικά θα αποφέρουν καρπούς.
Τουρισμός και Louis
Ερ.: Να αναμένουμε να το δούμε αυτό και στα αποτελέσματα της εταιρείας;
Απ.: Σταδιακά θα το δούμε αλλά έχουμε βεβαίως και αντίστοιχα, όπως είπα, τις αντίστοιχες ανησυχίες για την πλευρά των κυπριακών ξενοδοχείων τα οποία τώρα βεβαίως είναι λιγότερα παρά τα ξενοδοχεία στην Ελλάδα.
Ερ.: Ένα από τα πράγματα που προσέξαμε βλέποντας τα αποτελέσματα της Louis ήταν ο ψηλός δανεισμός. Πόσο σας προβληματίζει;
Απ.: Σίγουρα ο δανεισμός είναι κάτι που προβληματίζει όλες τις εταιρείες και θα έλεγα ότι στην περίπτωσή μας είναι και αποτέλεσμα της γρήγορης ανάπτυξης που είχαμε τα τελευταία χρόνια.
Βεβαίως πρέπει να πω ότι η ανάλυση με ratios και με διάφορους δείκτες γενικής φύσεως δεν είναι και η καλύτερη μέθοδος για να καταλάβει κάποιος τι συμβαίνει σε μια εταιρεία. Για παράδειγμα εμείς με την αγορά του νέου κρουαζιερόπλοιου, του Thomson Spirit, αυξήσαμε το δανεισμό μας κατά $65 εκ. αγοράζοντας το πλοίο. Όμως την ίδια στιγμή αυτό το πλοίο είναι ναυλωμένο και θα αποφέρει πολύ σημαντικά εισοδήματα. Είναι ναυλωμένο με ναυλωσύμφωνο το οποίο βεβαίως είναι εκεί με μια σιγουριά εισοδημάτων και δεν είναι το ίδιο όπως αν αγοράζαμε το πλοίο και είχαμε το ίδιο χρέος αλλά θα το χρησιμοποιούσαμε για δικές μας πωλήσεις οπότε τα εισοδήματα θα ήταν αμφίβολα.
Επομένως κάποιος πρέπει να κάνει ανάλυση και να μπει στη λεπτομέρεια του γιατί υπάρχει δανεισμός, ποια είναι τα στοιχεία του δανεισμού κλπ για να καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Είναι εκεί, πιστεύω, που εμείς πλεονεκτούμε ότι παρόλο που έχουμε ένα σχετικά ψηλό δανεισμό, διότι δεν πιστεύω ότι ο δανεισμός μας είναι σε επίπεδα τα οποία θεωρούνται διεθνώς ότι είναι πολύ ψηλά. Έχει σημασία όπως είπα, γιατί δανειστήκαμε, ποια είναι τα στοιχεία ενεργητικού που χρηματοδοτήθηκαν και ποια η δυνατότητα να δημιουργήσουν εισοδήματα και με ποια σιγουριά.
Αν κάποιος βάλει όλα αυτά τα στοιχεία πιστεύω ότι ο δανεισμός μας με μια ανάλυση δεν είναι σε άσχημα επίπεδα, είναι σε αρκετά χαμηλά επίπεδα. Κάποιος πρέπει να δει και το μέλλον. Αν αύριο βρεθεί μια ευκαιρία να αγοράσουμε νέο πλοίο για να το ναυλώσουμε για 6-7 χρόνια και να αποσβένεται το πλοίο στα 4 ή στα 5 χρόνια δεν θα είναι πρόβλημα ο νέος δανεισμός.
Χρηματιστήριο... Αθηνών
Όμως από την άλλη, όπως και όλες οι εταιρείες, θέλουμε να συνεχίσουμε την ανάπτυξή μας και θα ήταν ευχής έργο εάν το χρηματιστήριο στην Κύπρο είχε τη δυνατότητα να μας προσφέρει τα κεφάλαια τα οποία χρειαζόμαστε. Κάτω από τις σημερινές συνθήκες, βεβαίως, αυτό είναι πολύ δύσκολο. Γι’ αυτό εμείς αυτή τη στιγμή σκεφτόμαστε διάφορες άλλες ιδέες για το πώς μπορεί να χρηματοδοτηθεί περαιτέρω ανάπτυξη, περιλαμβανομένης βεβαίως και της πιθανής παράλληλης εισαγωγής σε άλλο χρηματιστήριο, όπως είναι το χρηματιστήριο Αθηνών.
Ερ.: Έχετε δηλαδή πρόθεση να εισαχθεί η Louis στο ΧΑΑ;
Απ.: Δεν είναι πρόθεση, είναι σκέψεις που γίνονται. Οι όποιες σκέψεις γίνονται σε συνάρτηση με τα δομικά προβλήματα τα οποία βλέπουμε να έχει το κυπριακό χρηματιστήριο.
Ερ.: Το 1999 η εισαγωγή της Louis στο ΧΑΚ πυροδότησε τη χρηματιστηριακή ευφορία. Να αναμένουμε κάτι παρόμοιο το 2004 από τη Louis ή η Louis έχει καταθέσει τα όπλα όσον αφορά το κυπριακό χρηματιστήριο και πλέον πράγματι ψάχνει να αντλήσει κεφάλαια από αλλού;
Απ.: Πιστεύω ότι, όπως και το 1999, ούτε και το 2004 τα πράγματα εξαρτώνται από τη Louis. Είναι θέμα ψυχολογίας και βεβαίως η εισαγωγή της Louis το 1999 έγινε στο κατάλληλο ψυχολογικό κλίμα το οποίο προϋπήρχε, δεν το δημιούργησε η Louis.
Σαν εταιρεία, η έμφαση που έχουμε δώσει αυτή τη στιγμή είναι η συνεχής ανάπτυξη. Τα τρία τελευταία χρόνια έχουν επηρεάσει δυσμενώς τις εταιρείες που είναι δραστηριοποιημένες στον τουριστικό τομέα, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται αυτές, κυρίως στην περιοχή μας.
Τρία δύσκολα χρόνια
Εμείς περάσαμε τρεις δύσκολες χρονιές, τις έχουμε ξεπεράσει με επιτυχία διότι είχαμε κέρδη και τις τρεις και τώρα η προσπάθειά μας συγκεντρώνεται στο να πετύχουμε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα στο μέλλον εκμεταλλευόμενοι τα θετικά μας στοιχεία όπως είναι η τεχνογνωσία μας, οι σχέσεις μας με μεγάλους οργανισμούς του εξωτερικού, ακόμα και τους ανταγωνιστές μας, οι οποίοι όχι μόνο μας σέβονται αλλά έχουμε και συνεργασία μαζί τους σε διάφορους τομείς και να μπορέσουμε με τις ικανότητες που έχουμε να αυξήσουμε και τα εισοδήματα και τα κέρδη μας.
Απ’ εκεί και πέρα αν αυτό θα εκτιμηθεί ανάλογα από τους επενδυτές και το χρηματιστήριο, αυτό πιστεύω δεν είναι μόνο δικό μας θέμα είναι γενικότερο θέμα και θέμα ψυχολογίας.
Ερ.: Μπορεί να είναι αυτόνομο το ΧΑΚ;
Απ.: Βεβαίως το χρηματιστήριό μας παρουσιάζει ένα σοβαρό δομικό πρόβλημα το οποίο είναι το μέγεθος της κυπριακής αγοράς, δεν υπάρχει το βάθος που χρειάζεται και εκεί ακριβώς πρέπει να υπάρξει προβληματισμός από τις αρχές για το μέλλον του και αν αυτό μπορεί να συνεχίσει να είναι αυτόνομο ή θα πρέπει να συνδεθεί με χρηματιστήριο του εξωτερικού.
Ερ.: Σας έχει δώσει καθόλου ενθάρρυνση το ότι για παράδειγμα οι τράπεζες έχουν καταφέρει τον Οκτώβριο να αντλήσουν σημαντικά κεφάλαια από το χρηματιστήριο είτε μέσω των Δικαιωμάτων Αγοράς Μετοχών είτε μέσω Χρεογράφων;
Απ.: Οι τράπεζες είναι μια ξεχωριστή υπόθεση διότι η επιλογή του επενδυτή είναι είτε να καταθέσει τα χρήματά του στην τράπεζα και να πάρει ένα πιο χαμηλό επιτόκιο ή να πάρει ομόλογα της τράπεζας με πιο ψηλό επιτόκιο και ο κίνδυνος είναι περίπου ο ίδιος, ή τουλάχιστον φαίνεται στα μάτια του κόσμου ότι είναι ο ίδιος, οπότε εκεί είναι εντελώς διαφορετικό. Είναι απλώς μεταφορά των καταθέσεων πιθανότατα από την ίδια τράπεζα προς τα ομόλογα της τράπεζας. Αυτό δεν είναι δείγμα ότι αλλάζει η εικόνα του χρηματιστηρίου.
Ερ.: Η άποψη ότι το Χρηματιστήριο Κύπρου δεν μπορεί να είναι αυτόνομο ακούστηκε έντονα πριν δύο χρόνια. Τώρα γίνονται μεγάλες προσπάθειες για αναβάθμιση του θεσμού. Εξακολουθείτε να πιστεύεται ότι δεν μπορεί να είναι αυτόνομο όμως...
Απ.: Δεν λέγω ότι δεν μπορεί να είναι αυτόνομο, λέγω ότι πρέπει να προβληματιστούμε αν μπορεί να είναι αυτόνομο, δεν είμαι και ο ειδικός για να πω ναι ή όχι. Πιστεύω όμως ότι ήδη οι ενέργειες που γίνονται από τον πρόεδρο και το συμβούλιο του Χρηματιστηρίου, οι οποίες είναι όλες, θα έλεγα, προς την ορθή κατεύθυνση, ουσιαστικά στηρίζονται πάνω σ’ αυτή την υπόθεση ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποιου είδους σύνδεση έστω κι αν αυτή δεν είναι καθαρά σύνδεση με την έννοια εξαγοράζεται από κάποιο χρηματιστήριο ή συγχωνεύεται με κάποιο χρηματιστήριο, αλλά σύνδεση με την έννοια μετοχές οι οποίες διαπραγματεύονται στο κυπριακό χρηματιστήριο να διαπραγματεύονται αυτόματα και σε άλλα χρηματιστήρια και ανάποδα.
Αυτό πιστεύω είναι μια πάρα πολύ θετική ενέργεια και ελπίζω θα καταλήξει και με την είσοδό μας στην ΕΕ και με τις νέες οδηγίες της ΕΕ θα έχουμε μια βελτίωση της κατάστασης προς αυτό τον τομέα. Θα ενισχυθεί ο θεσμός ούτως ώστε να μπορέσουμε να έχουμε αυτό που χρειάζεται, δηλαδή να υπάρχει μεγαλύτερο βάθος αγοράς για τις μετοχές των δημοσίων εταιρειών της Κύπρου.
Ερ.: Νιώθετε κάποια απογοήτευση για την κατάσταση στο ΧΑΚ;
Απ.: Δεν θα έλεγα ότι είναι απογοήτευση είναι φυσικό να νιώθουμε ότι σαν μια εταιρεία που έχει πάρα πολύ μεγάλες δυνατότητες και μια εταιρεία η οποία σε διάφορους τομείς είναι από τις μεγαλύτερες διεθνώς, όπως είναι π.χ. ο τομέας των κρουαζιέρων, έχουμε ένα σοβαρότατο μειονέκτημα στην άντληση κεφαλαίων. Είπατε και προηγουμένως ότι έχουμε ψηλό δανεισμό. Ο κύριος λόγος είναι ότι κάνουμε μια γρήγορη ανάπτυξη χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων, δυνατότητα που μπορεί να έχουν οι άλλες εταιρείες του τομέα. Αυτό βεβαίως είναι κάτι το οποίο μας δυσκολεύει στις κινήσεις μας.
Βλέπουμε ανάκαμψη...
Ερ.: Τρία δύσκολα χρόνια όπως έχετε πει για τη Louis. Πιστεύετε ότι έχουν περάσει;
Απ.: Δεν ήταν μόνο για τη Louis, ήταν για όλους τρία πάρα πολύ άσχημα χρόνια. Η ελπίδα είναι ότι αν δεν συμβεί ένα σοβαρό τρομοκρατικό κτύπημα διεθνώς, ο τουριστικός τομέας θα ανακάμψει. Ήδη στον τομέα των κρουαζιερόπλοιων υπάρχει σοβαρότατη ανάκαμψη διεθνώς και η ελπίδα είναι ότι αυτό δε θα το σταματήσει κάτι συνταρακτικό το οποίο να δυσκολέψει ξανά τα πράγματα. Τα μεγαλύτερα εισοδήματά μας εμάς έρχονται από περιοχές οι οποίες βρίσκονται μακριά από την Κύπρο και από συμβόλαια τα οποία παρέχουν σίγουρο εισόδημα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο συνεχίσαμε να έχουμε μια κερδοφόρα πορεία μέσα σε αυτά τα πάρα πολύ δύσκολα χρόνια.
Επιπτώσεις λύσης...
Ερ.: Το ενδεχόμενο λύσης του κυπριακού σας έχει απασχολήσει; Ποιες οι προοπτικές και ποιοι οι κίνδυνοι για τη Louis;
Απ.: Εμείς είμαστε μια εταιρεία που προσπαθεί πάντα να προβλέψει τα γεγονότα και όχι να είναι ουραγός και το έχουμε αποδείξει στην πράξη. Μας προβληματίζει και το θέμα της λύσης και το θέμα της ΕΕ. Και τα δύο δημιουργούν σοβαρές προοπτικές αλλά και σοβαρούς κινδύνους. Βεβαίως οι προσπάθειά μας είναι να υιοθετήσουμε τέτοια στρατηγική και τέτοιες πολιτικές που ουσιαστικά να διασφαλίσουμε τον εαυτό μας από τους κινδύνους και να εκμεταλλευτούμε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τις νέες προοπτικές που διανοίγονται.
Ερ.: Κάπως γενική η διατύπωση σας. Υπάρχει κάτι πιο συγκεκριμένο για το θέμα του κυπριακού;
Απ.: Είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπω σε συγκεκριμένα πράγματα διότι είναι και λεπτά αυτά τα πράγματα. Απλώς θέλω να πω ότι ναι οι αλλαγές που θα γίνουν θα είναι τέτοιες που θα δημιουργηθούν κίνδυνοι τόσο για τα ξενοδοχεία όσο και για την τουριστική δραστηριότητα στις σημερινές ελεύθερες περιοχές.
Εάν ενοποιηθεί ξανά η κυπριακή οικονομία, θα εξαρτηθούν πάρα πολλά από τον τύπο της λύσεως. Η πολιτική σταθερότητα βεβαίως θα δώσει νέες προοπτικές για ολόκληρη την Κύπρο και βεβαίως εμείς, σαν μια εταιρεία η οποία δεν είναι δραστηριοποιημένη μόνο στην Κύπρο αλλά δραστηριοποιείται ευρύτερα διεθνώς, μας δημιουργούνται νέες ευκαιρίες λόγω της πολιτικής σταθερότητας που πάει να δημιουργηθεί και λόγω της καλύτερης σχέσης με την Τουρκία σε πάρα πολλούς τομείς όπως είναι οι κρουαζιέρες. Είναι και το γεγονός ότι θα μπορείς να συνδυάσεις διακοπές σε διάφορα σημεία της περιοχής κλπ τα οποία εμείς θα μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε με τα πλοία μας κλπ.
3287.99
1275.09
