Πρέπει η Κύπρος να φύγει από την Ευρωζώνη;

Βρισκόμαστε ενώπιον τριών σοβαρών αλληλένδετων προκλήσεων: 1.  Παγιδευμένοι σε ένα νοητό «κουτί» έχουμε παραλύσει. 2.  Στριμωγμένοι στη γωνιά της γεωπολιτικής σκακιέρας βρισκόμαστε μόνοι χωρίς συμμάχους. 3. Στο χείλος του γκρεμού, ακούμε φωνές να μας καλούν να πηδήσουμε στο κενό για τη δική μας σωτηρία. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ένα πιόνι θυσιάζεται για να φέρει πίσω στην σκακιέρα τη Βασίλισσα, για σωτηρία. Με τη διαφορά ότι στη δική μας κατάσταση δεν υπάρχει σωτηρία. Δεν έχουμε πολλές επιλογές για έξοδο ή για μη έξοδο από το ευρώ. Έχουμε μόνο μία: να παραμείνουμε στην Ευρωζώνη και να παίξουμε το παιχνίδι σωστά.   Πολιτικοί καθώς και αξιοσέβαστοι οικονομολόγοι όπως ο Paul Krugman και η Μέγκαν Γκριν προτείνουν όπως η Κύπρος εγκαταλείψει την Ευρωζώνη. Παρόλο που τα μέτρα του EuroGroup ακρωτηρίασαν χωρίς αμφιβολία την οικονομία της Κύπρου,  επιφέροντας μάλιστα πόνο και βάσανα στους ανθρώπους της, περιορίζοντας την ανάπτυξη της χώρας για δεκαετίες, μία ενδεχόμενη έξοδός μας από την Ευρωζώνη αποτελεί μέγιστο οικονομικό λάθος και στρατηγική αυτοκτονία!   Πιο κάτω παραθέτω τους κύριους λόγους, πρώτα από οικονομική προσέγγιση και μετά από στρατηγική σκοπιά.   Α. Οικονομική προσέγγιση. Χρειαζόμαστε διαρθρωτικές αλλαγές και όχι υποτίμηση του νομίσματος για τη βελτίωση της εθνικής μας ανταγωνιστικότητας. Οικονομικά τεχνάσματα, όπως αλλαγή νομίσματος, δεν πρόκειται να λύσουν τα πραγματικά προβλήματα της βιωσιμότητας ή της ανταγωνιστικότητας της Κυπριακής οικονομίας. Δεν υπάρχουν πραγματικά οφέλη από μια υποτίμηση η οποία προσθέτει λίγη αξία, ενώ παρουσιάζει δύο βασικά μειονεκτήματα: (α) διατηρεί την υφιστάμενη διαρθρωτική ανεπάρκεια και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας, και (β) εμπεριέχει καταστροφικούς στρατηγικούς κινδύνους.   Κύριο επιχείρημα υπέρ της εξόδου από το ευρώ και της μετάβασης στη λίρα είναι ότι η υποτίμηση και οι χαμηλότερες τιμές θα επιτρέψουν στη χώρα να γίνει πιο ανταγωνιστική στις διεθνείς αγορές. Αυτό θα ίσχυε εάν η οικονομία στηριζόταν στις εξαγωγές. Η Κυπριακή οικονομία στηρίζεται όμως στις εισαγωγές. Μια υποτίμηση κατά 30%, για παράδειγμα, σημαίνει ότι οι μισθοί και ο πλούτος θα είναι κατά 30% χαμηλότερα. Το κόστος όμως των εισαγόμενων εμπορευμάτων -από τη βενζίνη και το φυσικό αέριο, τα φαρμακευτικά προϊόντα, το σίδηρο, τα παπούτσια και τα ρούχα, ακόμη και το σιτάρι-  θα αυξηθεί επειδή θα χρειαστεί να καταβληθεί η αγορά τους σε ξένο νόμισμα. Εν μέσω οικονομικής συρρίκνωσης και απώλειας εμπιστοσύνης, εγκαταλείποντας το ευρώ για τη λίρα θα πλήξει την κατανάλωση, την αποταμίευση, τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Τυχόν δε αθέτηση του χρέους (εκφρασμένου σε Ευρώ) θα πλήξει την αξιοπιστία και τις σχέσεις της Κύπρου με την ΕΕ και θα αποκλείσει την Κύπρο από τις διεθνείς αγορές, ακόμη και εάν υπάρξουν εξαιρετικές προοπτικές φυσικού αερίου.   Μήπως η εθνική ανταγωνιστικότητα θα αυξηθεί στο βαθμό που να αντισταθμίσει την απώλεια πραγματικού εισοδήματος, πλούτου, αξιοπιστίας και προοπτικών ανάπτυξης; Αυτό είναι αμφίβολο. Ο χρηματοοικονομικός τομέας και ο τομέας των επιχειρηματικών υπηρεσιών έχουν πληγεί έτσι κι αλλιώς. Ο τομέας των ακινήτων (real estate) ήταν ήδη διογκωμένος και πλήγηκε επίσης σοβαρά από την απώλεια ρωσικού πλούτου. Οι τομείς αυτοί δεν θα ανακάμψουν απλώς από την αλλαγή του νομίσματος. Μια μείωση κατά 30% στο κόστος παροχής επιχειρηματικών υπηρεσιών ή στις τιμές των ακινήτων δεν θα δελεάσει τους ρώσους για να παραμείνουν. Η εμπιστοσύνη έχει χαθεί.   Τι θα γίνει με τον άλλο μας  πυλώνα, τον τουρισμό; Μήπως μια φθηνότερη λίρα πρόκειται να προσελκύσει αρκετούς ξένους τουρίστες; Στην Κύπρο οι ξενοδοχειακές μονάδες αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος από την κατανάλωση ενέργειας, ψηλά δάνεια -σε ευρώ-  και φθίνουσες εγκαταστάσεις. Η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υστερεί σε σχέση με εναλλακτικές επιλογές όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία ή το Ντουμπάι και τα πακέτα προσφερόμενων τιμών δεν είναι ανταγωνιστικά (και δεν θα είναι ούτε και μετά από  30% μείωση στις τιμές). Ειδικά όταν οι τουρίστες συνειδητοποιούν ότι πρέπει να πληρώσουν για μια διαδρομή με ταξί στο εσωτερικό της Κύπρου όσο έχουν πληρώσει για το αεροπορικό τους εισιτήριο για να πετάξουν από τη χώρα τους στην Κύπρο.   Η Κυπριακή οικονομία πάσχει από σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες: εργαζόμενοι πληρώνονται περισσότερο από ότι παράγουν, ημικρατικά μονοπώλια και επαγγελματικά καρτέλ κρατούν τις τιμές σε ψηλά επίπεδα  και συντηρούν την αναποτελεσματικότητα. Πολιτικοί, τράπεζες και μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν αλληλένδετα και διαπλεκόμενα συμφέροντα. Ημικρατικοί οργανισμοί, όπως παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και οι τηλεπικοινωνίες αρχές είναι αναποτελεσματικές και συσσωρεύουν υπερβολικά κέρδη σε βάρος των Κύπριων καταναλωτών.   Δεν αρκεί που χρεώνουν υπερβολικά ψηλές τιμές, φορολογώντας έμμεσα τα φτωχότερα στρώματα της Κυπριακής κοινωνίας, διασφαλίζουν επίσης ότι ο τουρισμός και άλλες βιομηχανίες παραμένουν μη ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Όλα τα πολιτικά κόμματα τοποθετούνται εναντίον της ιδιωτικοποίησης. Ουσιαστικά, ευνοούν την εκμετάλλευση του λαού από τους οργανισμούς αυτούς και θέτουν σε μειονεκτική θέση τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της χώρας.   Πώς μπορούν οικογένειες, ξενοδοχεία και μικρές επιχειρήσεις να επιβιώσουν με τόσο ψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, για παράδειγμα; Στο όνομα της προστασίας των μελλοντικών γενεών, οι Κύπριοι πολιτικοί συντηρούν τα τοπικά μονοπώλια ενώ σκάβουν τον τάφο της εθνικής ανταγωνιστικότητας, είτε είμαστε εντός είτε εκτός του ευρώ.   Οι διαρθρωτικές αδυναμίες και αναποτελεσματικότητες της Κυπριακής οικονομίας πρέπει να ξεριζωθούν, και όχι να συντηρηθούν με πλάγιες «λύσεις» όπως η έξοδος από το ευρώ. Πολλές διαρθρωτικές αλλαγές απαιτούνται όσον αφορά την ιδιωτικοποίηση των ημικρατικών οργανισμών και την αναδιάρθρωση των κυβερνητικών φορέων και υπηρεσιών καθώς και των τραπεζών. Αυτές οι διαρθρωτικές βελτιώσεις δεν θα πραγματοποιηθούν χωρίς την πολιτική πίεση -και την καθοδήγηση- της Τρόικας.   Το υποτιθέμενο όφελος από την υποτίμηση κατά 30% θα μπορούσε να επιτευχθεί πιο άμεσα. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να δεχθούμε εθελοντικά μια μείωση 30% στις μισθοδοσίες των εργαζομένων του δημοσίου -ο ιδιωτικός τομέας θα προσαρμοστεί μόνος του- και στις τιμές του τουριστικού προϊόντος -συμπεριλαμβανομένων των ταξί. Όσοι επιθυμούν να πωλήσουν ακίνητη περιουσία μπορούν απλά να μειώσουν τις τιμές κατά 30% οι ίδιοι. Τα παραπάνω δύνανται να αναπαράγουν, πιο απλά, το κύριο όφελος από την έξοδο από το ευρώ και την υποτίμηση της λίρας, αποφεύγοντας σοβαρά μειονεκτήματα.   Β. Στρατηγική προσέγγιση. Το πιο σοβαρό μειονέκτημα από την έξοδο από το ευρώ είναι αυτό-αναίρεση της Ευρωπαϊκής εξασφάλισης κατά των απειλών της Τουρκίας και έναντι σοβαρού κινδύνου τουρκικής κατάληψης. Η Κύπρος έχει παραμείνει μόνη της στην απόμακρη γωνιά  της γεωπολιτικής σκακιέρας, χωρίς συμμάχους.   Η Ρωσία αρνήθηκε μια ιστορική ευκαιρία για να βοηθήσει την Κύπρο και να αποκτήσει σημαντικά στρατηγικά περιουσιακά στοιχεία -τράπεζες, φυσικό αέριο. Ούτε καν έδωσε τα €2 δισ. που θα έχανε έτσι κι αλλιώς από το κούρεμα.   Η Ελλάδα αρνήθηκε επίσης να δώσει βοήθεια, παρά το γεγονός ότι η Κύπρος συνεισέφερε €10 δισ. πρόσφατα -- ενδιαφέρθηκε απλώς να αναλάβει τα υποκαταστήματα των Κυπριακών τραπεζών για δικό της όφελος. Το Ισραήλ απολογήθηκε στην Τουρκία, γεγονός που πιθανώς να βλάψει την ενεργειακή του συνεργασία με την Κύπρο.   Με την απολογία του Νετανιάχου, η ενεργειακή συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ τίθεται σε κίνδυνο. Η κίνηση αυτή δυνατό να μειώσει την αξία των προοπτικών φυσικού αερίου. Το Ισραήλ δύναται να αποκτήσει τώρα πρόσβαση με χαμηλό κόστος στην τεράστια τουρκική και ευρωπαϊκή αγορά.   Για την Κύπρο το κόστος εκμετάλλευσης συγκριτικά θα αυξηθεί.   Μέχρι πρόσφατα, μια βιώσιμη εναλλακτική θα ήταν να επωμιστούν από κοινού  Κύπρος και Ισραήλ το υψηλό κόστος παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου, καθιστώντας την υγροποίηση οικονομικά βιώσιμη. Αυτή η επιλογή τώρα τίθεται σε κίνδυνο. Η Τουρκία απειλεί να μην συνεργαστεί με οποιαδήποτε εταιρεία ή έθνος έχει σχέσεις με την Κύπρο. Η ENI της Ιταλίας έχει ήδη αποκλεισθεί. Χωρίς δυνατότητα υγροποίησης, η Κύπρος δεν μπορεί να «κτυπήσει» τις παγκόσμιες αγορές (ιδίως της Κίνας) με τις ψηλότερες τιμές φυσικού αερίου. Περιορίζεται έτσι να εξυπηρετήσει μόνο την ευρωπαϊκή αγορά. Το κόστος υποθαλάσσιου αγωγού είναι απαγορευτικό. Η Κύπρος πιθανόν να αναγκαστεί να ακολουθήσει το Ισραήλ, μοιραζόμενη ένα αγωγό φυσικού αερίου προς την Τουρκία και μέσω αυτής προς την Ευρώπη.   Με τη συρρίκνωση της Κυπριακής οικονομίας και την άρνηση της Ρωσίας, Ελλάδας και άλλων να βοηθήσουν, η Κύπρος βρίσκεται ενώπιον περιορισμένων επιλογών. Μεγαλύτεροι και πιο ευφυείς αντίπαλοι κάνουν ήδη στρατηγικές κινήσεις.   Τα συμφέροντα της Ρωσίας συνδέονται άμεσα με αυτά της Τουρκίας και του Ισραήλ. Η Ρωσία άρχισε ήδη την κατασκευή του αγωγού South Stream (€16 δισ.) που περνά κάτω από τα τουρκικά χωρικά ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα για να βγει στη Βουλγαρία. Η Gazprom υπέγραψε πρόσφατα μια 30-ετή σύμβαση παροχής τεράστιων ποσοτήτων φυσικού αερίου στην Τουρκία, σε τιμές με 40% έκπτωση. Η Τουρκία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής-πελάτης της Gazprom και αποτελεί μια σημαντική αναπτυσσόμενη αγορά για την Gazprom. Τον περασμένο Φεβρουάριο η Gazprom εξασφάλισε επίσης μια 20ετή συμφωνία για την πώληση-εξαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου από το πεδίο Tamar του Ισραήλ, χρησιμοποιώντας πλωτή εγκατάσταση ΥΦΑ (F-LNG). Θυγατρική της Gazprom στο Ηνωμένο Βασίλειο συμφώνησε να αγοράσει ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου από το Tamar.   Η Ρωσία δεν έχει κανένα συμφέρον να υποστηρίξει ανταγωνιστικές πηγές εφοδιασμού φυσικού αερίου που θα μπορούσαν να απειλήσουν της μονοπωλιακή της δύναμη αγοράς έναντι της Ευρώπης. Γιατί λοιπόν να βοηθήσει την Κύπρο;   Οι στρατηγικές κινήσεις του Ισραήλ, της Ρωσίας και της Τουρκίας έχουν περιορίσει ουσιαστικά τις επιλογές της Κύπρου. Σε αντίθεση με τους πολιτικούς της Κύπρου που αναλώνονται σε μικρο-κομματικές κοκορομαχίες για εσωτερική κατανάλωση, η Ρωσία, το Ισραήλ και η Τουρκία απλά κοιτάζουν τα μακροχρόνια οικονομικά τους συμφέροντα. Αυτό δεν αποτελεί κατ' ανάγκη κάποια παγκόσμια συνωμοσία εναντίον της Κύπρου.   Δικαιολογημένα ίσως η Ρωσία και το Ισραήλ δείχνουν απροθυμία να υποστηρίξουν την Κύπρο και να συνεργαστούν αναλαμβάνοντας σοβαρούς κινδύνους, όταν βλέπουν παντελή έλλειψη επαγγελματισμού από τους πολιτικούς της Κύπρου, που ενώ έχουν φέρει τη χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας εξακολουθούν να ασχολούνται με την εσωτερική μικρό-πολιτική.   Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι φωνές και επικλήσεις για να εγκαταλείψει η Κύπρος το ευρώ σχεδόν σίγουρα θα οδηγήσουν σε στρατηγική αυτοκτονία.   Η Τουρκία πιέζεται και είναι απελπισμένη εξ’ αιτίας των ενεργειακών της αναγκών. Αντιμετωπίζει ετήσιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ύψους €40 δισ. που προέρχεται κυρίως από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.   Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία βασίζεται στο φυσικό αέριο. Καθώς οι τεράστιες ενεργειακές ανάγκες της Τουρκίας αυξάνονται και αγανακτεί από την εξάρτησή της από το ρωσικό και το ιρανικό αέριο που την πιέζουν με πανάκριβες συμβάσεις, η Τουρκία μπορεί να αρχίσει να απελπίζεται.   Εάν οι δοκιμές αξιολόγησης τον ερχόμενο Σεπτέμβριο επιβεβαιώσουν υψηλά αποθεματικά, τι θα σταματήσει την Τουρκία -κάτω από το βάρος του ετήσιου ενεργειακού ελλείμματος €40 δισ.-  να πορευτεί και προς το άλλο ήμισυ προς τα νότια παράλια για να διασφαλίσει την ενεργειακή της αυτάρκεια και την οικονομική της ανάπτυξη;   Τότε, όπως και τώρα, δυνατό να μην βρεθεί κανείς για να απλώσει ένα χέρι βοήθειας στην Κύπρο όταν θα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Ποίος από τους συμμάχους της θα σηκώσει έστω ένα δάχτυλο; Και ποιος θα κατευθύνει το λαό στο δρόμο της σωτηρίας (όντας εκτός ευρωζώνης);   Φανταστείτε την Κύπρο μονάχη στο κρύο, έξω από την Ευρώπη, χωρίς φίλους και συμμάχους, με μόνη πυξίδα και κατεύθυνση τα μυαλά της πολιτικής της ελίτ ... Πώς να μην τρομάξεις; Μόνο ο Καβάφης θα μπορούσε να εκφράσει το συναίσθημα του τι μπορεί να επέλθει:   Μέσα στον φόβο και στες υποψίες, με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια, λυώνουμε και σχεδιάζουμε το πώς να κάμουμε για ν 'αποφύγουμε τον βέβαιο τον κίνδυνο που έτσι φρικτά μας απειλεί.   Κι όμως λανθάνουμε ... ψεύτικα ήσαν τα μηνύματα (Ή δεν τ 'ακούσαμε, ή δεν τα νοιώσαμε καλά). Άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν, εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας, κι ανέτοιμους ... μας συνεπαίρνει.   (Κ. Καβάφης – «Τελειωμένα», 1911)   Αν είναι ακριβώς η έλλειψη στρατηγικής, καινοτόμου τρόπου σκέψης, ευφυΐας, επαγγελματισμού, ή αφοσίωσης στο πραγματικό εθνικό συμφέρον, που οδήγησαν στην καταστροφική αλληλουχία των γεγονότων που μας έφεραν μέχρι εδώ, στο χείλος του γκρεμού, τότε η έξοδος από τη ευρωζώνη πιθανώς να επιταχύνει, αντί να εμποδίσει την Κύπρο από την καταστροφική πορεία.   Το μόνο εχέγγυο και διασφάλιση που έχει η Κύπρος έναντι των εξωτερικών απειλών  της Τουρκίας και της εσωτερικής κακοδιαχείρισης και έλλειψης αποτελεσματικότητας, είναι η παραμονή της στη Ευρωζώνη. Η ΕΕ παραμένει η καλύτερη εγγύηση για την Κύπρο. Η πρόκληση είναι να πείσουμε τους Ευρωπαίους ότι μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα τα του οίκου μας και να εξυπηρετήσουμε πιο αξιόπιστα τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης. Η Κύπρος πρέπει να παραμείνει στο ευρώ και να παίξει πιο έξυπνα το στρατηγικό παιχνίδι. Ίσως μετά τις εκλογές στη Γερμανία και μετά από ευνοϊκά αποτελέσματα που θα προκύψουν από την αξιολόγηση του φυσικού αερίου τον επόμενο Σεπτέμβριο, η Κύπρος θα μπορούσε να πείσει τους ηγέτες της ΕΕ ότι μπορεί να το παράκαναν και ότι τα μακροπρόθεσμα στρατηγικά συμφέροντα της ΕΕ κατ’ ακρίβεια έγκεινται στο να διατηρηθούν ακμαία η οικονομία της Κύπρου και οι προοπτικές του φυσικού της αερίου.   Γ. Ο Καβάφης για την Κρίσι   Την δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω εγώ στην Τράπεζα του Μέλλοντος επάνω πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω.   Κεφάλαια μεγάλ’ αν έχει αμφιβάλλω. Κι άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίσι εξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήσει.                  (Κ. Καβάφης – «Η Τράπεζα του Μέλλοντος»)   Είν’ η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων· είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων. Κομμάτι κατορθώνουμε· κομμάτι παίρνουμ’ επάνω μας· κι αρχίζουμε νάχουμε θάρρος και καλές ελπίδες.   Μα πάντα κάτι βγαίνει και μας σταματά. Ο Aχιλλεύς στην τάφρον εμπροστά μας βγαίνει και με φωνές μεγάλες μάς τρομάζει.—   Είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων. Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη θ’ αλλάξουμε της τύχης την καταφορά, κ’ έξω στεκόμεθα ν’ αγωνισθούμε.   Aλλ’ όταν η μεγάλη κρίσις έλθει, η τόλμη κι η απόφασίς μας χάνονται· ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει· κι ολόγυρα απ’ τα τείχη τρέχουμε ζητώντας να γλυτώσουμε με την φυγή.   Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία. Επάνω, στα τείχη, άρχισεν ήδη ο θρήνος.   (Κ. Καβάφης – «Η Τροία»)   Πολλάκις, βλέποντας να παίζουν σκάκι, ακολουθεί το μάτι μου ένα Πιόνι οπού σιγά-σιγά τον δρόμο βρίσκει και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει. Με τέτοια προθυμία πάει στην άκρη οπού θαρρείς πως βέβαια εδώ θ’ αρχίσουν οι απολαύσεις του κ’ οι αμοιβές του. Πολλές στον δρόμο κακουχίες βρίσκει…   Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει, στην φοβερή γραμμή την τελευταία· τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!   Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνει κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.   Για την βασίλισσα, που θα μας σώσει, για να την αναστήσει από τον τάφο ήλθε να πέσει στου σκακιού τον άδη.   (Κ. Καβάφης – «Το Πιόνι»)   Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ για  νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.— Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω. Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.   Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.   (Κ. Καβάφης – «Τα Παράθυρα»)   Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.   Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ. Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη· διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.   A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω. Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον. Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.   (Κ. Καβάφης – «Τα Τείχη»)   *Ο Λένος Τριγιώργης είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.