Παραλογισμοί προτεινόμενης κλιμακωτής ΑΤΑ

Πολλοί οικονομολόγοι, περιλαμβανομένου και του γράφοντος, έχουν υποστηρίξει ότι μετά την είσοδο στην ευρωζώνη και τη συνεπακόλουθη αδυναμία εξάσκησης ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής (ελέγχου των επιτοκίων και της συναλλαγματικής ισοτιμίας), ο θεσμός της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής (ΑΤΑ) πρέπει να επανασχεδιαστεί.  Πολλοί λένε μάλιστα ότι θα έπρεπε να σταματήσει να υπάρχει και οι αυξήσεις στους μισθούς να βασίζονται στην παραγωγικότητα.  Δεδομένων των ευαισθησιών που υπάρχουν για ιστορικούς λόγους στην Κύπρο, νομίζω ότι η ολοκληρωτική εξάλειψη της ΑΤΑ θα είναι πολιτικά αδύνατον να έρθει.  Μάλλον για αυτό το λόγο οι συζητήσεις έχουν αρχίσει να περιστρέφονται γύρω από το πώς μπορεί να αλλάξει η ΑΤΑ για να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.  Θα επιχειρηματολογήσω ότι οι αλλαγές που συζητιούνται είναι ακόμη χειρότερες από την υφιστάμενη κατάσταση και θα εισηγηθώ μερικές αλλαγές που θεωρώ λιγότερο προβληματικές μακροπρόθεσμα, και από την άποψη της οικονομικής λογικής αλλά και από την άποψη της πολιτικής εφαρμογής. Ο λόγος που η ΑΤΑ δημιουργεί πρόβλημα στην οικονομία είναι ότι αν ο πληθωρισμός είναι έστω και 1% μεγαλύτερος από τον πληθωρισμό των κύριων εμπορικών εταίρων της Κύπρου, σταδιακά η συνεπακόλουθη αύξηση στους μισθούς θα κάνει την οικονομία λιγότερο ανταγωνιστική και η ανεργία μακροπρόθεσμα θα αυξηθεί.  Ένας τρόπος να λυθεί αυτό το πρόβλημα είναι η ιδέα της κλιμακωτής ΑΤΑ που έχει μερικά θετικά σημεία αλλά έχει και αρνητικά.  Με την κλιμακωτή ΑΤΑ θα παίρνει την αύξηση στον πληθωρισμό όλος ο εργαζόμενος πληθυσμός μέχρι ένα όριο (πχ 24000 το χρόνο) και οι υπόλοιποι θα παίρνουν ένα σταθερό ποσό.  Η ιδέα είναι ότι τα αγαθά που επηρεάζουν το βιοτικό μας επίπεδο (το οποίο η ΑΤΑ προσπαθεί να προστατέψει) είναι βασικά αγαθά (πχ γάλα, ψωμί) και δε χρειάζεται μεγαλύτερη αύξηση για τους περισσότερο ψηλά αμειβόμενους για να καλύψουν αυτή την αύξηση στις τιμές. Ποιά όμως είναι τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από αυτή την αλλαγή; Μακροπρόθεσμα, με θετικούς πληθωρισμούς, η διαφορά στους μισθούς κάποιου που αρχίζει με €1000 το μήνα («υφιστάμενος») και κάποιου με €2000 το μήνα («προϊστάμενος») θα σμικραίνει διότι ο ένας θα παίρνει τον πληθωρισμό και ο άλλος ένα σταθερό ποσό.  Η ερώτηση κρίσεως είναι αν είναι η ΑΤΑ το εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιείται για τη σμίκρυνση των μισθολογικών ανισοτήτων σε μία οικονομία.  Τι θα γίνει αν ξαφνικά ο πληθωρισμός πάει στο 100%; Ξαφνικά αυτός των €1000 θα παίρνει σχεδόν το ίδιο με αυτόν που άρχισε με €2000; Ο «υφιστάμενος» θα παίρνει περισσότερα από τον «προϊστάμενο» διότι το ευρώ υποτιμήθηκε για παράδειγμα και αυξήθηκαν οι τιμές του πετρελαίου; Είναι αυτή λογική οικονομική πολιτική; Δεν θα διαλύσει με μαθηματική ακρίβεια μία τέτοια πολιτική τα κίνητρα οποιουδήποτε να σκεφτεί πως θα επενδύσει στο ανθρώπινο κεφάλαιο του; (Υποθέτω ότι ο «προϊστάμενος» έχει κάποιας μορφής περισσότερα προσόντα από τον «υφιστάμενο», είτε αυτά είναι μόρφωση, είτε εμπειρία, είτε επιχειρηματικό μυαλό, είτε ικανότητα στην εργασία, είτε ακόμη και τύχη). Δεν νομίζω ότι θέλουμε την ΑΤΑ να είναι το εργαλείο ανακατανομής των μισθών στην οικονομία.  Με μαθηματική ακρίβεια ένα τέτοιο μοντέλο όχι μόνο θα μειώσει τα κίνητρα παραγωγικότητας στην εργασία, όχι μόνο θα μειώσει τα κίνητρα επένδυσης στο ανθρώπινο κεφάλαιο, αλλά και θα οδηγήσει πολλά άτομα με το δεδομένο ανθρώπινο κεφάλαιο να αναζητήσουν εργασία σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.  Σε τελική ανάλυση είναι η Κυπριακή οικονομία που θα χάσει σε μία τέτοια εξέλιξη, καθώς θα χάσει το ανθρώπινο κεφάλαιο που μπορεί να τη σπρώξει μπροστά. Πως μπορεί να αλλάξει όμως η ΑΤΑ και να αποφύγει αυτό το πρόβλημα; Μία μικρή παραλλαγή στο πιο πάνω είναι να παίρνουν όλοι ένα σταθερό ποσό το χρόνο που να καλύπτει τις ανάγκες των βασικών αγαθών.  Και αυτό είναι κλιμακωτό (το ποσοστό αύξησης για τους υψηλόμισθους θα είναι χαμηλότερο από το ποσοστό αύξησης στους χαμηλόμισθους) αλλά αυτό δεν αλλάζει τις κλίμακες εναντίον των υψηλόμισθων (από την άποψη ότι δεν θα βρεθεί ο υφιστάμενος ξαφνικά να παίρνει ψηλότερο μισθό από τον προϊστάμενο λόγω του πληθωρισμού).  Το ποσό αυτό μπορεί να αναπροσαρμόζεται στο μέλλον σύμφωνα με την εξέλιξη του πληθωρισμού, όπως η τωρινή ΑΤΑ. Μία άλλη παραλλαγή που είναι λιγότερο κλιμακωτή είναι να παίρνουν όλοι 2%.  Γιατί 2%; 2% είναι ο στόχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) για τον πληθωρισμό και πιστεύω η ΕΚΤ θα πετυχαίνει εκείνο το στόχο μακροπρόθεσμα.  Αν ο Κυπριακός πληθωρισμός είναι μεγαλύτερος του 2% τότε αυτόματα βάζουμε κάποια ανταγωνιστικότητα στο σύστημα μας διότι η αύξηση στους μισθούς θα είναι χαμηλότερη από την αύξηση στον πληθωρισμό.  Αν ο πληθωρισμός μας είναι κάτω από 2% τότε η αύξηση του 2% στους μισθούς θα μας βοηθήσει να πάμε πιο κοντά στο στόχο που έχει θέσει η ΕΚΤ. Καταληκτικά, η προτεινόμενη κλιμακωτή ΑΤΑ μακροπρόθεσμα θα κάνει χειρότερα τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας που απορρέουν από την ΑΤΑ παρά το υφιστάμενο σύστημα.  Υπάρχουν μερικές παραλλαγές όμως που είναι πολιτικά εφαρμόσιμες και θα μπορούσαν να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, που είναι μακροπρόθεσμα ο μόνος σίγουρος τρόπος διατήρησης του βιοτικού επιπέδου του λαού.  Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.