Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε μία κακή χρονιά
Ίσως πιο κακή από το 2002
Μάριος Σούπασιης: Σύμβουλος Επενδύσεων – CISCO
Η κατάθεση εκτιμήσεων για την πορεία κάποιας χρηματαγοράς ποτέ δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Αντιθέτως μάλιστα, περιέχει πολλούς κινδύνους και οι ειδικοί περί χρηματιστηρίων το ξέρουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον.
Από την άλλη, εκτιμήσεις για το δικό μας χρηματιστήριο περιέχουν σαφώς υψηλότερο ρίσκο, καθώς η διαδρομή του - σε καλές και κακές περιόδους - απέδειξε ότι το μόνο προσωνύμιο που του ταιριάζει είναι ακριβώς αυτό: Απρόβλεπτο...
Ωστόσο, όταν κάποιοι τολμούν να εκφράσουν τις προσωπικές τους εκτιμήσεις, τότε θεωρώ ότι όλοι πρέπει να τους δίνουμε σημασία. Πόσο μάλλον, όταν ο «τολμών» είναι άνθρωπος με γνώσεις τόσο του «εσωτερικού» (ΧΑΚ) όσο και της «διεθνούς τάξης «πραγμάτων». Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και ο Μάριος Σούπασιης Σύμβουλος Επενδύσεων στη CISCO.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Σούπασιης αναφέρεται αναλυτικά και τεκμηριωμένα στις προοπτικές όπως αυτές προδιαγράφονται για την πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου μέσα στο 2003, λαμβανομένων υπόψη τόσο των όποιων εξωγενών παραγόντων όσο των τοπικών.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Ερ. Πως είδατε την πορεία του ΧΑΚ κατά το 2002, την χρονιά που φεύγει;
Απ. Κατά τις αρχές του 2002 οι πλείστοι οικονομικοί αναλυτές και χρηματιστηριακοί παράγοντες διατύπωναν την άποψη ότι η χρονιά που έφυγε θα ήταν σταθεροποιητική για την χρηματιστηριακή αγορά λόγω της επικείμενης ένταξης μας στην ΕΕ και στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος. Αυτό που δεν λήφθηκε υπόψη ήταν το χείριστο δυνατό σενάριο: α) οικονομική επιβράδυνση στην Αμερικάνικη οικονομία, β) δημόσιες εταιρίες κολοσσούς χωρίς επαρκή κερδοφορία και γ) αστάθεια στις τιμές του πετρελαίου. Αυτό προκάλεσε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά την πτωτική πορεία του Γενικού Δείκτη και κατά την διάρκεια του 2002, με απώλειες της τάξης του 30% περίπου.
Ερ. Ποίες οι εκτιμήσεις σας, σε γενικές γραμμές, για την πορεία του ΧΑΚ και του Γενικού Δείκτη κατά το 2003, αρχίζοντας από τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις;
Απ. Ατενίζοντας τη χρονιά που έρχεται οι πλείστοι από εμάς θα συμφωνήσουν ότι θα είναι ιδιαίτερα προβλέψιμη, ιδιαίτερα μετά τις τελευταίες διεθνείς οικονομικές εξελίξεις που αποτελούν προέκταση του πιο πάνω σεναρίου. Η Αμερικάνικη οικονομία δεν μπορεί να ανακάμψει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, αναγκάζοντας έτσι την Αμερικάνικη διπλωματία να ακολουθήσει μία άκρως επιθετική πολιτική σε όλα τα θέματα «ενέργειας», συμπεριλαμβανομένου και του πετρελαίου.
Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε καινούργια πολεμικά σενάρια στον Περσικό Κόλπο και πολιτικές αναταραχές στη Βενεζουέλα, την πέμπτη χώρα ετήσιας παραγωγής πετρελαίου στον κόσμο. Η ενεργειακή αβεβαιότητα που προέκυψε στην τιμή του πετρελαίου σε συσχετισμό με: (α) την ασυνήθιστα ψηλή τιμή στο χρυσό, και (β) την «κάθετη» πτώση του δολαρίου έναντι του ευρώ, οδήγησε τις διεθνείς αγορές σε μία καθαρά πτωτική και αβέβαιη πορεία. Με την αρχή του 2003, όμως, θα ξεκαθαρίσουν τα πολεμικά σενάρια στον Περσικό Κόλπο. Τα σενάρια αυτά θέλουν την αρχή των πολεμικών επιχειρήσεων το αργότερο μέχρι το τέλος του Μάρτη λόγω της αφόρητης ζέστης που επικρατεί στην περιοχή. Στην άλλη μεριά της γης, η Βενεζουέλα θα αντιμετωπίσει πολύ σύντομα τις διάφορες πολιτικές διαμάχες στις εκλογικές κάλπες.
Ερ. Εκτιμάτε λοιπόν ότι οι διεθνείς αγορές θα διαγράψουν μία πορεία με πτωτικές τάσεις και αβεβαιότητα κατά την αρχή του χρόνου. Πως βλέπετε όμως ότι αυτό το στοιχείο ενδέχεται να επηρεάσει την πορεία του δικού μας χρηματιστηρίου;
Απ. Το ίδιο πιστεύω θα γίνει και με την περίπτωση του ΧΑΚ αφού ο πόλεμος στον κόλπο θα έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του τουριστικού ρεύματος στο νησί και στην συρρίκνωση της επενδυτικής δραστηριότητας γενικά, λόγω της αστάθειας και της αβεβαιότητας που θα δημιουργήσει το άσχημο αυτό οικονομικό κλίμα. Το θετικό από αυτή την άσχημη εξέλιξη είναι ότι τα πολεμικά σενάρια θα ξεκαθαρίσουν το αργότερο μέχρι το τέλος Μαρτίου. Αναμένεται λοιπόν η αρχή του νέου χρόνου να μας παρουσιάσει μία υποτονική εικόνα με πτωτικές διαθέσεις στο ΧΑΚ.
Ερ. Πως οι εξελίξεις στο κυπριακό και οι προεδρικές εκλογές, εκτιμάτε ότι θα επιδράσουν στην πορεία του ΧΑΚ;
Απ. Οι προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου φαίνεται να μην μας έχουν πολυεπηρεάσει. Η πρόσφατη ιστορία του ΧΑΚ έδειξε ότι υπάρχει θετικός στατιστικός συσχετισμός στις περιόδους εκλογών.
Με την αβεβαιότητα που επικρατεί και την πολιτική αστάθεια που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην κατεχόμενη Κύπρο ο παράγοντας «εκλογές» φαίνεται να επισκιάζεται και να μην απασχολεί την μάζα των επενδυτών ακόμα. Το Κυπριακό Πρόβλημα πιθανότατα να μπει στο «ράφι» κατά το 2003, αφού η Τουρκία απόδειξε, για ακόμα μία φορά, ότι τα ανταλλάγματα που θέλει από τη συμμαχία της με την Αμερική είναι εκτός των δυνατοτήτων της. Έτσι, θα διαπραγματευτεί αρκετά σκληρά το τελευταίο της χαρτί, «το Κυπριακό», με αντάλλαγμα την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεών της στην ΕΕ το Δεκέμβριο το 2004. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η ημερομηνία αυτή να είναι το πραγματικό τέλος των διαπραγματεύσεων με αποτέλεσμα την επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος μια για πάντα.
Το πλεονέκτημα κατά τον ερχόμενο χρόνο είναι ότι τέτοιου είδους σενάριο θα δούμε το αργότερο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2003. Πάλι λοιπόν, θα γνωρίζουμε από την αρχή του 2003 αν οι καινούργιες πολιτικές καταστάσεις θα «επιταχυνθούν» προς επίλυση του Κυπριακού εντός του ερχόμενου χρόνου ή θα παραμείνουν εκκρεμείς μέχρι το Δεκέμβριο του 2004.
Ερ. Άρα πως βλέπετε να διαμορφώνεται η πορεία του Γενικού Δείκτη;
Απ. Ο Γενικός Δείκτης θα ακολουθήσει μια στάση αβεβαιότητας και επενδυτικής συρρίκνωσης όσο αφορά τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος αφού οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο είναι αρκετά περιορισμένες. Δεν αποκλείεται όμως αν οι εξελίξεις τροχιοδρομηθούν θετικά ο Γενικός Δείκτης να παρουσιάσει όμοια εικόνα όπως τον Οκτώβριο του 2002.
Ερ. Αυτά όλα πως επηρεάζουν την κυπριακή οικονομία;
Απ. Τα πιο πάνω γεγονότα θα προκαλέσουν περαιτέρω οικονομική συρρίκνωση, αλλά όλως παραδόξως η οικονομία μας γενικά θα παραμείνει δραστήρια σε ρυθμούς ρελαντί παρουσιάζοντας αρκετά καλές σταθεροποιητικές τάσεις. Προσωπικά πιστεύω και εύχομαι ότι οι μέχρι τώρα μεταρρυθμίσεις του κράτους, όσον αφορά τη φορολογική μεταρρύθμιση, θα βοηθήσουν πραγματικά την οικονομία μέσα από το προστατευτικό ακόμα καθεστώς που ζούμε.
Ερ. Και αν όχι;
Απ. Αν όχι, τότε κατά το τέλος του 2003 θα ξέρουμε αν θα είμαστε καλύτερα ή όχι. Τα καλά νέα είναι ότι αν καταφέρουμε να περάσουμε αυτή τη φουρτούνα χωρίς σημαντικές απώλειες τότε σημαίνει ότι θα μπορέσουμε να αναπτυχθούμε απρόσκοπτα και σταθερά. Οι προοπτικές μας είναι άριστες, θα ανήκουμε πλέον στην πιο μεγάλη αγορά του κόσμου και είμαστε γενικά έτοιμοι να αποκομίσουμε τη συγκομιδή από την ευρύτερη Ευρωπαϊκή οικονομική ζώνη. Να μην ξεχνούμε ότι η Κυπριακή Οικονομία είχε ένα από τους καλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από τα πλείστα κράτη της Ευρωζώνης κατά τα τελευταία τρία χρόνια, χρόνια παγίωσης και συντηρητισμού.
Οι θετικοί ρυθμοί της οικονομίας δεν επηρεάζουν άμεσα και ουσιαστικά το Γενικό Δείκτη σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά είναι βασική προϋπόθεση για την μελλοντική του πορεία, αφού η οικονομική ευημερία στις μάζες θα φέρει στο τέλος της ημέρας και τις ανάλογες χρηματιστηριακές αποδόσεις.
Ερ. Τι ρόλο εκτιμάτε ότι θα παίξουν τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιριών;
Απ. Τα αποτελέσματα των τραπεζικών τίτλων αναμένεται να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην περαιτέρω πορεία του Γενικού Δείκτη γενικά. Το επίκεντρο του επενδυτικού ενδιαφέροντος για το 2003 θα είναι στους τραπεζικούς τίτλους και στο «πάγωμα» των επενδυτικών υποχρεώσεων από τους χρεώστες προς τις τράπεζες για τις επενδύσεις στο ΧΑΚ κυρίως κατά την διάρκεια του 1999.
Τα τραπεζικά ιδρύματα κατά τα προηγούμενα τρία χρόνια έχουν προβεί σε θαρραλέες αποφάσεις όσο αφορά τις ανοικτές υποχρεώσεις των φυσικών και νομικών προσώπων από επενδύσεις στο ΧΑΚ. Σε αυτή την αρκετά δύσκολη και αβέβαιη στιγμή για τη μελλοντική ευημερία του νησιού, τα τραπεζικά ιδρύματα τηρούν μία άκρως αμυντική στάση σε τέτοιου είδους ζητήματα. Κατά το 2002 είδαμε στους ισολογισμούς και στους λογαριασμούς κερδοζημιών των τραπεζών διαγραφές ζημιών και αύξηση στους επισφαλείς χρεώστες, με αποτέλεσμα η κερδοφορία τους να παραμένει σε αρκετά χαμηλά επίπεδα και να καταργείται η πάγια μερισματική τους πολιτική.
Αυτό προς το παρών αποτρέπει την τοποθέτηση κεφαλαίων στους τραπεζικούς τίτλους, έστω και για μακροχρόνια επένδυση, αφού τα τραπεζικά ιδρύματα παρόλο που έχουν νοητά διαγράψει τις ζημιές από τις «αταξίες» του παρελθόντος φαίνεται ότι δεν είναι προετοιμασμένες να λάβουν ακραίες αποφάσεις (επίσημη διαγραφή των ζημιών λόγω του χρηματιστηριακού κραχ).
Επιπρόσθετα, κατά το 2003 τα τραπεζικά ιδρύματα δεν θα μπορούν να τοκίζουν τα non-performing loans σύμφωνα με οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας αλλά θα υποχρεώνονται να τα χειρίζονται σαν επισφάλειες ή bad debs. Αυτό το γεγονός και μόνο δεν αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς την ήδη άσχημη οικονομική εικόνα που βλέπουμε, αλλά επηρεάζει τρομερά τον κύκλο εργασιών των τραπεζών και κατά συνέπεια την κερδοφορία τους, αφού το πλείστο πελατολόγιο τους δεν είναι διατεθειμένο να ανακυκλώσει το χρήμα (ακόμα και σε πρωτοφανή για το τόπο μας ελκυστικά επιτόκια). Περαιτέρω, η ισχνή επιχειρηματική δραστηριότητα επηρεάζει σχεδόν όλο το φάσμα των δημοσίων εταιριών με αποτέλεσμα η κερδοφορία τους να παραμείνει ανύπαρκτη ή σε καλύτερη περίπτωση σε αρκετά χαμηλά επίπεδα.
Το ευχάριστο της παρατεταμένης υποτονικότητας που παρατηρείται είναι ότι σχεδόν όλες οι δημόσιες εταιρίες έχουν προβεί σε όλες τις αναγκαίες εργασιακές μεταρρυθμίσεις και επαγγελματικές ανακατατάξεις, ενέργειες που θα μας δείξουν αν μπορούν να αντεπεξέλθουν ακόμα μία χρονιά σε υποτονικό κλίμα και περιβάλλον. Οι προηγούμενες τρεις χρονιές έχουν δώσει αρκετό χρόνο στις εγχώριες επιχειρήσεις για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις με επίκεντρο την μείωση των λειτουργικών κοστών. Αναμένεται λοιπόν από τις δημόσιες εταιρίες να μας δείξουν την ανάλογη οικονομική σταθεροποίηση σε σχέση με τα περσινά άσχημα οικονομικά επίπεδα. Περαιτέρω, αναμένεται βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων κατά το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο, πάντα σε συνάρτηση και σε σχέση με τις φετινές αντίστοιχες περιόδους.
Ερ. Πως βλέπετε λοιπόν να διαμορφώνεται η πορεία του Γενικού Δείκτη και του ΧΑΚ γενικά και πόσο έτοιμο είναι να αντιμετωπίσει τυχόν δύσκολες καταστάσεις και αρνητικές εξελίξεις;
Απ. Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε μία κακή χρονιά. Ίσως πιο κακή από το 2002. Ο θεσμός των ΕΠΕΥ και η υιοθέτηση βασικών κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης από ορισμένες δημόσιες εταιρίες ίσως να αποκαταστήσει μερικώς την χαμένη αξιοπιστία του θεσμού κατά το νέο έτος.
Όπως ανάφερα και πιο πάνω, η αγορά θα κινηθεί πτωτικά και αβέβαια κατά το πρώτο τρίμηνο του 2003. Να μην ξεχνούμε όμως ότι η χρηματιστηριακή αγορά έχει την δυνατότητα να προεξοφλεί καταστάσεις και γεγονότα. Έτσι αν τα αποτελέσματα των δημοσίων εταιριών για το πρώτο εξάμηνο του 2003 δεν είναι και τόσο άσχημα σε σύγκριση με το εξάμηνο του 2002, πιθανότατα η αγορά να αναστρέψει την πτωτική της πορεία, αφού λογικά η χρηματιστηριακή αγορά θα αναμένει καλύτερες οικονομικές εικόνες και οικονομικά αποτελέσματα για το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του ερχόμενου χρόνου.
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι, όσο ακραία και αν κινηθεί ο Γενικός Δείκτης, δεν θα ξεφύγει αρκετά από τον κινητό μέσο όρο των 100 ημερών (ουσιαστικά η μέση διακύμανση του δείκτη κατά το 2002), που βρίσκεται γύρω από τις 90 μονάδες. Βασικές προϋποθέσεις ανόδου για το 2003 είναι: - Σύντομος πόλεμος στον Περσικό κόλπο. - Σταθεροποίηση στην τιμή του πετρελαίου. - Ανάκαμψη της Αμερικάνικης Οικονομίας. - Σταθεροποίηση στα τουριστικά μας εισοδήματα και στις τουριστικές αφίξεις. - Εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Οικονομία (δείκτες Μάαστριχ, βραχυπρόθεσμο διετές σχέδιο για ένταξη μας στην ΟΝΕ – υιοθέτηση του ευρώ)
Στο σημείο αυτό παραλείπω να αναφέρω την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, αφού σε τέτοια περίπτωση οι εξωγενείς διεθνείς παράγοντες θα παίξουν πολύ λίγο ρόλο στην αδιαμφισβήτητη οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη που θα επέλθει.
Η χρηματιστηριακή αγορά κατά το 2003 λοιπόν, αναμένεται να ακολουθήσει μια πτωτική και αβέβαιη τάση κατά τους πρώτους μήνες του χρόνου με παροδικές εκλάμψεις που θα προέρχονται κατευθείαν από τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, ενώ κατά το τέλος του 2003 πολύ πιθανό να μας δείξει αισθητά σημεία ανάκαμψης.
Μάριος Σούπασιης: Σύμβουλος Επενδύσεων – CISCO
Η κατάθεση εκτιμήσεων για την πορεία κάποιας χρηματαγοράς ποτέ δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Αντιθέτως μάλιστα, περιέχει πολλούς κινδύνους και οι ειδικοί περί χρηματιστηρίων το ξέρουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον.
Από την άλλη, εκτιμήσεις για το δικό μας χρηματιστήριο περιέχουν σαφώς υψηλότερο ρίσκο, καθώς η διαδρομή του - σε καλές και κακές περιόδους - απέδειξε ότι το μόνο προσωνύμιο που του ταιριάζει είναι ακριβώς αυτό: Απρόβλεπτο...
Ωστόσο, όταν κάποιοι τολμούν να εκφράσουν τις προσωπικές τους εκτιμήσεις, τότε θεωρώ ότι όλοι πρέπει να τους δίνουμε σημασία. Πόσο μάλλον, όταν ο «τολμών» είναι άνθρωπος με γνώσεις τόσο του «εσωτερικού» (ΧΑΚ) όσο και της «διεθνούς τάξης «πραγμάτων». Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και ο Μάριος Σούπασιης Σύμβουλος Επενδύσεων στη CISCO.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Σούπασιης αναφέρεται αναλυτικά και τεκμηριωμένα στις προοπτικές όπως αυτές προδιαγράφονται για την πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου μέσα στο 2003, λαμβανομένων υπόψη τόσο των όποιων εξωγενών παραγόντων όσο των τοπικών.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Ερ. Πως είδατε την πορεία του ΧΑΚ κατά το 2002, την χρονιά που φεύγει;
Απ. Κατά τις αρχές του 2002 οι πλείστοι οικονομικοί αναλυτές και χρηματιστηριακοί παράγοντες διατύπωναν την άποψη ότι η χρονιά που έφυγε θα ήταν σταθεροποιητική για την χρηματιστηριακή αγορά λόγω της επικείμενης ένταξης μας στην ΕΕ και στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος. Αυτό που δεν λήφθηκε υπόψη ήταν το χείριστο δυνατό σενάριο: α) οικονομική επιβράδυνση στην Αμερικάνικη οικονομία, β) δημόσιες εταιρίες κολοσσούς χωρίς επαρκή κερδοφορία και γ) αστάθεια στις τιμές του πετρελαίου. Αυτό προκάλεσε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά την πτωτική πορεία του Γενικού Δείκτη και κατά την διάρκεια του 2002, με απώλειες της τάξης του 30% περίπου.
Ερ. Ποίες οι εκτιμήσεις σας, σε γενικές γραμμές, για την πορεία του ΧΑΚ και του Γενικού Δείκτη κατά το 2003, αρχίζοντας από τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις;
Απ. Ατενίζοντας τη χρονιά που έρχεται οι πλείστοι από εμάς θα συμφωνήσουν ότι θα είναι ιδιαίτερα προβλέψιμη, ιδιαίτερα μετά τις τελευταίες διεθνείς οικονομικές εξελίξεις που αποτελούν προέκταση του πιο πάνω σεναρίου. Η Αμερικάνικη οικονομία δεν μπορεί να ανακάμψει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, αναγκάζοντας έτσι την Αμερικάνικη διπλωματία να ακολουθήσει μία άκρως επιθετική πολιτική σε όλα τα θέματα «ενέργειας», συμπεριλαμβανομένου και του πετρελαίου.
Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε καινούργια πολεμικά σενάρια στον Περσικό Κόλπο και πολιτικές αναταραχές στη Βενεζουέλα, την πέμπτη χώρα ετήσιας παραγωγής πετρελαίου στον κόσμο. Η ενεργειακή αβεβαιότητα που προέκυψε στην τιμή του πετρελαίου σε συσχετισμό με: (α) την ασυνήθιστα ψηλή τιμή στο χρυσό, και (β) την «κάθετη» πτώση του δολαρίου έναντι του ευρώ, οδήγησε τις διεθνείς αγορές σε μία καθαρά πτωτική και αβέβαιη πορεία. Με την αρχή του 2003, όμως, θα ξεκαθαρίσουν τα πολεμικά σενάρια στον Περσικό Κόλπο. Τα σενάρια αυτά θέλουν την αρχή των πολεμικών επιχειρήσεων το αργότερο μέχρι το τέλος του Μάρτη λόγω της αφόρητης ζέστης που επικρατεί στην περιοχή. Στην άλλη μεριά της γης, η Βενεζουέλα θα αντιμετωπίσει πολύ σύντομα τις διάφορες πολιτικές διαμάχες στις εκλογικές κάλπες.
Ερ. Εκτιμάτε λοιπόν ότι οι διεθνείς αγορές θα διαγράψουν μία πορεία με πτωτικές τάσεις και αβεβαιότητα κατά την αρχή του χρόνου. Πως βλέπετε όμως ότι αυτό το στοιχείο ενδέχεται να επηρεάσει την πορεία του δικού μας χρηματιστηρίου;
Απ. Το ίδιο πιστεύω θα γίνει και με την περίπτωση του ΧΑΚ αφού ο πόλεμος στον κόλπο θα έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του τουριστικού ρεύματος στο νησί και στην συρρίκνωση της επενδυτικής δραστηριότητας γενικά, λόγω της αστάθειας και της αβεβαιότητας που θα δημιουργήσει το άσχημο αυτό οικονομικό κλίμα. Το θετικό από αυτή την άσχημη εξέλιξη είναι ότι τα πολεμικά σενάρια θα ξεκαθαρίσουν το αργότερο μέχρι το τέλος Μαρτίου. Αναμένεται λοιπόν η αρχή του νέου χρόνου να μας παρουσιάσει μία υποτονική εικόνα με πτωτικές διαθέσεις στο ΧΑΚ.
Ερ. Πως οι εξελίξεις στο κυπριακό και οι προεδρικές εκλογές, εκτιμάτε ότι θα επιδράσουν στην πορεία του ΧΑΚ;
Απ. Οι προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου φαίνεται να μην μας έχουν πολυεπηρεάσει. Η πρόσφατη ιστορία του ΧΑΚ έδειξε ότι υπάρχει θετικός στατιστικός συσχετισμός στις περιόδους εκλογών.
Με την αβεβαιότητα που επικρατεί και την πολιτική αστάθεια που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην κατεχόμενη Κύπρο ο παράγοντας «εκλογές» φαίνεται να επισκιάζεται και να μην απασχολεί την μάζα των επενδυτών ακόμα. Το Κυπριακό Πρόβλημα πιθανότατα να μπει στο «ράφι» κατά το 2003, αφού η Τουρκία απόδειξε, για ακόμα μία φορά, ότι τα ανταλλάγματα που θέλει από τη συμμαχία της με την Αμερική είναι εκτός των δυνατοτήτων της. Έτσι, θα διαπραγματευτεί αρκετά σκληρά το τελευταίο της χαρτί, «το Κυπριακό», με αντάλλαγμα την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεών της στην ΕΕ το Δεκέμβριο το 2004. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η ημερομηνία αυτή να είναι το πραγματικό τέλος των διαπραγματεύσεων με αποτέλεσμα την επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος μια για πάντα.
Το πλεονέκτημα κατά τον ερχόμενο χρόνο είναι ότι τέτοιου είδους σενάριο θα δούμε το αργότερο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2003. Πάλι λοιπόν, θα γνωρίζουμε από την αρχή του 2003 αν οι καινούργιες πολιτικές καταστάσεις θα «επιταχυνθούν» προς επίλυση του Κυπριακού εντός του ερχόμενου χρόνου ή θα παραμείνουν εκκρεμείς μέχρι το Δεκέμβριο του 2004.
Ερ. Άρα πως βλέπετε να διαμορφώνεται η πορεία του Γενικού Δείκτη;
Απ. Ο Γενικός Δείκτης θα ακολουθήσει μια στάση αβεβαιότητας και επενδυτικής συρρίκνωσης όσο αφορά τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος αφού οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο είναι αρκετά περιορισμένες. Δεν αποκλείεται όμως αν οι εξελίξεις τροχιοδρομηθούν θετικά ο Γενικός Δείκτης να παρουσιάσει όμοια εικόνα όπως τον Οκτώβριο του 2002.
Ερ. Αυτά όλα πως επηρεάζουν την κυπριακή οικονομία;
Απ. Τα πιο πάνω γεγονότα θα προκαλέσουν περαιτέρω οικονομική συρρίκνωση, αλλά όλως παραδόξως η οικονομία μας γενικά θα παραμείνει δραστήρια σε ρυθμούς ρελαντί παρουσιάζοντας αρκετά καλές σταθεροποιητικές τάσεις. Προσωπικά πιστεύω και εύχομαι ότι οι μέχρι τώρα μεταρρυθμίσεις του κράτους, όσον αφορά τη φορολογική μεταρρύθμιση, θα βοηθήσουν πραγματικά την οικονομία μέσα από το προστατευτικό ακόμα καθεστώς που ζούμε.
Ερ. Και αν όχι;
Απ. Αν όχι, τότε κατά το τέλος του 2003 θα ξέρουμε αν θα είμαστε καλύτερα ή όχι. Τα καλά νέα είναι ότι αν καταφέρουμε να περάσουμε αυτή τη φουρτούνα χωρίς σημαντικές απώλειες τότε σημαίνει ότι θα μπορέσουμε να αναπτυχθούμε απρόσκοπτα και σταθερά. Οι προοπτικές μας είναι άριστες, θα ανήκουμε πλέον στην πιο μεγάλη αγορά του κόσμου και είμαστε γενικά έτοιμοι να αποκομίσουμε τη συγκομιδή από την ευρύτερη Ευρωπαϊκή οικονομική ζώνη. Να μην ξεχνούμε ότι η Κυπριακή Οικονομία είχε ένα από τους καλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από τα πλείστα κράτη της Ευρωζώνης κατά τα τελευταία τρία χρόνια, χρόνια παγίωσης και συντηρητισμού.
Οι θετικοί ρυθμοί της οικονομίας δεν επηρεάζουν άμεσα και ουσιαστικά το Γενικό Δείκτη σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά είναι βασική προϋπόθεση για την μελλοντική του πορεία, αφού η οικονομική ευημερία στις μάζες θα φέρει στο τέλος της ημέρας και τις ανάλογες χρηματιστηριακές αποδόσεις.
Ερ. Τι ρόλο εκτιμάτε ότι θα παίξουν τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιριών;
Απ. Τα αποτελέσματα των τραπεζικών τίτλων αναμένεται να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην περαιτέρω πορεία του Γενικού Δείκτη γενικά. Το επίκεντρο του επενδυτικού ενδιαφέροντος για το 2003 θα είναι στους τραπεζικούς τίτλους και στο «πάγωμα» των επενδυτικών υποχρεώσεων από τους χρεώστες προς τις τράπεζες για τις επενδύσεις στο ΧΑΚ κυρίως κατά την διάρκεια του 1999.
Τα τραπεζικά ιδρύματα κατά τα προηγούμενα τρία χρόνια έχουν προβεί σε θαρραλέες αποφάσεις όσο αφορά τις ανοικτές υποχρεώσεις των φυσικών και νομικών προσώπων από επενδύσεις στο ΧΑΚ. Σε αυτή την αρκετά δύσκολη και αβέβαιη στιγμή για τη μελλοντική ευημερία του νησιού, τα τραπεζικά ιδρύματα τηρούν μία άκρως αμυντική στάση σε τέτοιου είδους ζητήματα. Κατά το 2002 είδαμε στους ισολογισμούς και στους λογαριασμούς κερδοζημιών των τραπεζών διαγραφές ζημιών και αύξηση στους επισφαλείς χρεώστες, με αποτέλεσμα η κερδοφορία τους να παραμένει σε αρκετά χαμηλά επίπεδα και να καταργείται η πάγια μερισματική τους πολιτική.
Αυτό προς το παρών αποτρέπει την τοποθέτηση κεφαλαίων στους τραπεζικούς τίτλους, έστω και για μακροχρόνια επένδυση, αφού τα τραπεζικά ιδρύματα παρόλο που έχουν νοητά διαγράψει τις ζημιές από τις «αταξίες» του παρελθόντος φαίνεται ότι δεν είναι προετοιμασμένες να λάβουν ακραίες αποφάσεις (επίσημη διαγραφή των ζημιών λόγω του χρηματιστηριακού κραχ).
Επιπρόσθετα, κατά το 2003 τα τραπεζικά ιδρύματα δεν θα μπορούν να τοκίζουν τα non-performing loans σύμφωνα με οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας αλλά θα υποχρεώνονται να τα χειρίζονται σαν επισφάλειες ή bad debs. Αυτό το γεγονός και μόνο δεν αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς την ήδη άσχημη οικονομική εικόνα που βλέπουμε, αλλά επηρεάζει τρομερά τον κύκλο εργασιών των τραπεζών και κατά συνέπεια την κερδοφορία τους, αφού το πλείστο πελατολόγιο τους δεν είναι διατεθειμένο να ανακυκλώσει το χρήμα (ακόμα και σε πρωτοφανή για το τόπο μας ελκυστικά επιτόκια). Περαιτέρω, η ισχνή επιχειρηματική δραστηριότητα επηρεάζει σχεδόν όλο το φάσμα των δημοσίων εταιριών με αποτέλεσμα η κερδοφορία τους να παραμείνει ανύπαρκτη ή σε καλύτερη περίπτωση σε αρκετά χαμηλά επίπεδα.
Το ευχάριστο της παρατεταμένης υποτονικότητας που παρατηρείται είναι ότι σχεδόν όλες οι δημόσιες εταιρίες έχουν προβεί σε όλες τις αναγκαίες εργασιακές μεταρρυθμίσεις και επαγγελματικές ανακατατάξεις, ενέργειες που θα μας δείξουν αν μπορούν να αντεπεξέλθουν ακόμα μία χρονιά σε υποτονικό κλίμα και περιβάλλον. Οι προηγούμενες τρεις χρονιές έχουν δώσει αρκετό χρόνο στις εγχώριες επιχειρήσεις για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις με επίκεντρο την μείωση των λειτουργικών κοστών. Αναμένεται λοιπόν από τις δημόσιες εταιρίες να μας δείξουν την ανάλογη οικονομική σταθεροποίηση σε σχέση με τα περσινά άσχημα οικονομικά επίπεδα. Περαιτέρω, αναμένεται βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων κατά το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο, πάντα σε συνάρτηση και σε σχέση με τις φετινές αντίστοιχες περιόδους.
Ερ. Πως βλέπετε λοιπόν να διαμορφώνεται η πορεία του Γενικού Δείκτη και του ΧΑΚ γενικά και πόσο έτοιμο είναι να αντιμετωπίσει τυχόν δύσκολες καταστάσεις και αρνητικές εξελίξεις;
Απ. Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε μία κακή χρονιά. Ίσως πιο κακή από το 2002. Ο θεσμός των ΕΠΕΥ και η υιοθέτηση βασικών κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης από ορισμένες δημόσιες εταιρίες ίσως να αποκαταστήσει μερικώς την χαμένη αξιοπιστία του θεσμού κατά το νέο έτος.
Όπως ανάφερα και πιο πάνω, η αγορά θα κινηθεί πτωτικά και αβέβαια κατά το πρώτο τρίμηνο του 2003. Να μην ξεχνούμε όμως ότι η χρηματιστηριακή αγορά έχει την δυνατότητα να προεξοφλεί καταστάσεις και γεγονότα. Έτσι αν τα αποτελέσματα των δημοσίων εταιριών για το πρώτο εξάμηνο του 2003 δεν είναι και τόσο άσχημα σε σύγκριση με το εξάμηνο του 2002, πιθανότατα η αγορά να αναστρέψει την πτωτική της πορεία, αφού λογικά η χρηματιστηριακή αγορά θα αναμένει καλύτερες οικονομικές εικόνες και οικονομικά αποτελέσματα για το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του ερχόμενου χρόνου.
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι, όσο ακραία και αν κινηθεί ο Γενικός Δείκτης, δεν θα ξεφύγει αρκετά από τον κινητό μέσο όρο των 100 ημερών (ουσιαστικά η μέση διακύμανση του δείκτη κατά το 2002), που βρίσκεται γύρω από τις 90 μονάδες. Βασικές προϋποθέσεις ανόδου για το 2003 είναι: - Σύντομος πόλεμος στον Περσικό κόλπο. - Σταθεροποίηση στην τιμή του πετρελαίου. - Ανάκαμψη της Αμερικάνικης Οικονομίας. - Σταθεροποίηση στα τουριστικά μας εισοδήματα και στις τουριστικές αφίξεις. - Εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Οικονομία (δείκτες Μάαστριχ, βραχυπρόθεσμο διετές σχέδιο για ένταξη μας στην ΟΝΕ – υιοθέτηση του ευρώ)
Στο σημείο αυτό παραλείπω να αναφέρω την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, αφού σε τέτοια περίπτωση οι εξωγενείς διεθνείς παράγοντες θα παίξουν πολύ λίγο ρόλο στην αδιαμφισβήτητη οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη που θα επέλθει.
Η χρηματιστηριακή αγορά κατά το 2003 λοιπόν, αναμένεται να ακολουθήσει μια πτωτική και αβέβαιη τάση κατά τους πρώτους μήνες του χρόνου με παροδικές εκλάμψεις που θα προέρχονται κατευθείαν από τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, ενώ κατά το τέλος του 2003 πολύ πιθανό να μας δείξει αισθητά σημεία ανάκαμψης.
3287.99
1275.09
