Γ. Μισιρλής: Τι οδηγεί τις επιδόσεις του τομέα ακινήτων

Τους παράγοντες που οδηγούν στις ψηλές επιδόσεις του τομέα ακινήτων, σταχυολογεί ο πρόεδρος του  παγκύπριου συνδέσμου επιχειρηματιών ανάπτυξης γης και οικοδομών, Γιάννης Μισιρλής.

Σε συνέντευξη στη StockWatch, ο κ. Μισιρλής κάνει λόγο για σταθεροποίηση του δείκτη τιμών σε όλα τα είδη ακινήτων και σε όλες τις πόλεις, πλην των διαμερισμάτων σε Λάρνακα και Πάφο.

Δηλώνει περήφανος διότι ο σύνδεσμος με την προώθηση τεχνολογικά εξελιγμένων μονάδων πρωταγωνιστεί στη διαμόρφωση του σύγχρονου προφίλ της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού.

Ο κ. Μισιρλής, στη συνέντευξη που ακολουθεί, αναφέρεται μεταξύ άλλων, στα δεδομένα που επικρατούν στον κλάδο μετά την κατάργηση του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος (ΚΕΠ), αναδεικνύοντας την προσαρμοστικότητά του κλάδου, ως το σημαντικότερό του προτέρημα.

Απαντά με σαφήνεια, στο ερώτημα για το τι πρέπει να γίνει ώστε να τερματιστούν οι αυθαίρετες παρεμβάσεις, ειδικά στο συντελεστή δόμησης, από ορισμένους developers.

Την ίδια στιγμή, αναφέρεται στην πρωτοβουλία του συνδέσμου, για νομοθετική ρύθμιση και κατοχύρωση του επαγγελματία ανάπτυξης ακινήτων και καταθέτει τις εισηγήσεις του συνδέσμου για περαιτέρω ανάκαμψη και σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων.

Της Ηρώς Ευθυμίου

Η συνέντευξη

Ερ. Το 2024 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «χρυσή» χρονιά για τις πωλήσεις ακινήτων που κυμαίνονται σε ιστορικά επίπεδα, στις 13 χιλ. μονάδες. Ως σύνδεσμος που αποδίδετε αυτές τις επιδόσεις;

Απ. Τα μέχρι και τον Οκτώβριο στατιστικά δεδομένα, δείχνουν ότι το 2024 θα είναι μια καλή χρονιά για τον κλάδο των ακινήτων, κάτι που αποδεικνύει και την ανθεκτικότητα του κλάδου.

Ο αριθμός των πωλητήριων εγγράφων για το 2024, βρίσκεται λίγο πιο πάνω από τον αριθμό πωλητήριων εγγράφων της αντίστοιχης περιόδου του 2023. Το ζητούμενο φυσικά, και είναι αυτό για το οποίο εργαζόμαστε, είναι να έχουμε καλά αποτελέσματα, σταθερότητα και συνέχεια.

Οι καλές επιδόσεις του κλάδου, αποδίδονται σε μία σειρά από παράγοντες.

Είναι το αποτέλεσμα των πολύχρονων προσπαθειών για ανάδειξη της Κύπρου ως ένα επιχειρηματικό και επενδυτικό κόμβο, που προσελκύει ικανούς ανθρώπους από διάφορες χώρες για να εγκατασταθούν, να εργαστούν και να επενδύσουν.

Είναι το αποτέλεσμα της αναπτυξιακής πορείας που ακολουθεί η χώρα τα τελευταία χρόνια, με την αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας, γεγονός που αντανακλάται και στον τομέα.

Είναι την ίδια ώρα και το αποτέλεσμα της προσπάθειας των επαγγελματιών του κλάδου, για τη διαμόρφωση του σύγχρονου προφίλ της Κύπρου, με σύγχρονες και τεχνολογικά εξελιγμένες οικιστικές, εμπορικές, βιομηχανικές, τουριστικές και γραφειακές αναπτύξεις, που προσελκύουν ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον ντόπιων και ξένων επενδυτών.

Είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι που ο Σύνδεσμος μας, ο οποίος εκπροσωπεί τη μεγάλη πλειοψηφία της δραστηριότητας του κλάδου, πρωταγωνιστεί τόσο στην προσπάθεια όσο και στην επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων.

Παραμένουμε αφοσιωμένοι στην προσπάθεια για διαμόρφωση ενός ελκυστικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος καθώς και στην προσπάθεια για επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κλάδος έτσι ώστε αυτή η ανοδική πορεία του κλάδου, να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

Ερ. Πού κυμαίνονται σήμερα οι τιμές ακινήτων σε παγκύπρια βάση;

Απ. Οι τιμές των ακινήτων, προφανώς διαφοροποιούνται ανάλογα με την κατηγορία και το είδος του ακινήτου, την επαρχία, την περιοχή, καθώς και μια σειρά από άλλους παράγοντες. Αυτό που έχουμε ως στοιχείο και παρακολουθούμε μέσα από εκθέσεις και στατιστικές αναλύσεις είναι τους δείκτες τιμών.

Αυτό που διαπιστώνουμε, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, είναι μια σταθεροποίηση το 3ο τρίμηνο του 2024 σε όλους του δείκτες τιμών των οικιών, των εμπορικών ακινήτων, των γραφειακών χώρων και μια αύξηση στο δείκτη τιμών των διαμερισμάτων.

Η εικόνα αυτή είναι παρόμοια σε όλες τις επαρχίες με τη Λάρνακα και την Πάφο να έχουν τη μεγαλύτερη αύξηση στο δείκτη τιμών διαμερισμάτων και με μοναδική εξαίρεση τη Λεμεσό όπου παρουσιάζεται μια πολύ μικρή μείωση του δείκτη τιμών σε όλες τις κατηγορίες.

Σε επίπεδο του δείκτη τιμών ενοικίων, παρουσιάζεται μια αύξηση σε όλες τις κατηγορίες ακινήτων, με τα διαμερίσματα και τις οικίες να διατηρούν το προβάδισμα στην αύξηση.

Με το ζήτημα του κόστους των ακινήτων να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο κλάδος, το Υπουργείο Εσωτερικών και όλοι οι αρμόδιοι φορείς, ως Σύνδεσμος, επισημαίνουμε την ανάγκη για μια ισορροπημένη ανάπτυξη, η οποία θα διασφαλίζει την προσφορά επιλογών που θα καλύπτουν τις ξεχωριστές ανάγκες των αγοραστών.

Με λίγα λόγια, είναι σημαντικό να υπάρχουν επιλογές για όλες τις τσέπες, από την προσιτή στέγη μέχρι αυτούς που ψάχνουν κάτι πιο αναβαθμισμένο.

Προτεραιότητα η επίλυση του στεγαστικού

Ερ. Είναι γνωστό ότι η τιμή των ενοικίων είναι απρόσιτη για τους κύπριους πολίτες και ειδικά για φοιτητές. Ως σύνδεσμο, σας έχει απασχολήσει το ζήτημα αυτό;

Απ. Το στεγαστικό πρόβλημα, όχι απλώς μας απασχολεί, αλλά η επίλυση του αποτελεί μία από τις βασικότερες προτεραιότητες μας. Γι’ αυτό και ως Σύνδεσμος, συνεργαστήκαμε από την πρώτη στιγμή με το Υπουργείο Εσωτερικών για τη διαμόρφωση μίας ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής, μέσα από την κατάθεση των θέσεων και εισηγήσεων μας.

Μέχρι και σήμερα, ένα χρόνο περίπου μετά την ανακοίνωση της πολιτικής, συνεχίζουμε να παρακολουθούμε την εφαρμογή της, μελετώντας παράλληλα τρόπους ενδυνάμωσης της, αξιοποιώντας τις γνώσεις και την εμπειρία που διαθέτουν τα μέλη μας.

Σε αυτό το πλαίσιο, διοργανώσαμε τον περασμένο Οκτώβριο την ημερίδα «Στεγαστική Πολιτική: Από τη θεωρία, στην πράξη», όπου Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, ΚΟΑΓ, επαγγελματίες του κλάδου και άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς συζήτησαν για τη στεγαστική πολιτική, την εφαρμογή της στην πράξη και τρόπους ενίσχυσης της.

Μάλιστα, για την καλύτερη κατανόηση των κινήτρων που απευθύνονται στους επαγγελματίες του τομέα, η PwC Κύπρου, ως ανεξάρτητος μελετητής, δημιούργησε ένα ενδεικτικό σενάριο ανάπτυξης, το οποίο πραγματευόταν τη βιωσιμότητα ενός έργου χωρίς την παροχή κινήτρων και ακολούθως με την εισαγωγή κινήτρων.

Για τον Σύνδεσμο μας, η συνεργασία αποτελεί το κλειδί. Γι’ αυτό και επιδιώκουμε τη συνέχιση των επαφών μας με το Υπουργείο Εσωτερικών και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να συμβάλλουμε στην ενίσχυση του έργου που επιτελούν για τη διασφάλιση του δικαιώματος όλων στη στέγαση. Σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο είναι ένα: η αύξηση του οικιστικού αποθέματος έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στη ζήτηση και να φέρει ισορροπία στις τιμές.

Ερ. Τα δύο νέα στεγαστικά σχέδια που ανακοίνωσε το υπουργείο Εσωτερικών («Ανακαινίζω-Ενοικιάζω» και το σχέδιο παραχώρησης οικονομικής ενίσχυσης σε νέους ή/και νεαρά ζευγάρια), μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου;

Απ. Τα εν λόγω στεγαστικά σχέδια, δεν απευθύνονται προς τους επαγγελματίες του κλάδου, αλλά προς τους ίδιους τους πολίτες. Αφενός, σε αυτούς που έχουν στην κατοχή τους αδρανή ακίνητα, ώστε έπειτα από την ανακαίνιση τους να τα διαθέσουν προς ενοικίαση σε προσιτό ενοίκιο, και αφετέρου στα νεαρά ζευγάρια για την ενίσχυση της αγοραστικής τους δύναμης.

Και τα δύο μέτρα συμβάλλουν στην επίτευξη του ζητούμενου: Στην αύξηση του οικιστικού αποθέματος και της προσφοράς προσιτής στέγασης, αλλά και τη στήριξη των νέων του τόπου μας, ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε προσιτή στέγη.

Σημειώνουμε ότι, το Υπουργείο Εσωτερικών έχει ανακοινώσει συγκεκριμένα πολεοδομικά κίνητρα τα οποία απευθύνονται προς τους επαγγελματίες του κλάδου, όπως είναι το σχέδιο Built to Rent και η προσφορά/αγορά αυξημένου συντελεστή δόμησης για παραγωγή προσιτής στέγασης.

Ως Σύνδεσμος θεωρούμε ότι τα εν λόγω κίνητρα, τα οποία ήδη τυγχάνουν αξιοποίησης από επαγγελματίες του κλάδου, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και μέσα από τη συνεχή βελτίωση τους, μπορεί να επιτευχθεί και η ευρεία αξιοποίηση τους.

Ερ. Ποια η άποψη σας για την πολεοδομική αμνηστία;

Απ. Πρόκειται για μία προσπάθεια η οποία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς δίνει την ευκαιρία σε πολίτες, στη βάση μιας διαδικασίας να εξασφαλίσουν την τελική έγκριση.

Το πρόβλημα ωστόσο που εντοπίζεται, δεν αφορά το σχέδιο αυτό καθ’ αυτό, αλλά το χρόνο εφαρμογής τους. Οι Επαρχιακοί Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης, επιβαρύνονται με την ευθύνη διεκπεραίωσης των αιτήσεων, σε μία περίοδο όπου ο όγκος εργασίας τους είναι ήδη τεράστιος και το προσωπικό ελάχιστο.

Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις άδειες οικοδομής, όπου χιλιάδες αιτήσεις βρίσκονται στοιβαγμένες προς εξέταση, η ανησυχία που υπάρχει, είναι να οδηγηθούμε σε περαιτέρω καθυστερήσεις για την έκδοση πολεοδομικών αδειών και αδειών οικοδομής, το οποίο έχει αλυσιδωτές συνέπειες, τόσο στις τιμές των ακινήτων, όσο και στην ταχύτητα αύξησης του οικιστικού αποθέματος, το οποίο αποτελεί και κλειδί για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος.

Ερ. Συχνά έρχονται στην επιφάνεια παρεμβάσεις ή και υπερβάσεις κυρίως στο συντελεστή δόμησης από τους developers. Τι θεωρείτε ότι πρέπει να γίνει να σταματήσει αυτό το φαινόμενο;

Απ. Η θέση του Συνδέσμου μας είναι ξεκάθαρη και αδιαπραγμάτευτη: Πρέπει να υπάρχουν αυστηροί και συστηματικοί έλεγχοι και να επιβάλλονται ποινές εκεί και όπου εντοπίζονται παρεκκλίσεις.

Η τήρηση των κανονισμών, όπως και η διαφάνεια, αποτελούν για τον Σύνδεσμό μας θεμελιώδεις αρχές, γι’ αυτό και είμαστε σαφείς: όποιος παρανομεί, πρέπει να υφίσταται και τις συνέπειες του νόμου.

Εκείνο ωστόσο που πρέπει να αποφεύγεται, είναι μια ισοπεδωτική προσέγγιση σε σχέση με όλο τον κλάδο. Άλλωστε, δεν σημαίνει ότι όποιος αναπτύξει ένα τεμάχιο γης, αυτό τον καθιστά αυτόματα και επαγγελματία ανάπτυξης ακινήτων.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε και μια πρωτοβουλία του συνδέσμου μας, για νομοθετική ρύθμιση και κατοχύρωση του επαγγελματία ανάπτυξης ακινήτων, που σήμερα απουσιάζει.

Σε κάθε περίπτωση οι εν λόγω επιτήδειοι, οι οποίοι αποτελούν τη μειοψηφία της δραστηριότητας στο κλάδο μας, σε καμία περίπτωση δεν αντιπροσωπεύουν ολόκληρο τον κλάδο της ανάπτυξης ακινήτων.

Ανάπτυξη, βιωσιμότητα, ESG

Ερ. Ποιες οι εισηγήσεις του συνδέσμου για περαιτέρω ανάκαμψη και σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων;

Απ. Η δυναμική πορεία που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια η αγορά ακινήτων, μπορεί να συνεχιστεί μόνο μέσα από τη στρατηγική διαχείριση και αντιμετώπιση των σημαντικών προκλήσεων που επηρεάζουν τη λειτουργία του κλάδου.

Η αρχή πρέπει να γίνει από τις καθυστερήσεις στην αδειοδότηση αναπτύξεων, που περιορίζουν την αναπτυξιακή πορεία της Κύπρου, και επιφέρουν πολλαπλές οικονομικές συνέπειες και αλλά και απώλειες επενδυτών. Η επιτάχυνση και  απλοποίηση των διαδικασιών, μέσα από την αξιοποίηση της τεχνολογίας, αλλά και την επέκταση του αυτοελέγχου από τους ίδιους τους μελετητές σε μεγαλύτερα οικιστικά έργα, είναι καίριας σημασίας για τον κλάδο.

Εξίσου σημαντική, αποτελεί και η μετάβαση του τομέα σε μία πράσινη και βιώσιμη εποχή.

Κλειδί στην προσπάθεια, είναι η παραχώρηση κινήτρων που θα ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να επενδύσουν σε έργα με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και ενεργειακά αποδοτικές λύσεις.

Η έλλειψη εργατικού δυναμικού, αποτελεί επίσης μία σημαντική πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η κατάρτιση μίας νέας στρατηγικής για εργαζόμενους από τρίτες χώρες, όπως και η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα. Κανένα κλάδος δεν μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω, αν υπάρχει έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού.

Ερ. Πού βρίσκεται η Κύπρος, όσον αφορά τη δημιουργία πόλεων βιώσιμων και φιλικών προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον;

Απ. Παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, η αλήθεια είναι ότι ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε είναι ακόμα μακρύς.

Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν, μέχρι να επιτευχθεί ένα πλήρως βιώσιμο και πράσινο αστικό περιβάλλον στις πόλεις μας. Το γεγονός αυτό δεν περιορίζεται μόνο στην ανάπτυξη πράσινων ακινήτων και ευρύτερα υποδομών, αλλά απαιτεί μία συνολική προσέγγιση που να περιλαμβάνει σχεδιασμούς για τις δημόσιες συγκοινωνίες, την ενίσχυση του πρασίνου, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες, τη διαχείριση της ρύπανσης και των αποβλήτων και εν τέλει την προστασία του περιβάλλοντος και την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των πολιτών.

Από πλευράς μας, ως επιχειρηματίες ανάπτυξης γης και οικοδομών, παραμένουμε αφοσιωμένοι στην προσπάθεια για τη μετάβαση του κλάδου στη νέα εποχή των ακινήτων, όπου η ανάπτυξη τους θα λειτουργεί προς όφελος του περιβάλλοντος και οι αγοραστές θα επωφελούνται των πολλαπλών πλεονεκτημάτων που προσφέρουν τα βιώσιμα ακίνητα.

Ερ. Το real estate μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της βιωσιμότητας στις πόλεις. Εφαρμόζονται στον κλάδο σας τα κριτήρια ESG;

Απ. Αναμφίβολα, o κλάδος των ακινήτων καλείται να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη πράσινων πόλεων.

Γι’ αυτό ακριβώς, ένας σημαντικός αριθμός επαγγελματιών έχει ήδη αρχίσει να εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση. Υιοθετώντας τα κριτήρια ESG (Environmental, Social, Governance), όπως επίσης και τα διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας όπως είναι το LEED και το BREEAM, επιλέγοντας βιώσιμα και οικολογικά υλικά κατασκευής, ενσωματώνοντας πράσινες τεχνολογίες στις αναπτύξεις τους, όπως είναι η ηλιακή ενέργεια και τα συστήματα αερισμού, αλλά και ανακυκλώνοντας τα κατασκευαστικά απόρρητα.

Προκειμένου όμως η προσπάθεια αυτή να αποκτήσει περισσότερη δυναμική, χρειάζεται η στήριξη και η ώθηση από πλευράς του κράτους. Μέσα από ένα ολοκληρωμένο πράσινο στρατηγικό σχεδιασμό, ο οποίος θα προνοεί, μεταξύ άλλων, την πλήρη εναρμόνιση με το Fit for 55 και το πακέτο νομοθετικών προτάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ θα περιλαμβάνει ουσιαστικά κίνητρα, όπως είναι για παράδειγμα τα χαμηλότερα επιτόκια, μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η στροφή των επαγγελματιών στην πράσινη εποχή.

Κατάργηση ΚΕΠ, ψηλά κτήρια και αλλαγές στην αγορά

Ερ. Πώς βλέπετε τα δεδομένα στον τομέα ακινήτων, τέσσερα χρόνια μετά την κατάργηση του κυπριακού επενδυτικού σχεδίου;

Απ. Όπως έχουμε τονίσει και στο παρελθόν, η κατάργηση του ΚΕΠ, δεν επηρέασε αρνητικά τον τομέα των ακινήτων, ακριβώς επειδή ο κλάδος δεν είχε ποτέ την οποιαδήποτε εξάρτηση από το εν λόγω πρόγραμμα. Του λόγου το αληθές, αποδεικνύει η ίδια η πορεία του τομέα τα χρόνια που ακολούθησαν, όπου, όχι απλώς επέδειξε ανθεκτικότητα και αντοχή, αλλά ταυτόχρονα πέτυχε να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο, διατηρώντας το ενδιαφέρον για αγορές και επενδύσεις, τόσο από ντόπιους όσο και από ξένους, σε υψηλά επίπεδα.

Αξιοσημείωτη είναι επίσης η ευελιξία που επέδειξαν τότε - αλλά και αργότερα ενώπιον άλλων προκλήσεων - οι επαγγελματίες του κλάδου, οι οποίοι έχουν μάθει να προσαρμόζονται στις αλλαγές της αγοράς, δημιουργώντας παράλληλα νέες προοπτικές ανάπτυξης για τον κλάδο της ανάπτυξης γης και οικοδομών, με εξωστρέφεια και δυναμισμό.

Ο κλάδος ανάπτυξης γης και ακινήτων εξακολουθεί να διατηρεί ποσοστό πέραν τους 15% στο ΑΕΠ της χώρας και να αποτελεί ένα σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας.

Ερ. Υπάρχει ακόμη απόθεμα από τα ψηλά κτήρια, τους λεγόμενους πύργους; Αν ναι, τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει για διατεθούν όλα τα σχετικά ακίνητα;

Απ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας, το απόθεμα στα ψηλά κτήρια είναι πολύ μικρό, και αυτό το μικρό απόθεμα το απορροφά η αγορά με τον αναμενόμενο ρυθμό.

Παρά τη μετατόπιση της αγοράς σε άλλους είδους οικιστικά ακίνητα, εξακολουθούν να υπάρχουν αγοραστές που να επιδεικνύουν ενδιαφέρον και να αγοράζουν ακίνητα υψηλών προδιαγραφών στα ψηλά κτήρια. Είναι σίγουρα ένα niche market το οποίο όμως, βρίσκει την ισορροπία του.

Ερ. Πώς προσαρμόστηκε η αγορά στην απώλεια της ρωσικής αγοράς; Είναι της ίδιας δυναμικής οι χώρες οι οποίες την αντικατέστησαν;

Απ. Η κάθε αγορά έχει τη δική της δυναμική και τα δικά της χαρακτηριστικά στοιχεία.

Αυτό που αξίζει να επισημάνουμε για άλλη μία φορά, είναι την ανθεκτικότητα και την ευελιξία που επέδειξε ο κλάδος μας, όπου, παρά τις προκλήσεις, κατάφερε να ενισχύσει τη δυναμική του.

Και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, οι επαγγελματίες του κλάδου, δεν μείναμε ούτε αυτή τη φορά με τα χέρια σταυρωμένα. Η εξωστρέφεια και η ευελιξία που επεδείξαμε, συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη νέων στρατηγικών για την προσέλκυση αγοραστών και επενδυτών, από χώρες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.

Η ικανότητα προσαρμογής στα δεδομένα που έχουμε ενώπιον μας αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό μας πλεονέκτημα, στην προσπάθεια ο κλάδος να διατηρήσει το ρόλο του ως η ατμομηχανή της κυπριακής οικονομίας.